214 Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Maandag 2 November 1908.
en Wethouders in de Memorie van Antwoord, waar
zij zeggen
dat Burgemeester en Wethouders hun leedwezen er
over uiten dat met de bedoeling om daarmee
stemming te maken onder zekere kringen der bevol
king enz. over den belastingdruk is gesproken.
Burgemeester en Wethouders schijnen niet te willen
begrijpen dat men een goede belastingregeling wenscht
om meerdere sociale maatregelen naar behooren te
kunnen treffen en dat men daarbij de grootere inko
mens zwaarder, de kleinere minder zwaar wil treffen
dan nu. Zij achten het gemakkelijker over onze
bedoelingen te insinuëeren op een manier, die spreker
niet nader wil kwalificeeren.
Spreker zal natuurlijk niet ontkennen, dat het ver
zoek om een andere belastingregeling veel instemming
bij een groot deel der burgerij zal ondervinden, maar
dat is met meer van de voorstellen der sociaal-demo
cratische raadsleden het geval. Dat bovendien een
groot deel der burgerij tot de conclusie komt dat de
argumenten van spreker en zijne partijgenooten juist
zijn, daar kan hij toch niet om treuren
Dit is niet aan de sociaal-democraten, maar aan
het beginsel en de kleine houding van de meerderheid
van den Raad te wijten.
Wanneer de sociaal-democratische leden eene recht
vaardige zaak verdedigen, zoodat er niets tegen is
aan te voeren, b.v. adhesie aan het adres van den
Bond voor Staatspensionneering. en de geheele Raad
zwijgt, maar stemt op een enkele uitzondering na tegen,
ja dan kijkt de burgerij verwonderd en is liet oordeel
niet in het voordeel van de meerderheid der raads
leden.
Iets dergelijks zagen wij bij de stakingsclausule
force majeure in het Deutz-contract.
Gemeentebelangen no. 5 zegt hiervan
Staking in de besteJcsbepalingen. Aan de orde kwam
„in den Raad de onderhandsche opdracht van de le
gering van een gasmotor. In het betreffende contract
„kwam de bepaling voor, dat de staking zou worden
„beschouwd als force majeure, die van boete wegens
„te late levering zou vrijstellen. Hiertegen kwam de
„heer Besuijen op, echter tevergeefs, daar de bepaling
„met 14 tegen 4 stemmen werd gehandhaafd. Hij
„wees er op, dat hierdoor bij voorbaat tegen de werk
lieden partij werd gekozen, dat men in het buiten
band dikwijls bij elk voorkomend geval speciaal een
„beslissing neemt over de vraag, of de leveringster
mijn moet worden verlengd en dat de Zwitsersche
„stedendag eene uitdrukkelijke uitspraak over de schuld
„van den aannemer aan de staking heeft geëischt.
„Hij had echter, hoewol niemand hem bestreed, geen
„succes."
Wat nu weer te zeggen van de weigering om de
pers toegang tot de raadsstukken te geven
Zoo zijn er vele zaken die aanduiden, dat grootheid
van lijn in onze gemeente-politiek afwezig is.
Spreker heeft niet de verwachting, dat het na zijn
preek anders zal worden, maar met Vondel zegt hij
„wat m' op 's herten grond leit, dat welt mij naar
de keel".
Vooral is het begrijpelijk hoe prikkelend het is
voor b.v. de timmerliedenorganisatie, die den komenden
winter met zorg tegemoet gaatdie weet hoe spreker
en zijne partijgenooten al eenige jaren op het Gentsche
stelsel tamboureeren en dan toch nog moet ervaren
dat Burgemeester en Wethouders nog altijd zitten te
broeden op een prae-advies, terwijl intusschen in vele
andere gemeenten een dergelijk fondsje reeds in wer
king is.
Als straks dat fondsje weer bedreigd wordt, als de
eerste vonk van self-help der vakvereeniging wordt
gedoofd, is het College van Burgemeester en Wet
houders verantwoordelijk.
Men zegge niethet is van weinig gewicht, want
daardoor geeft men te kennen dat men geheel staat
buiten het leven der georganiseerde arbeiders.
Er zijn echter nog andere dingen die om voorzie
ning roepen. Een daarvan is de groote behoefte aan
een Volksbadinrichting. Op ongezouten revolutionaii'e
manier is een bestaande gelegenheid tot lichaams-
wassching, waarvan nog jaarlijks 3300 a 3400 maal
gebruik werd gemaakt, gesloten.
Zou men dat voor eene inrichting der voornamen
ook gedaan hebben
Tenzij Burgemeester en Wethoudei-s nu behandeling
wenschen, zal spreker na volgnummer 157 een vooi'stel
indienen.
De onbewoonbaar-verklaringen, tot nog toe steeds
verschoven in verband met de werkzaamheden der
Woningvereeniging „Leeuwarden", moeten nu met
spoed worden aangevangen. 78 kunnen vast worden
verwacht, terwijl de gemeente door haar vertegen-
woordiger in de Woningvereeniging moet doen aan-
dringexx op spoed en nieuwe plannen. Volgens den
heer Faber, den Inspecteur der Volksgezondheid, warexx
600 woningen noodig om de ergste misstaxxden weg
te nemen. Wordt hieraan niet met spoed gewerkt,
dan zal de gemeentelijke woningbouw ter lxand moeten
worden genomen.
Van de loonen en behandeling der arbeidsvoor
waarden hebben Burgemeester en Wethouders zich
afgemaakt door verwijzing naar het ontwerp-werk-
liedexxreglement. Toch meent spreker te xnogen pro
testeeren tegen het feit dat zelfs xxu nog geexx minimum
loon vaix f 10.in het reglement is opgenomen en
waar deze begrooting nog paradeert met loonen van
8.25 is het duidelijk dat spreker en zijne partij
genooten uit dien hoofde reeds tegen de begrooting
zullen stemmen.
Met kracht dringt spreker er bij Bui'gemeester en
Wethouders op aan dat den Raad zoo spoedig mogelijk
bereiken
Voorstellen betreffende een werkeloozenfondsje
(Gentsche stelsel), betreffende een keuringsbureau,
een abattoir, onbewoonbaarverklaringen, schoolartsen,
school voor zwakzinnigen etc.
Verder verzoekt spreker Burgemeester en Wethou
ders in studie te nemen kinderspeeltuinen, gemeente
lijke assurantie, electrische centrale.
Er is gesproken over de uitgebreide kiesdistricten,
speciaal over die voor den Raad, district III, Beurs.
De afstanden in dat district zijn lang. Het aantal
kiezers is hier het grootst n.l. 1600, terwijl het kies
district Stadhuis 1262, het Gymnasium 1201 kiezers
bevat. Het meest gewenscht ware het misschien de
wijken W, F, D en B van district III naar district I
over te brengen evenwel zou dan bij Gedeputeei'de
Staten moeten worden aangedrongen op districts
wijziging. Men kan evenwel het te groot aantal
kiezers van één stembureau en het bezwaar van don
grooten afstand opheffen, door verdeeling van het
kiesdistrict in stemdistricten. Een deel van de kiezei's
in dit district zou kunnen stemmen op het Zuidvliet,
in de school van den heer Postma.
Ook in district I, stembureau Stadhuis, moet het
anders. De menschen van de nieuwe woningen van
de Woningvereeniging moeten op het Stadhuis stem
men. De kiezers moeten 2 uur hebben te stemmen,
zij hebben echter in de meeste gevallen slechts l1/2
uur schaft. Men mag den kiezers in de uitoefening
van hun plicht geen bezwaren in den weg leggen.
(Gemeentewet art. 6).
Bij de Tweede Kamer-verkiezing is de afstanden-
plaag nog erger. Dan stemmen aan de Beurs, be
woners van den Groninger straatweg, de wijken Q,
R, S en die van de Woningvereeniging.
Er mogen in den regel niet meer dan 1000 op
één stembureau voorkomen, zegt de Kieswet, terwijl
er in de Beurs 1532 kiezers zijn.
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Maandag 2 November 1908. 215
Waar nu de Minister van Binnenlandsche Zaken,
na ingewonnen advies van Gedepixteerde Staten,
die Kamerdistricten vaststelt, zou men hier dit den
Minister moeten vragen. Derhalve dient spreker de
volgende motie in
..de Raad,
noodigt Bixrgemeester en Wethouders uit een
ontwerp-verordening bij hem in te dienen, vaststel
lende de verdeeling van een of meer der gemeente
lijke kiesdistricten in stemdistricten
besluit bij den Minister van Binnenlandsche Zaken
aan te dringen op vermeerdering van het aantal
stemdistricten voor de Tweede Kamer ixx de ge
meente Leeuwarden."
Do opmerking over lxet verleenen van toegang aan
de pers is van spreker. Naar spreker weet, is het
volgen der discussies voor iemand, die niet de stuk
ken mag doorzien, lastig.
Wolk gegrond bezwaar is er nu tegen om hun,
die de discussiën moeten volgen, inzage te geven
Zulks komt alleen ten goede aan de openbaarheid
van 's Raads handelingen, die moeielijk groot genoeg
kan zijn. Geheime stukken zijn natixurlijk niet be
doeld. Berichten halen uit de stukken evenmin, niets
dan eene tegemoetkoming aan hen die de discussiën
moeten volgen. Zijn de stukken geheim Zeker niet.
De raadsleden kunnen er uit halen, wat zij dienstig
achten, b.v. dat de Directeur der Gemeentewerken
van oordeel was dat de grond in de Korfmakersstraat
f 500.zou kunnen opbi-engen, werd door ons uit
den directeursbrief gehaald.
Nu zeggen Burgemeester en Wethouderseene
bevoegdheid om alle stukken te raadplegen wordt
niet verlangd, men komt nu nog niet eens geregeld
de voorstellen inzien. Dit niet geregeld komen vindt
wellicht juist zijn ooi'zaak in het verschaffen van
weinig gegevens, waardoor het de wandeling niet
waard is. Ook zeggen Burgemeester en Wethouders
dat zij geen invloed hebben op de keuze van de
personen, die door de pers worden gezonden.
Deze opmerking is weinig vleiend voor de pers.
Soit. Maar men kan toch op aaixvraag en tot we-
deropzeggens toe vergunning verleenen.
Kan spreker hiervoor de toezegging krijgen of moet
hij een voorstel doen
Nog een slotwoord wenscht spreker te doen hoo-
ren over de werkloosheid.
Deze dreigt, naar hetgeen men hoort, niet kleiner
te zijn dan het vorig jaar. De bouw der Woning
vereeniging, der gasfabriek, van het provinciehuis, van
school 7 namen of nemen nog al wat krachten in
beslag. Komeix die vrij, dan is het mis.
Burgemeester en Wethouders kunnen enkele kleine
maatregelen nemen tegen de wex'keloosheid. Zij kun
nen b.v. in de bestekken voor rioleering voorschrijven
dat dit werk moet worden uitgevoerd door Leeuwar
ders en niet door Hindeloopers. Hierdoor wordt de
sociale kwestie niet opgelost en de werkloosheid
niet verminderd, maar wordt voorkomen dat Hinde-
looper werklieden het werk veridchten en de Leeuwar
ders moeten worden bedeeld. Verder kunnen Burge
meester en Wethouders op de gasfabriek het werken
bij lamplicht verbieden en uitzien of geen binnen
werk, timmeren, verven of stucadooren kan worden
verricht.
Ten slotte kunnen Burgemeester en Wethouders
den Raad voorstellen steun te verleenen aan een
eventixeel te ontstaan comité uit de burgerij.
Spreker en zijne partijgenooten zullen zich ont
houden van het doen van voorstellen of het indienen
van moties, maar afwachten, welk verloop die zaak
in de gemeente heeft.
Ondertusschen kunnen Bui'gemeester en Wethouders
de Handelingen der Tweede Kamer, vel 2245, eens
bestudeeren, wellicht krijgen wij dan een ander prae-
advies dan op het voorstel-Zandstra op 28 Januari 1908.
Toen heette het dat wettelijke bezwaren bestonden
tegen het verleenen van steun aan werkloozen-
comité's. De heer Oosterhoff toch zei eene bepaling
in de Armenwet te kennen, die dit verbood.
Toen reeds waarschuwde spreker voor het aandragen
van vei'meende wettelijke bezwaren, wijl het een zeer
slecht gevolg zoix hebben, wanneer later bleek dat
Burgemeester en Wethonders de wet als Madchen
für Alles gebruiken en die wettelijke bezwaren bleken
eens niet te bestaan.
Spreker verwees reeds naar die comedie bij het
verleenen van subsidie aan de drankbestrijders.
De Voorzitter hield bij deze gelegenheid een preek,
half in het latijn, half in het Hollandsch, over cen
sorschap etc.
Ondertusschen kunnen nu de heeren bemerken, dat
niemand van de heeren in de Kamei', ook niet van
de zijde der regeei'ing, eenig Avettelijk bezwaar ver
mocht te ontdekken in het steunen van werkloozen-
comité's. Deze comité's zijn dan ook instellingen ter
voorkoming van armoede en daarmee heeft, volgens
art. 1 2e lid, de Armenwet niets te maken.
Spreker hoopt dat men zich van te voren verge
wist, opdat xneix bij eene eventueele aanvraag niet
meer kome met praatjes.
De heer G. W. Koopmans kan niet nalaten enkele
woorden te spreken naar aanleiding van de opmerking
in de sectie omtrent den financiëelen toestand der
gemeente. Toen spreker zei dat die financiëele toe
stand niet rooskleurig was en er op wees dat ver
schillende zaken nog moeten of zeer waarschijnlijk
zullen worden uitgevoerd als wei'klieden-reglement,
aschland, verbouwing vaix het stadhuis, werkloosheid
verzekering, arbeidsbeurs, keuringsdienst, abattoir,
tram, zwemschool, electrische centx-ale enz. en dat al die
dingen der gemeente veel geld zouden kosten, werd
geantwoord, dat telkenjare dezelfde leden, die vertellen
dat de financiëele toestand niet rooskleurig is, met
voorstellen tot verhooging der uitgaven komen. Dat
is waar, ook spreker heeft hieiaan schuld.
Waar echter in de begrooting nog minimxxm-loonen
voorkomen beneden 10.—, zal spreker niet aarzelen
voorstellen te doen het minimumloon op dat bedrag
te brengen. Hij zal daarbij niet vragen of de gemeente
het al of niet kan betalen.
In de sectie is er op gewezen dat de politiek zoo
in den Raad vertegenwoordigd is.
Dit is echter niet de schuld van de oppositiepartij,
maar van de regeerende meerdei'heid. Waarvoor
dient dan toch die politieke actie Om het maar
rechtuit te zeggen om de macht in handen te krijgen,
om de zeggenskracht te hebben iets tot stand te
kunnen brengen. Dat is het geheele gescharrel van
de politiek, ook in den Raad. De minderheid komt
daar natuurlijk tegen op en dit wordt kwalijk genomen.
Dit verklaart ook het feit, dat de minderheden xxit
alle vaste raadscommissiën worden geweerd. Spreker
kan het zich dan ook niet anders voorstellen dan dat
dit een gevolg is van den partijgeest in den Raad,
want dat die minderheden de capaciteiten niet bezitten
om in een of andere commissie zitting te nemen, ont
kent spreker.
In den Leeixwarder Raad is het txxsschen Burge
meester en Wethouders en den Raad ook niet zuiver.
Als men toch de handelingen van 29 September j.l.
opslaat kan het publiek lezen, dat het tusschen den
Raad en het Dagelijksch Bestuur niet is als het moest
zijn. Dit is te lezen in 2 clausules, die eindigen
van een lid:
„het komt spreker voor, dat dit geringschattend
„oordeel van Burgemeester en Wethouders over den
„Raad niet te pas komt" en
van een ander lid:
