200 Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 9 October 1906.
a. openbare werken de burgemeester
b. de gemeentebewaarscholende heer J. A. A. Schoon-
dermark
c. de gasfabriekde heer S. H. Hijlkema.
15. Dat benoemd zijn tot Rapporteurs der begrooting
le sectie de heer Beerends.
2e sectie de heer Koopmans.
3e sectie de heer Oosterhoff.
De punten 1215 worden voor kennisgeving aange
nomen.
III. Wordt ter tafel gebracht:
1. Voorstel van Burgemeester en Wethouders om aan
J. Taconis op zijn verzoek eervol ontslag te verleenen
als onderwijzer aan gemeenteschool no. 5.
2. Alsvoren om aan J. Klaassen alhier, eervol ontslagen
werkman der Stadsreiniging, een pensioen te verleenen.
3. Alsvoren om aan W. G. Doodkorte vergunning te
verleenen tot het hebben van een inrit in het trottoir
vóór zijn perceel aan de Westerplantage.
4. Alsvoren om aan H. Tekstra vergunning te ver
leenen tot het maken van een inrit in het trottoir vóór
zijne fabriek aan de Gijsbert Japicxstraat.
5. Prae-advies van Burgemeester en Wethouders in
zake het adres van J. Kuiper te St. Jacobi Parochie,
waarbij hij in beroep komt van eene vergunning tot het
verbouwen vaii het perceel Zaailand no. 56.
6. Voordracht voor de benoeming van een onderwijzer
aan gemeenteschool no. 5, waarop zijn geplaatst
1. W. Speerstra te Arum.
2. F. Klijzing te Rijssen (Overijssel).
3. W. van der Woude, Laren (Geld.)
7. Alsvoren aan gemeenteschool no. 7
1. A. Visser te Hindeloopen.
2. R. Kamminga te Hasselt.
3. G. Schimmelpenning te Lemmer.
8. Alsvoren aan gemeenteschool no. 8:
1. W. v. d. Woude te Laren (Geld.)
2. A. Visser te Hindeloopen.
3. J. Buina te Bergumerheide.
9. Alsvoren aan gemeenteschool no. 1
1. K. van Eek te Tjerk werd.
2. W. Helmholt te Oudeschoot.
3. L. van Asperen te Benthuizen.
Deze punten zullen in eene volgende vergadering be
handeld worden.
10. Aanbeveling voor de benoeming van twee tijde
lijke leeraren aan de burgeravondschool alhier.
Heeft ter visie gelegen, om nog heden te worden be
handeld.
De Voorzitter deelt mede, dat de heer Hijlkema thans
de inlichtingen zal verstrekken aangaande de nieuwe
regeling der loonen en arbeidstijden van werklieden aan
de gasfabriek. Spreker geeft den heer Hijlkema hiertoe
het woord.
De heer Hijlkema zegt, dat Burgemeester en Wet
houders zich onlangs, naar aanleiding van een adres van
vijf lantaarnopstekers, bereid hebben verklaard, inlich
tingen te verstrekken betreffende de nieuwe regeling der
loonen en arbeidstijden en de gewijzigde instructie aan
de gemeentelijke gasfabriek. Het is den Raad bekend,
dat onder den vorigen Directeur op het oude reglement
veel critiek werd uitgeoefend, omdat er te weinig systeem
en te veel plaats voor willekeur in was. De vorige
Directeur, gebonden aan het door Burgemeester en Wet
houders vastgestelde uurloon, wist die klip behendig te
omzeilenhij betaalde namelijk soms het loon uit
voor meer overuren dan werkelijk gemaakt waren, vooral
waar het gold het opsteken en blusschen van lantaarns.
Zoodra de nieuwe Directeur in functie trad, werd aan
dien onregelmatige!) toestand dadelijk een eind gemaakt.
De overuren werden betaald naarmate ze werkelijk ge
maakt waren. Gefingeerde overuren kwamen niet meer
voor. Het gevolg van dezen zeer zeker gezonderen toe
stand was dat enkelen hun weekloon zagen inkrimpen.
Hierop werd door Burgemeester en Wethouders op advies
der gascommissie besloten aan die enkelen het loonverlies
te vergoeden in afwachting der nieuwe regeling. Over
het 2e halfjaar van 1905 werd aan die personen het
volgende vergoed
Aan Bams23.04.
Ilardorff v 14.40.
Wever13.44.
Rozema
Boersma
Bakker
de Graaf
Fisscher
Bosma
Harms
Laffra
Bottema
11.55.
11.22.
11.16.
11.16.
10.80.
9.60.
8.40.
6.72.
5.76.
Bij de nieuwe regeling is nu in de allereerste plaats
het oog gevestigd geweest op eene billijke, rechtvaardige,
systematische regeling, zoowel der loonen als der werk
tijden. Als basis daarvoor moesten gelden a. zooveel
mogelijk gelijk loon en gelijke werktijden voor gelijk
soortige werklieden zonder vermindering van het vaste
weekloon.
b. Verlenging van den schafttijd vaii 1 op D/2 uur.
c. Waar vroeger overwerk betaald werd naar het ge
wone uurloon, dit thans te verhoogen op 25 en 50
boven het gewone uurloon.
d. Waar vroeger overuren regel was, tot zelfs 18 over
uren bij een gewonen werktijd van 74 uren in 't
vervolg overwerk uitzondering te doen zijn en zooals
gezegd deze eventueel met 25 en 50 pCt. te verhoogen.
Het vaste weekloon wordt door dezen maatregel hooger,
wat, met het oog op den pensioengrondslag, in 't belang
is van den werkman.
e. Een minimum en maximum loon vast te stellen,
opdat de werklieden weten, hoe hoog hun loon kan stijgen.
als minimum loon te laten gelden een uurloon
van 15 cent. Volgens deze grondbeginselen is de nieuwe
regeling ooor de raadscommissie ontworpen en door Bur
gemeester en Wethouders goedgekeurd.
Spreker zal nu nog mededeelen wat de raadscommissie
te dezer zake omtrent de verschillende rubrieken heeft
neergeschreven
„Daar de toenemende kantoorwerkzaamheden van het
„betrekkelijk personeel steeds meer vergen, heeft de gas
commissie gemeend, hunne wekelijksche bezoldiging te
„moeten vermeerderen.
„Wat de stokersbazen betreft is zij van oordeel, dat
„het loon van die werklieden te hoog is opgevoerd en
„heeft zij daarom de grenzen voor de naaste toekomst
„beperkt van ƒ13,tot 15, per week. De bestaande
„loonen heeft zij echter gehandhaafd, daar zij het niet
„billijk oordeelde deze te verminderen.
„Voorzoover de stokers betreft, zijn de grenzen van
„deze categorie van werklieden gesteld van 10.tot
13.en heeft zij in verband daarmede de loonen
„tot dit minimum willen verhoogen. Bovendien werden
„enkele der loonen verhoogd 0111 onderling verschil in
„loon voor ongeveer gelijke werkzaamheden zooveel 1110-
gelijk op te heffen.
„Voor de machinisten zijn de loonen gelijk gelaten,
„alleen is Harms verhoogd met ƒ0.50, hetgeen voor
„dezen werkman echter geen feitelijke verhooging is,
„daar hij dit bedrag van den vorigen Directeur reeds
„genoot in den vorm van overuren.
„Waar het bezit van goede fitters voor de gasfabriek
„van groot belang is, heeft zij gemeend hun loon te
„moeten bepalen van 10.tot 14.—.
„Voor den smids-helper en den timmerman-metselaar
„zijn de loonen verhoogd en zijn deze in evenredigheid
„gebracht met den loonstandaard voor gemeentewerken,
„vastgesteld voor gelijksoortige werklieden.
„De werkman Bottema is verhoogd van ƒ7.50 tot
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 9 October 1906. 201
9.daar zij als minimum-loon meende te moeten
„laten gelden een uurloon van ƒ0.15.
„Wat de verder volgende afdeeling van werklieden be-
„treft. heeft de gascommissie gemeend meer eenheid te
„moeten brengen in de regeling hunner loonen en ar
beidstijden. Het aantal werkuren, dat voor sommigen
„62 en voor anderen 74 bedroeg, heeft zij, gelet op
„het opsteken en blusschen, voor allen gebracht op 56
„a 68 uren, naar gelang liet opsteken en blusschen valt
„in of buiten den gewonen arbeidstijd of wel, duidelijker
„gezegd, in den winter of in den zomer. De vele ver
boogingen, die hier bovendien voorkomen, zijn mede
„het gevolg van de door den vorigen Directeur toege
paste loonsverhooging in den vorm van het geven van
„overuren, waar deze niet gemaakt werden. De gascom-
„missie zegt verder: Burgemeester en Wethouders ge-
beven op te merken, dat het voorgestelde uurloon alleen
„geldt, ingeval overuren gemaakt worden, en daar wij
„het onbillijk oordeelden, dat ook hierin voor werklieden,
„behoorende tot dezelfde afdeeling, het verschil in loon,
„meestal door verschil in dienstjaren ontstaan, zou blijven
„bestaan, hebben wij het uurloon voor alle werklieden
„tot een zelfde afdeeling behoorende, gelijk gemaakt.
„Dit cijfer geldt dus alléén als maatstaf bij vermenig
vuldigen.
„Het uurloon der losse, buitengewone werklieden, is
„getoetst aan de voor gemeentewerken vastgestelde uur-
loonen.
„De Commissie heeft het wenschelijk geoordeeld, voor
„verschillende afdeelingen het loon binnen zekere grenzen
„te bepalen, opdat de werklieden reeds bij hunne aan
stelling weten, hoe hoog hun loon kan stijgen, zonder
„dat zij daarmee uitgedrukt wil zien, dat het maximum
„eenmaal bereikt moet worden.
„Voor het overige zijn de bepalingen gegrond op de
„billikheid, dat voor over- en Zondagsuren meer betaald
„moest worden.
„In verband met de verschillende wijzigingen in loon
„en arbeidstijd heeft de Commissie het wenschelijk geacht,
„ook de instructie voor de vaste werklieden te wijzigen
„en dient als toelichting daarvan het volgende.
„Het aan art. 2 toegevoegde is het gevolg van de
„omstandigheid, dat het meermalen voorkomt, dat werk
lieden als bestuurslid van eene of andere werklieden-
„vereeniging of uit anderen hoofde zich buiten hunnen
„werktijd op het fabrieksterrein begeven, om daar be
sprekingen te houden, waardoor de werklieden, die op
„dat oogenblik belmoren te werken, van 't werk gehouden
„worden.
„Op bladz. 6 alinea 6 bij de bijzondere bepalingen
„voor stokers is deze wijziging voorgesteld, 0111 het de
„Directie mogelijk te maken, een bepaald persoon aan
sprakelijk te stellen voor de aan hem opgedragen taak.
„De wijzigingen in den arbeidsdag voor de werklieden
„in staat B genoemd, is aangebracht, 0111 meer eenheid
„te krijgen van arbeidstijd voor werklieden, tot dezelfde
„afdeeling behoorende en tevens de controle voor de
Directie te vergemakkelijken.
„De overige wijzigingen waren een noodzakelijk gevolg
„van het in de loonlijst uitgedrukte principe. De loonen
„der 3 werklieden aan de watergasfabriek zijn voor allen
„voorloopig gelijk gesteld.
„Hunne diensturen worden door de Directie geregeld;
„zoodra zij echter langer dan 1U uren daags werken,
„gaan de overuren voor lien in."
Het voorgestelde loon komt ons voldoende voor.
Ten slotte zegt de commissie
Nu spreekt het wel van zelf, dat de nieuwe hier en
daar ingrijpende regeling niet allen heeft kunnen bevre
digen en vooral hen niet, die bij de oude regeling eene
bevoorrechtte positie hadden. Voor dezen is zulk een
ommekeer natuurlijk minder gewenscht, doch de raads
commissie mocht, wilde zij rechtvaardig zijn tegenover
het (jeheele werkliedencorps, de bevoorrechte positie vaii
enkelen niet doen voortduren.
Dit is de grond geweest waarom noch de commissie
noch Burgemeester en Wethouders aanleiding konden
vinden, gunstig te beschikken op het adres der 5 lan
taarnopstekers. De commissie heeft de zaak in alle
détails nagegaan en vooropgesteld, dat de regeling een in
alle opzichten systematische, billijke en rechtvaardige moest
zijn. De hoofdbedoeling is niet geweest een hooger loon
voor te stellen.
De raadsleden hebben echter gezien, dat in de be
groeting dienst 1907 voorkomen: verhooging der jaar
wedde voor kantoorpersoneel 42.idem voor verhooging
der werkloonen ƒ400.Mocht de gascommissie dus
oordeelen, dat in den loop van 1907 er aanleiding is
voor enkele verhoogingen, dan kan zij aan Burgemeester
en Wethouders het desbetreffend voorstel doen, terwijl
Burgemeester en Wethouders dit dan eventueel kunnen
toepassen, daarbij blijvende binnen de grenzen der be
grooting.
De heer Burger zegt, dat, zooals bekend is, de niede-
deelingen zijn uitgelokt door eene opmerking zijnerzijds.
Hot zal dan ook niemand verbazen, dat spreker zich
geroepen gevoelt den heer Hijjkema voor diens inlich
tingen te danken. Het is aangenaam te liooren, dat er
bij de nieuwe regeling meer systematisch te werk is
gegaan; toch evenwel blijven er voor spreker vragen over
ten opzichte der lantaarnopstekers. De werkuren van
deze toch bedragen naar hij meent onder de nieuwe re
geling van 62 tot 68 uren, terwijl zij niet meer verdie
nen dan andere gelijksoortige werklieden en hun taak
veel zwaarder is omdat zij s nachts en Zondags moeten
werken. Spreker behoudt zich voor, op deze kwestie
bij de begrooting terug te komen. II ij heeft dan het
groote voordeel, dat hij dau, hetgeen thans is medege
deeld, gedrukt voor zich heeft.
De heer Besuijen zegtMet genoegen heb ik van den
heer Hijlkema vernomen dat aan de gasfabriek eenige
verbeteringen voor het personeel zijn ingevoerd. Ik ben
nu evenwel in de gelegenheid 0111 in verband met 't
medegedeelde een opmerking aan 't adres van den Voor
zitter te maken. Ik had niet gedacht dat de gelegenheid
daartoe zich zoo spoedig zou voordoen. De Voorzitter
zal zich herinneren hoe in de vorige vergadering bij de
behandeling der vrije dagen voor het politiepersoneel,
door ons werd geïnterrompeerd met de woorden „en uw
opvolger dan", daarmee bedoelende dat eenmaal verkre
gen rechten in de verordening moesten worden vastge
legd, opdat ze niet door een opvolger konden worden
teruggenomen.
De oorzitter achtte opneming in de verordening
geheel overbodig, zeggende dat wel vermeerdering van
rechten, nooit vermindering van positie het personeel in
gemeentedienst ten deel viel. Goed Maar wat is er
1111 gebeurd De heeren hebben het kunnen vernemen
uit den mond van den Wethouder Hijlkema. Om der wille
van het systeem zijn eenige mannen aan de gasfabriek in
positie achteruitgegaan. Was dat zoo noodzakelijk kon
men de tegenwoordige titularissen niet van de voorrech
ten^) doen blijven genieten bij wijze van overgangs
maatregel en voor nieuw aan te stellen mannen de voor
waarden wijzigen
Inderdaad wordt over 't algemeen, zooals de Voorzitter
zeide, geen verkregen recht teruggenomen. Dit 't geen
hier gebeurd is, blijkt de mogelijkheid evenwel niet uit
gesloten. Huldigt men hier dan dat vrij algemeen aan
genomen principe niet? Tot heden heb ik nooit in strijd
met dat beginsel gehandeld, en geen enkele poging is
door mij gedaan de salarissen van hooge ambtenaren te
verlagenal acht ik ze te hoog. Blijkt evenwel dat het
principe losgelaten is, dan distilleer ik hieruit ook voor
mij de volle vrijheid 0111 het te laten varen en zullen
de heeren, wier voorbeeld ik dau slechts volg, hierop
niet veel aanmerking kunnen maken.
De heer Hijlkema repliceert, dat, daar door don heer
Burger is gezegd bij de begrooting op enkele details
