178 Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leouwarden van Dinsdag 12 Augustus 1918.
4. er is een zonnig gelegen schooltuin van be
hoorlijke grootte
5. de gangen zijn minstens 3 M. breed
6. in de muren der gangen onder de kapstokken
worden tegels aangebracht
7. de muren bij de privaten en waterplaatsen
worden van tegels voorzien
8. de vloeren der lokalen zijn van amerikaansch
grenen hout
9. in ieder der lokalen is een kraantje aansluitend
op de waterleiding.
De Voorzitter doet den heer Zandstra opmerken
dat alle muren H/g steen dik worden.
De heer Zandstra trekt, als dat het geval is, hij
meende dat alleen het plan was om de voorgevel 11f2
steen dik te maken, dat gedeelte van zijn amendement
in dat op de muurdikte betrekking heeft.
De heer Schoondermark (wethouder) wil beginnen
den Raad mede te deelen, dat hij tot het voorstel,
zooals het daar ligt, niet heeft medegewerkt, want
dat het gemaakt is door Burgemeester en Wethouders,
toen de twee tijdelijke wethouders in dat college
zitting hadden. Spreker meent deze mededeeling
te moeten doen, omdat hij zich met enkele punten
van het voorstel niet kan vereenigen.
Spreker vreest dat, zoo de bouw nu wordt voor
gesteld, de zuinigheid den Raad wel eens parten zal
kunnen spelen. Misschien dwaalt hij te dien opzichte,
ja hij denkt haast dat hij moet dwalen, ten minste
ten opzichte van de vloeren. Toen deze vloeren-
kwestie aan de orde was bij de school op het Vliet
hebben de beide heeren tijdelijke Wethouders gestemd
voor Amerikaansch grenen vloeren. Zij moeten dan
in dezen door den Voorzitter zoo zijn ingelicht dat
zij daarin een motief hebben kunnen vinden om van
opinie te veranderen. Spreker zou dan ook gaarne
van den voorzitter vernemen door welke motieven hij
de tijdelijke Wethouders heeft doen besluiten om voor
vurenhouten vloeren te stemmen.
Spreker toch is overtuigd dat de vloeren van
Amerikaansch grenen hout moeten zijn.
De heer Beucker Andreae meent naar aanleiding
van het gesprokene door den heer Schoondermark,
te moeten mededeelen dat hij tegenwoordig is ge
weest bij de bespreking van de kwestie der vloeren.
Spreker wil eerlijk erkennen, dat hij voor zich steeds
de meening is toegedaan hoe solieder, hoe beter en
dan is hij ook van oordeel, dat Amerikaansch grenen
hout solieder is dan vuren, daar dit laatste tot meer
herstellingen aanleiding geeft. In de vergadering van
Burgemeester en Wethouders heeft hij zich echter
met genoegen neergelegd bij het voorstel tot het
maken van vuren vloeren, omdat deskundigen n.l. in
de bouwcommissie èn naar hij meent ook de Com
missie van Toezicht hadden verklaard, dat deze vol
doende waren. Bovendien is hierdoor een groote
bezuiniging mogelijk. Deze overwegingen hebben,
meent spreker, ook den heer Beekhuis er toe geleid
om tot de bedoelde beslissing mede te werken.
De heer Fransen heeft den heer Zandstra zooeven
eene opmerking hooren maken over de bouwkosten,
die eerst ƒ70,000.nu ƒ55,000.zullen bedragen.
Dit raadslid meent dat do zuinigheid de wijsheid
zal bedriegen en dat hierdoor onsolieder zal worden
gebouwd. Spreker meent dit te moeten tegenspreken.
Wanneer men van een gebouw vele onnuttigheden
weglaat, wordt dit daardoor niet minder soliede. In
de eerste plaats waren de verschillende vertrekken
veel hooger en ruimer dan de wet voorschrijft. De
minimum maten voor gangen enz., worden door den
Minister vastgesteld, die daarbij zijn deskundigen op
school- en bouwgebied niet zal voorbijgaan, terwijl
men bij het Rijk in den regel niet bang is voor het
stellen van eischen, welke dan ook ruim voldoende
zullen zijn. Nu behoeven die hier niet zooveel grooter
te worden genomen, waardoor de bouwkosten be
langrijk worden verhoogd.
Wat nu de vloeren betreft, deze kwestie is bij
school 6 lang en breed besproken. De heer Schoonder
mark zegt dat ze van Amerikaansch grenen hout
moeten zijn, maar waarom zegt hij niet
De heer Schoondermark (wethouder) „dat zal ik
straks wel zeggen".
De heer Fransen vervolgt en wijst er op dat er in
verschillende scholen vuren vloeren liggen, die reeds
40 jaar oud zijn en die nog in besten staat verkeeren.
Ze kunnen nog wel 10 jaar mee en dan is het niet
noodig om vloeren te leggen, die tweemaal zoo duurziju.
Naden ontstaan er in Amerikaansch grenen hout
evengoed, ja ze worden soms daarbij nog grooter
dan bij vuren hout.
Wanneer beide vloeren van schroten worden ge
maakt en men gaat na een bepaalden tijd do naden
meten, dan zal dit onderzoek ten voordeele van den
vuren vloer uitvallen.
De Voorzitter heeft begrepen, dat de heer Zandstra
meent dat de soliditeit van het gebouw door de
bezuiniging zal lijden. De heer Fransen, die veel
bevoegder is als spreker, om daarover een oordeel te
vellen, heeft er reeds op gewezen dat er geen enkele
verandering wordt aangebracht, die de soliditeit aan
tast. Noch op de muren, noch op de fundeering
wordt iets bezuinigd en spreker wil verder even de
aandacht vestigen op hetgeen door de Commissie van
Toezicht is gezegd, n.l. dit, dat de hoofdindruk deze
is, dat het plan, door hetgeen is weggelaten, eer ge
wonnen dan verloren heeft. Het is dan ook niet maar
een schrappen geweest om tot een lager bedrag te
komen, maar er zijn verschillende veranderingen
aangebracht, die, ook in de oogen der Commissie
van Toezicht, verbeteringen zijn.
De hooge kosten zijn wel een aanleiding geweest
om een nieuw plan te vragen, want Burgemeester en
en Wethouders hadden den indruk gekregen dat het
oorspronkelijke plan te duur was. Naar het nieuwe
plan komt deze school nog op een behoorlijken prijs.
Spreker heeft er den heer Zandstra reeds op ge
wezen, dat de dikte van alle buitenmuren V-Ja steen
zal worden.
Wat nu de vloeren betreft, kan spreker mededeelen
dat ia de bouwcommissie de stemmen staakten over
de vraag of het Amerikaansch grenen dan wel vuren
vloeren moesten worden. Sprekers stem moest den
doorslag geven en daar hij zich hiervoor niet vol
doende bevoegd achtte, heeft hij persoonlijk een
onderzoek ingesteld. Hij heeft gesproken het hoofd
van school 8, die van beide vloeren ondervinding^
heeft. Spreker wil voorop stellen dat hij alleen heeft
gevraagd de meening der heeren over de vloeren,
met name of ze last hadden van stof en of de vuren
vloeren niet wilden opdrogen. Het hoofd van school
8 heeft spreker medegedeeld dat oen vuren vloer
gomakkelijkcr te vegen is, omdat in een Amerikaansch
grenen de naden veel grooter zijn. Dat is juist wat
de heer Fransen zoocven ook heeft medegedeeld.
Bij de grenen vloeren gaat hot stof dan ook meer
in dc naden, waardoor ze niet gemakkelijk stofvrij
zijn te krijgen.
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 12 Augustus 1913. 179
De grenen vloeren schrobben, dit heeft de werk
vrouw medegedeeld, wel veel lichter, maar ze schrobt
liever een vuren vloer, omdat ze dan beter resultaat
ziet van haar werk. De vuren vloeren in deze school
dagteekenen van 1873, zegge 40 jaar geleden, en zijn
volgens den directeur der gemeentewerken nog in
vrij goeden staat.
In school no. 1 heeft spreker een vuren vloer ge
zien, die ligt vanaf 1877, en als leek moet spreker
zeggen dat de toestand zeer voldoende is. Er is geen
merkbare uitholling -spreker heeft daar speciaal op
gelet bij de deuren, waar toch het meest wordt
geloopen. Aan het hoofd der school heeft spreker
gevraagd of er bij hem ook klachten inkwamen over
stof of over het niet opdrogen der vloer en hij heeft
deze vraag ontkennend beantwoord. Het moest over
tuigd is spreker echter geworden door wat hij in
school 11 heeft gezien. Daar liggen èn vuren èn
Amerikaansch grenen vloeren. Spreker heeft ook
het hoofd van deze school gevraagd of hij last van
stof had en ten antwoord gekregen dat juist alleen
de Amerikaansch grenen vloer in het gymnastiek
lokaal te dien opzichte last veroorzaakte. Spreker
geeft toe dat men in een gymnastieklokaal eerder
last heeft van stof dan in een leerlokaal, maar de
mededeeling is toch teekenend. Wat de toestand der
vuren vloeren betreft de school is in 1882 ge
bouwd ze zien er uitstekend uit en volgens
Gemeentewerken zijn er nog geen groote herstellingen
aan gebeurd, terwijl ze ook voorloopig niet daarvoor
in aanmerking komen. Op grond van al deze gege
vens heeft spreker zijn stem bepaald voor de vuren
vloeren, omdat de Amerikaansch grenen meer dan
tweemaal zoo duur zijn, terwijl het hoogst twijfel
achtig is of ze, alles tezamen genomen, wel beter zijn.
Het eenige wat men voor Amerikaansch grenen vloe
ren kan aanvoeren is dat ze gladder zijn, waardoor
ze mogelijk in een gymnastieklokaal beter zijn, omdat
ze minder gevaar opleveren voor splinteren. Wat
de verder door den heer Zandstra te berde gebrachte
punten betreft, daarop zal de heer Schoondermark
wel willen antwoorden.
In het algemeen wil spreker dit nog zeggen. Men
moet zich niet voorstellen dat de eischen van het
Koninklijk Besluit ze zijn door hygiënisten en
onderwijsmannen geformuleerd zoo licht zijn.
Integendeel zijn ze zoo zwaar, dat vele gemeenten
de kosten van schoolbouw niet kunnen betalen en er
reeds een beweging in het land gaande is om de
Regeering te verzoeken erop terug te willen komen.
De eischen zijn eerder wat overdreven en als de
gemeente eraan voldoet, krijgt men geen onhygiënische
gebouwen. De Raad kan daaromtrent wel gerust zijn.
De heer Zandstra doet opmerken dat de heer Fransen
is begonnen met te zeggen dat de verlaging der bouw
kosten met 20,000.geen schade doet aan de soli
diteit, omdat het alleen een gevolg is van het weg
laten van onnuttigheden.
Het komt spreker ongelooflijk voor dat er zooveel
onnuttigheden aan het gebouw geweest zijn dat het
weglaten daarvan 20,000.- scheelt. Dat de gangen
wijder worden dan de wet eischt en de vertrekken
hooger, kan spreker geen onnuttigheden noemen.
De gangen toch moeten een behoorlijke hoogte en
breedte hebben. Het wil spreker ook niet voorkomen,
dat het Rijk onbehoorlijke eischen stelt. Nu is het
niet noodzakelijk zich precies aan die eischen te
houden, in dier voege dat men er niet boven mag
gaan. Het Rijk heeft een minimum gesteld.
Daaraan moet minstens worden voldaan om een
tlink luchtig gebouw te krijgen.
De heer Fransen heeft gezegd, dat vuren vloeren
even duurzaam zijn als Amerikaansch grenen. Spreker
is geen deskundige en kan er niet over oordeelen.
Daarom heeft hij deskundigen op het gebied van
bouwen geraadpleegd en deze hebben spreker verklaard
dat vuren hout niet uit kan tegen Amerikaansch grenen.
Wanneer, als de grond wat vochtig is, een plank zich
na jaren begeeft op een oogenblik dat men daaraan
in het geheel niet denkt dan zal, door misplaatste
zuinigheid, er een ongeluk gebeuren, en dat mag in
de school niet voorkomen. Zoo'n kans op een onge
luk zou spreker er alleen reeds van doen afzien om
vuren vloeren te nemen.
Er wordt gesproken over de hooge bouwkosten.
Wanneer er gemeenten zijn die van de strenge voor
schriften van het Rijk ontheffing willen vragen om
dat de kosten daardoor zoo hoog worden, dan zou
spreker die gemeenten in overweging willen geven
om te vragen in plaats van 25 °/0 vergoeding van
het Rijk, de 62 °/0 die ook voor het bijzonder onder
wijs worden toegestaan. Dat zou vrij wat beter op
lossing zijn.
De heer Fransen meent te hebben gehoord dat de
heer Zandstra heeft beweerd, als zou spreker hebben
gezegd dat vuren vloeren even solied zijn als Ameri
kaansch grenen. Spreker heeft dit niet gezegd, want
hij weet wel beter. Wanneer men nu nog solieder
wil dan Amerikaansch grenen, moet men eikenhout
nemen. Op die manier zou men echter wel kunnen
doorgaan.
Wanneer evenwel een vuren vloer 50 jaar ligt
zonder reparatie, kan alleen van de bespaarde rente
wel weer een nieuwe vloer worden gelegd. Wat de
ongelukken betreft waarvoor de heer Zandstra vreest,
daarvan is geen sprake daar behoeft hij niet bang
voor te wezen, 't is direct niet aan doortrappen toe.
Als dit raadslid toch de stukken heeft gelezen, heeft hij
gezien dat er ribbetjes komen te leggen op een
portlandvloer, zoodat iemand, die eventueel door een
plank mocht zakken slechts 3 a 4 cM. naar beneden
gaat en geen ongeluk krijgt. Wat de Rijksvoor-
schriften betreft, de gemeente behoeft die niet te over
schrijden. Daardoor zullen de bouwkosten onnut
hooger worden.
De heer Schoondermark (wethouder) zal nu ver
tellen waarom hij Amerikaansch grenen vloeren wil.
Hij heeft dit straks niet gedaan omdat hij meende
dat het van zelf sprak dat de Raad Amerikaansch
grenen vloeren zou nemen. Er zijn echter leden, die
te dien opzichte van opinie zijn veranderd en spreker
heeft nu daarvoor de motieven gehoord.
Hij is echter door die motieven niet van opinie
veranderd. De waarnemende wethouder heeft ge
zegd dat hij vroeger voor Amerikaansch grenen vloeren
was, maar dat hij, nu deskundigen (die evenwel niet
genoemd worden) zich voor vuren vlooren verklaren
terwijl dit bovendien goedkooper is, zich voor vuren
zal uitspreken.
De Voorzitter heeft informaties ingewonnen bij het
hoofd van school 8. Deze heeft geinformeerd bij de
werkvrouw, die verklaarde van een vuren vloer meer
satisfactie te hebben en zelf is hij in school 1 ge
weest, waar hij de vloeren niet veranderd vond.
De Voorzitter zal spreker verplichten als hij eens
met hem meegaat naar school no. 3, van mej. Schön-
feld. Hij zal daar dan vloeren vinden, die 9 jaar
geleden zijn vernieuwd, andere gerepareerd, dit jaar
is weer een nieuwe vloer gelegd, terwijl op de be
grooting voor 1914 voor die school al weer een nieuwe
vloer voorkomt. Het gevolg is dat de plafonds tenge
volge van het doorwateren bederven. De heer Fransen
zegt dat eikenhout nog beter is en vraagt: waarom
neemt men dat hout niet. Spreker meent dat men
alles kan overdrijven. Hij redeneert aldus. Wanneer
men een gebouw sticht, dat 80 jaar mee kan, waarom zal
