180 Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 12 Augustus 1918.
men dan een voornaam onderdeel, de vloeren, zoo
maken, dat die slechts 40 a 50 jaar dienst kunnen
doen Er zijn toch ook deskundigen die op het maken
van Amerikaansch grenen vloeren aandringen. Spreker
heeft eene vergadering bijgewoond van de Commissie
van Toezicht. Daarin heeft zitting de heer Feddema
en deze heeft op dergelijke vloeren aangedrongen.
Ook de Directeur der Gemeentewerken wil Ameri
kaansch grenen vloeren, terwijl toen spreker den Direc
teur der Ambachtschool, de vraag stelde welke vloeren
hebt u in uwe inrichting, deze antwoordde natuur
lijk Amerikaansch grenen. Dit is toch ook een des
kundige. Nog heeft spreker gehoord den schoolarts
Westerhuis en ook deze heeft verklaard uit hygiënisch
oogpunt Amerikaansch grenen vloeren verre te ver
kiezen boven vuren.
Al deze motieven zijn voor spreker voldoende om
den Raad uit te noodigen te besluiten tot het leggen
van Amerikaansch grenen vloeren. Daardoor moet
het crediet met 1200.worden verhoogd, waarvan
f 300.door het Rijk wordt betaald. Het kost de
gemeente dus slechts 900.meer.
De heer Fransen „daar hebben wij geen rekening
mee te houden.
De heer Schoondermark (wethouder) vervolgt en
zegt dat de Raad daarmee wel rekening heeft te
houden. Nu krijgt de gemeente 300.van het
Rijk terug, later moet zij de reparatie alleen betalen.
Spreker gelooft niet dat hij een amendement behoeft
in te dienen daar dat van den heer Zandstra precies
hetzelfde beoogt.
Wat het amendement van dit raadslid omtrent de
dikte der muren betreft daarover behoeft spreker niet
uit te weiden, daar dit bereids is ingetrokken. Nog
een ander belangrijk punt heeft de heer Zandstra
aangeroerd n.l. de kwestie van 14 lokalen. Spreker
gelooft echter dat dit raadslid het hierop betrekking
hebbend amendement na de toelichting wel zal
intrekken.
Het voorstel van Burgemeester en Wethouders is
om een school te bouwen met 12 lokalen. Spreker
geeft toe dat de school nu reeds te klein is. Maar
de Raad weet dat bij school 12 een gebouw is aan
gekocht met het doel om deze school met twee lokalen
te vergrooten. Het reorganisatieplan houdt daarmee
verband en nu moet men geen school bouwen met
14 lokalen, want dan zullen er later te veel zijn.
Wat nu betreft het afzonderlijk lokaal voor het
onderwijzend personeel, ook spreker zou dat gaarne
willen. De financiën der gemeente laten echter niet
toe dat zij zich deze luxe permitteert. Spreker meent
dat de dingen waarover de heer Zandstra sprak n.l.
het corrigeeren in een schoollokaal wel wat meevallen.
Bovendien zal, als er eenige samenwerking is met het
hoofd, deze allicht zeggen ga maar in mijn kamer
zitten.
Verder sprak de heer Zandstra van een zonnig
gelegen en behoorlijk grooten schooltuin. Ook aan
een schooltuin is gedacht. Zoo langzamerhand krijgt
elke school een dergelijk tuintje. Die behoeft niet
zoo groot te zijn als de kinderen den bouw en de
ontwikkeling der verschillende planten maar kunnen
nagaan, is dat voldoende. De tuintjes bij de andere
scholen voldoen uitstekend en ook bij deze inrichting
wordt zoo'n tuintje gemaakt. Men moet echter daarbij
letten op de plaats waar de school gebouwd wordt
en zich naar de omstandigheden schikken.
De gangen, zegt de heer Zandstra, moeten minstens
3 M. breed zijn. Bedoelt nu de heer Zandstra die
van alle te bouwen scholen of alleen van deze
De heer Zandstra„de gangen van alle nog te
bouwen scholen, te beginnen met deze".
De heer Schoondermark (wethouder) meent dat een
gang, die hoofdzakelijk dient voor uitgang, breed moet
zijn. Hij kan zich voorstellen, dat voor sommige
scholen een gang van 4 M. breed aanbeveling ver
dient, terwijl in andere 3 M. ruim voldoende is.
Burgemeester en Wethouders hebben ook hier wel
degelijk regard geslagen op de gang en zijn tot de
conclusie gekomen, dat 2^2 M. hier voldoende is.
De tegels die de heer Zandstra onder de kapstokken
wenscht aan te brengen, zouden spreker wel aanstaan.
Hij weet echter niet wat daarvan de kosten zijn.
De Voorzitter4V2 per MA
De heer Fransen „die zijn zeker niet mooi en duur
genoeg. Voor 10.per M2. heeft men /cnopwerk".
De heer Schoondermark (wethouder) ziet de nood
zakelijkheid er niet van in. Wanneer het een koste-
looze school betrof zou hij er eerder op gesteld zijn
dan hier. Met het aanbrengen van tegels in de pri
vaten en urinoirs kan spreker zich wel vereenigen.
Het laatste punt, door den heer Zandstra bespro
ken, is in ieder lokaal een kraantje op de water
leiding.
Het heeft bij Burgemeester en Wethouders een
punt van ernstige overweging uitgemaakt, hoe de
kinderen te voorzien van water. In sprekers laatste
vacantie nu heeft hij een wethouder van Bloemendaal,
den heer de Waal Malefijt, ontmoet en met hem over
schoolbouw gesproken. Deze heer deelde spreker
mede, dat er in Bloemendaal een school wordt ge
bouwd, die 90,000.kost. Het moet erkend worden
dat het daarvoor dan ook de rijke gemeente Bloe
mendaal is. Ook kwam het gesprek op de water
voorziening en toen zei de heer de Waal Malefijt
dat in Bloemendaal een systeem wordt toegepast, dat
het water omhoog spuit, zoodat de kinderen om te
drinken geen bekertjes, die toch ook onhygiënisch
zijn, behoeven te gebruiken. Hij heeft spreker beloofd
den fabrikant van dit systeem te zullen opgeven en
hij verzoekt den Raad deze zaak aan Burgemeestci
en Wethouders over te laten.
De heer Zandstra vindt dat de wethouder al een
heel eind met hem meegaat en dat doet hem genoe
gen. Wat evenwel het afzonderlijk lokaal voor de
onderwijzers betreft, spreker noemt dat niet, zooals
de heer Schoondermark, een luxe. Het is geen wijze
van doen, dat een onderwijzer corrigeerwerk moet
verrichten in een lokaal, waar hij don geheelen mor
gen les heeft gegeven. Alleen als het onmogelijk
blijkt zal spreker er van afzien, maar hij meent dat
zulks niet het geval is. Ook hoopt spreker niet dat
men direct naar een ander lokaal behoeft om te zien
als uitbreiding noodzakelijk wordt. De Wethouder
sprak van een huis, dat aangekocht is om school 12
met 2 lokalen te vergrooten. Is de bedoeling hier
van school 4 te ontlasten Spreker weet niet of men
bedoelt school 4 te splitsen, dan wel om haar een
ander karakter te geven. Spreker is niet tegen een
doelmatige splitsing. Wanneer het echter te doen is
om hulplokalen te bouwen, moet spreker zich daar
tegen verklaren, want hij wil deze schoolbouw zoo
goed mogelijk maken. Hulplokalen zijn niet in het
belang van het onderwijs. Spreker heeft een school
tuin van behoorlijke grootte voorgesteld. Het is hem
niet doenlijk een maat op te geven, maar een school
tuin is noodzakelijk om de kinderen kennis te doea
maken met het leven der planten. Spreker heeft
scholen gezien met een grooten tuin voor en achter.
Dat is hier nu niet te krijgen, maar hij hoopt dat
men daar zoo dicht mogelijk aan toe zal komen.
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 12 Augustus 1913. 181
Wanneer er toch sprake is van onderwijs, spreken
wij over hen, die de toekomst moeten vormen, spreken
wij over ons volk. Wat nu betreft de gangen, die
spreker 3 M. breed wil zien gemaakt, in het school-
verslag van 1891, pag. 25 staat: school no. 5 heeft
bewezen hoe een school niet moet zijn. Waar nu
school 5 dit bewijs heeft geleverd, wil spreker er bij
den Raad op aandringen om niet weer in dezelfde
fouten te vervallen. Er is in school 5 een mooi
voorbeeld, dat de Raad waarschuwt niet te zuinig te
zijn en den bouw zoo goed mogelijk te doen plaats
hebben. Gangen van minder dan 3 M. breed moet
de Raad dan ook niet goedkeuren.
Ook heeft spreker tegels onder de kapstokken voor
gesteld. Nu mag men spijtig zeggen die van 41/2
per M2 zijn niet mooi genoeg, maar het is niet te
doen om mooie tegels. Spreker bedoelt eenvoudige,
nette, witte tegels. Dat is in het belang der zinde
lijkheid en vooral in de privaten en urinoirs is dat
het geval. Ten opzichte van het waterkraantje heeft
spreker eene geruststellende mededeeling van den
Wethouder ontvangen en hij zal daarop vertrouwen.
Hij hoopt dat Burgemeester en Wethouders hunne
aandacht aan deze zaak zullen schenken.
De heer J. Koopmans heeft met belangstelling den
loop der debatten gevolgd en opgemerkt dat het
verschil in prijs tusschen vloeren van Amerikaansch
grenen, en vuren hout slechts 1200.bedraagt.
Oorspronkelijk was hij in de waan dat dit verschil
belangrijk grooter zou zijn, wijl het verschil van de
som in dit ontwerp en de eerste plannen van den
Directeur der Gemeentewerken circa 15,000.be
draagt, en dit bedrag behalve in eenige overtollig
heden voornamelijk in den prijs van het hout moest
worden gevonden. Nu dit verschil echter betrekkelijk
klein is, voelt hij er veel voor Amerikaansch grenen
hout voor de vloeren te nemen. Spreker is geen
deskundige, maar hij heeft wel eenige ervaring op
dit gebied en weet, dat vuren hout voor vloeren,
waarover veel wordt geloopen spoedig verslijt, wat
met Amerikaansch grenen niet het geval is.
Ook uit het oogpunt van welstand zou hij liever
in de schoollokalen Amerikaansch grenen dan vuren
vloeren wenschen. De laatsten krijgen spoedig een
leelijk, grauw aanzien, terwijl grenen hout veel beter
kleur behoudt.
Ook op andere punten, voelt spreker veel voor
hetgeen door den heer Zandstra wordt aangevoerd,
wat betreft de ruimere gangen, tegels enz. en denkt
hij dat in deze richting wel een deel van de 15,000.
zal zijn te vinden. Dat dit verschil enkel is bespaard
op onnutte en overtollige zaken wil er bij hem niet
recht in en hij meent dat het wel overweging zal
verdienen eens na te gaan of er aan het betrekkelijke
ontwerp geen verbeteringen zijn aan te brengen, die
aan verschillende eischen van ruimte en degelijkheid
zouden tegemoet komen. Dit is zoo voetstoots niet te
beoordeelcn en daarom vraagt hij of Burgemeester en
Wethouders het voorstel ook kunnen terug nemen en de
door den heer Zandstra opgegeven punten dan daarbij
nader onder de oogen zien. Zooals de zaak thans
staat, kan hij behalve voor de vloeren, niet vóór deze
amendementen stemmen, omdat nu de berekening
ontbreekt, ofschoon ze hom wel goed voorkomen.
Wat ten slotte nog de vloeren betreft, spreker is
het met den heer Schoondermark eens, dat men,
wanneer men een gebouw sticht, dat ten minste 80
jaar zal mee kunnen, ook de vloeren zoo moet
maken, dat ze het kunnen uithouden. Zeker, men kan
voor de bespaarde intrest wel eens nieuwe vloeren
leggen, doch dan moet er gebroken worden en de
eene reparatie sleept de andere mee.
De heer Hartelust zegt dat men in deze vergadering,
telkens als er een openbaar gebouw moet worden
gemaakt, de klacht hoort dat de Directeur der Ge
meentewerken zoo duur bouwt. Spreker heeft het
dan ook dikwijls bijgewoond, dat er zulke ernstige
aanmerkingen werden gemaakt dat de Directeur in
de vergadering werd genoodigd om aan te toonen
dat zijn voorstellen noodzakelijk en de aanmerkingen
door de raadsleden gemaakt, niet steekhoudend waren.
Herhaaldelijk heeft de Raad het Burgemeester en
Wethouders, als zij met een voorstel kwamen om een
of ander openbaar werk te stichten, lastig gemaakt.
Spreker stelt zich voor dat Burgemeester en Wet
houders zich nu op het standpunt hebben geplaatst
om te trachten, waar de Raad altijd zooveel op de
plannen heeft aan te merken, die klip te omzeilen en
dat het college in overleg met de Commissie van
Toezicht en die voor de Openbare Werken getracht
heeft tot een zoodanig resultaat te komen, dat hun
niet meer kan worden verweten, dat ze met zulke
dure plannen komen. Spreker meent dat Burge
meester en Wethouders in dit pogen zijn geslaagd.
Hij wil Burgemeester en Wethouders daarvoor een
woord van lof niet onthouden. Uit de gevoerde dis
cussion is spreker gebleken, dat door het aanbrengen
van Amerikaansch grenen vloeren een netto verschil
in bouwkosten zal ontstaan van 900.en nu zal
hij niet ontkennen dat, wat hij heeft hooren aanvoeren
van dat soort vloeren, hem wel wat in die richting
heeft getrokken. Hoewel hij dan ook ten zeerste de
bedoeling van Burgemeester en Wethouders om niet
te duur en toch solied te bouwen apprecieërt zou hij
toch gaarne zien dat het amendement-Zandstra ten
opzichte van de vloeren, door Burgemeester en Wet
houders werd overgenomen.
De Voorzitter is er absoluut tegen, dat Burgemeester
en Wethouders hun voorstel terugnemen. Als de heer
J. Koopmans één punt kan noemen, dat nader onder
zoek vereischt, was het iets anders. De zaak is aan
alle kanten bekeken. Zij is door de Commissie voor
de Openbare Werken en de schoolcommissie in alle
opzichten besproken en doorgewerkt. Er is geen
enkele reden om haar nog eens te behandelen.
De amendementen van den heer Zandstra zijn zeer
duidelijk en de Raad kan die wel dadelijk beoordeelen.
Er is dan ook geen enkele reden om daarover prae-
advies uit te brengen, te meer waar de zaak spoed-
eischend is. De wethouder van onderwijs heeft bij
de bespreking der vloeren, eenigszins smalend ge
sproken over de bron waaruit spreker zijne inlichtingen
heeft geput. Wanneer het evenwel over schoonmaken
gaat, is het in het geheel niet gek, daarover met de
schoonmaakster te spreken. Een bezwaar van den
Directeur der Gemeentewerken tegen vuren vloeren
is b.v. dat ze moeilijk opdrogen.
Nu is het toch practisch dat het hoofd der school,
die daarvan geen last heeft gehad, de werkster er
naar vraagt. Het is bovendien niet juist dat spreker
alleen bij de schoonmaakster heeft geinformeerd.
De hoogere autoriteit, de schoolarts, die door den
heer Schoondermark is gehoord, zegt dat Amerikaansch
grenen vloeren hygiënischer zijn dan vuren, maar
waarom dit zoo is wordt er niet bij gezegd.
Wanneer eerstgenoemde zooveel beter zijn als de
dokter beweert, waarom zijn ze dan niet opgenomen
in het Koninklijk Besluit? Spreker stelt daartegen
over de verklaringen van twee hoofden, die onder-
vindiug hebben van beide soorten vloeren en die
beide verklaren geen last van stof te hebben.
De heer Schoondermark heeft gewezen op school
no. 3. Het is zeer wel mogelijk dat in dit gebouw
de vloeren slecht zijn, maar toen spreker drie scholen
had bezocht was hem dat voldoende, te meer toen hij
geconstateerd had dat vuren vloeren, die 40 jaar oud
zijn, nog goed zijn.
