174 Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag *28 September 1915.
De lieer H. P. de Haan heeft het voorstel-Berghuis
thans ook voor het eerst vernomen en hij kan (laar
door de gevolgen ervan niet voldoende overzien.
Spreker wil echter even in herinnering* brengen,
dat in Groningen deze week een voorstel van gelijke
strekking zonder hoofdelijke stemming is aangeno
men om n.l. aan gehuwden en weduwnaars, mits
hoofden van een gezin, met een inkomen beneden
14.— een toeslag te geven van 1.en voor elk
kind beneden de 16 jaar 20 cent. Aan dat voorstel
is voorafgegaan een prae-advies van Burgemeester
en Wethouders, waaruit blijkt, dat met dien maat
regel ongeveer 18 a 20UÜ0.zal zjjn gemoeid.
Het kostenbedrag zal hier derhalve belangrijk lager
zijn. Spreker gelooft dat het gewenscht is eerst eene
kostenberekening te hebben. Hij voelt er veel voor
in de tegenwoordige omstandigheden, nu al veel
particulieren toeslag geven en de loonen der ge
meentewerklieden eer aan den lagen dan aan den
Imogen kant zijn, een duurtetoeslag te geven. Nog
liever zou hij de loonen geleidelijk willen verhoogen,
maar dat vordert veel meer tijd van voorbereiding.
Als het dan mogelijk is in de volgende vergadering
een prae-advies te krijgen van Burgemeester en
Wethouders, met eene kostenberekening, krijgt men
een veel zuiverder stemming.
De heer de Vos vindt het voorstel-Bergliuis een
zeer gematigd voorstel en hij gelooft niet dat de
kosten zoo hoog zullen worden dat het voor de ge
meente bezwaarlijk is. Al zijn echter die kosten
hoog, dan brengen nog de tijdsomstandigheden mee
om de behandeling van het voorstel niet uit te stel
len. Spreker wil het dan ook nu maar afdoen.
De Voorzitter wil eerst laten beslissen over de
vraag of Burgemeester en Wethouders prae-advies
zullen uitbrengen, wat dan in hoofdzaak beteekent
een kostenberekening.
De heer Hieinstra wijst erop dat hij door het vra
gen van prae-advies in eene moeilijkheid komt. In
April toch is het eerste verzoek gekomen. Het af
wijzend prae-advies is in Juni aangenomen. Later
is er weer verzocht met hetzelfde resultaat. Als nu
het prae-advies wat lang uitblijft, is het mogelijk
dat de Raad tot het geven van een toeslag besluit
als de abnormale omstandigheden voorbij zijn. Hij
vraagt daarom of Burgemeester en Wethouders de
toezegging kunnen geven, dat dit prae-advies in
d e volgende vergadering kan worden behandeld.
De Voorzitter geeft de toezegging dat het prae-
advies in d e volgende vergadering ter tafel zal
komen.
De heer Berghuis neemt nu ook genoegen met het
uitbrengen van prae-advies.
Met algemeene stemmen wordt besloten het voor-
stel-Berghuis in handen van Burgemeester en Wet
houders te stellen ten fine van prae-advies.
8. adres van A. Pollema te Midlum, pachter van
de opkomsten van het tolhek te Koetiile, houdende
verzoek hem die opkomsten op de bestaande voor
waarden voor een driejarig tijdvak, ingaande 12
Mei e.k., ondershands te verhuren.
9. adres van de N. V. Nederlandsche Ijzerhan
del, afdeeling Hartelust, om vergunning tot het ma
ken van een inrit vóór haar nieuw gebouwd pak
huis aan de Romkeslaan.
De stukken onder 8 en 9 worden in handen van
Burgemeester en Wethouders gesteld ten fine van
prae-advies.
10. adres van de afdeeling Leeuwarden van den
Bond van Nederlandsche Onderwijzers, om zooda
nige maatregelen te nemen, dat de kinderen in deze
gemeente voldoende gevoed en gekleed het onder
wijs kunnen volgen.
Zal bij de begrooting voor 1916 worden behan
deld.
11. adres van het dagelijksch bestuur van de
Vereeniging „Zwembad Groote Wielen" houdende
verzoek inzake de plannen betreffende den tram
weg LeeuwardenSuameer hetzelfde standpunt te
behouden zooals dat door den Raad is ingenomen
bij besluit van 10 December 1912?
De heer H. P. de Haan doet opmerken dat in de
vergadering van 17 Augustus uitvoerig is gespro
ken over een adres van drankbestrijdersvereenigin-
gen om H. M. de Koningin te verzoeken het maxi
mum-aantal vergunningen te verlagen tot 70. Spre
ker heeft het in die vergadering gesprokene in zijn
bezit en zijne medeleden hebben de aangevoerde
argumenten ook kunnen beoordeelen. Hij vraagt of
het niet gewenscht is nu een voorstel te doen om tot
stemming over te gaan.
De Voorzitter: „dit adres heeft betrekking op de
tram".
De heer Hieinstra is van meening dat het drank
bestrijdersadres niet is gesteld in handen van Bur
gemeester en Wethouders om prae-advies, maar dat
de behandeling eenvoudig is aangehouden.
De Voorzitter zegt dat hij bij de vorige behande
ling afwezig was en hem door de wethouders is me
degedeeld dat het adres in handen van Burgemees
ter en Wethouders was gesteld om prae-advies. Dit
prae-advies is nu in bewerking.
Met algemeene stemmen wordt overeenkomstig
het voorstel van Burgemeester en Wethouders be
sloten dit adres bij punt 14 der agenda voor heden
te behandelen.
12. de begrooting van inkomsten en uitgaven
der Stads Bank van Leening, dienst 1916.
Wordt in handen gesteld van de heeren van Slo-
terdijck, Cohen en Attema, om onderzoek en rap
port.
13. voorstel van den heer P. Hieinstra om aan
de inwoners van Leeuwarden met een jaarlijksch
inkomen van 1000.en minder, voor het tijdvak
van 1 October 1915 tot 1 Mei 1916 van gemeente
wege cokes beschikbaar te stellen tegen den prijs
van 55 cent per ILL. (thuis bezorgd) en onder na
der door Burgemeester en Wethouders vast te stel
len regelen.
De lieer Hieinstra gelooft niet dat eene lange toe
lichting noodig is. Niemand toch zal ontkennen dat,
naast de dure voedingsmiddelen, de dure brandstof
een element is, dat het budget der arbeiders enorm
verhoogt. De brandstof is duur en de behoefte er
van is even groot als die aan voedsel en daarom,
meent spreker, moeten de minst draagkrachtigen
in de gelegenheid worden gesteld cokes te bekomen
tegen een normalen prijs. Verscheidene plaatsen als
Bussum, Hilversum, Amersfoort enz., zijn al voor
gegaan, en in Sneek is een dergelijke maatregel in
bewerking. Spreker is van oordeel dat, waar op het
oogenblik de behoefte aan goedkoope cokes sterk
bestaat, de gemeente zooveel mogelijk moet zorgen
dat de mensehen voor niet te Imogen prijs brandstof
krijgen.
De heer Binnerts (wethouder) doet opmerken dat,
hoewel het voorstel-Hiemstra hem niet onsympa
thiek is, het niet uitvoerbaar is.
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 28 September 1915. 176
ln de eerste plaats is de hoeveelheid cokes in die
mate onvoldoende, dat de Directeur der fabriek
heeft gemeend van een andere fabriek die te den
Helder cokes te moeten koopen, om in de behoef
te te voorzien. Dit is reeds een afdoende reden, om
het voorstel thans niet in overweging te nemen. Het
gevolg toch van een maatregel als door den heer
Hiemstra bedoeld zal een grootere afname zijn en
nu de gefabriceerde hoeveelheid nauwelijks vol
doende is om in de behoefte te voorzien, zal de toe
stand door grooter afname ongunstiger worden.
Het tweede praktische bezwaar is het bestaande
contract niet de brandstoffenhandelaren.
Dat contract gaat uit van een vasten detailprijs.
Tengevolge van aanneming van het voorstel-Hiem
stra nu zullen er twee detailprijzen komen, n.l. een
speciale prijs voor eene bepaalde categorie van
menschen en een andere prijs. Daardoor zou de ge
meente in conflict kunnen komen met de brandstof
fenhandelaren, daar het contract tot Januari 1917
loopt.
Bovendien doet spreker opmerken, dat de cokes-
prijs, welke thans 70 cent afgehaald aan de fabriek
is, dus 80 cent per H.L. geklopt thuis bezorgd, niet
abnormaal hoog is, in vergelijking met het vorig
jaar.
De heer Hiemstra had bijna dit antwoord ver
wacht. Het is toch bekend dat de heer Tiemersma
bij zijne interpellatie over hetzelfde vraagstuk on
geveer een gelijkluidend antwoord heeft gekregen.
De heer Binnerts heeft gezegd dat het voorstel hem
sympathiek is, maar dat het niet uitvoerbaar is.
Spreker is dat niet met den Wethouder eens. Het
mag waar zijn dat de cokesvoorraad te klein is, er
zijn echter wel andere wegen om aan cokes te ko
men. Spreker heeft reeds van den wethouder ge
hoord dat er al cokes in den Helder is gekocht en
op andere wijze zal er nog wel cokes zijn te vinden.
Zouden b.v. de groote afnemers der fabriek, die al
tijd nog al met het algemeen belang schermen, er
niet voor zijn te vinden een deel van hun voorraad
tegen een door de gemeente te bieden 'prijs af te
staan in dat algemeen belangt Als men die kringen
hoort, dan staat bij hen altijd het algemeen belang
op den voorgrond, terwijl spreker en zijne partijge-
nooten altijd lieeten te werken in het belang van een
kleine groep. Bovendien zijn die afnemers niet allen
kleine menschen, maar behoort daar ook onder eene
vereeniging van handelaren. Heeft men nu al eens
getracht van die vereeniging een klein gedeelte te
gen schadevergoeding terug te krijgen? Dat er niet
veel cokes is is geen motief om zich tegen sprekers
voorstel te verzetten.
De heer Binnerts heeft verder gezegd dat het
denkbeeld onuitvoerbaar is, omdat in het contract
tusschen de gasfabriek en de handelaren één détail-
prijs is vastgesteld. Spreker wil erop wijzen dat het
contract gesloten is tusschen de g a s f a b r i e k en
de handelaren. Spreker gelooft dan ook niet dat
het aan de gemeente is verboden cokes te ver-
koopen tegen een lageren prijs. Men kan wel bewe
ren dat de gemeente en de fabriek één zijn .spreker
meent dat dit niet zoo is. Hij zou daarom gaar
ne worden ingelicht of het contract de gemeente
verbiedt cokes tegen een lageren prijs beschikbaar
te stellen.
De heer Binnerts heeft ten slotte gezegd dat de
prijs niet hooger is dan anders om dezen tijd van
het jaar. Dit lijkt vreemd. Spreker heeft het cokes
boekje van zijn vrouw nagezien en daarin gevonden
dat de parelcokes verleden jaar 60 cent kostte. In
de begrooting van dit jaar heeft spreker gezien dat
de prijs van de parelcokes gelijk is gesteld aan die
van de grove. Het komt spreker daarom vreemd
voor dat de prijs gelijk is aan die van 1914, maar is
dit zoo, dan was die toen al te hoog en is spreker
met zijn voorstel een jaar te laat gekomen. Omdat
het niet mogelijk is groote voorraden te krijgen,
heeft spreker in zijn voorstel gezegd: naar regelen,
door Burgemeester en Wethouders te stellen. Zij
hebben daardoor de gelegenheid, de verstrekking
zoo te doen plaats hebben, dat het wel mogelijk is
sprekers denkbeeld uit te voeren. Hij en zijne partij-
genooten zijn wel onpraktische idealisten, maar het
spreekt van zelf dat zij wel een beetje rekening hou
den met de werkelijkheid.
Spreker meent dat het wel mogelijk is cokes te
koopen bij de contractanten. Misschien kost het aan
de gemeente geld, maar dat is niet zoo erg.
Er is alle reden om het te doen. De gegoede bur
gerij toch is in dit geval reeds bedeeld. Die toch
heeft goedkoope cokes kunnen krijgen en spreker
wil nu de arbeiders en den middenstand niet slech
ter behandelen. Die menschen hebben 's zomers
geen geld om een groote voorraad cokes op te slaan.
üp de interpellatie-Tiemersma heeft de heer Oos-
terhoff geantwoord:
„de voorraad is niet groot, of liever er is geen
voorraad. Het gebrek aan voorraad nu is deels een
gevolg van de gesloten contracten met brandstof
fenhandelaren, deels hierom dat vele particulieren
uit angst voor prijsverhooging groote hoeveelheden
hebben ingeslagen."
Dit is nu een feit, dat niet ongedaan is te maken
De Commissie voor de lichtfabrieken heeft ingegre
pen toen het te laat was. Spreker meent dus dat die
commissie, die door de buitengewone omstandighe
den overrompeld is, een beetje meer vooruitzienden
blik had moeten hebben en er voor had moeten zor
gen dat de gegoeden niet groote voorraden cokes
hadden opgestapeld, tengevolge waarvan de kleine
man nu bijna geen cokes kan krijgen, en hij moet ze,
als ze te krijgen is, duur betalen. De gascommissie
is daardoor, meent spreker, dan ook moreel ver
plicht, ervoor te zorgen, dat ook de kleine man voor
een billijken prijs cokes kan krijgen. Zij heeft zich
den vooraad door de gegoede burgers laten afhalen.
Spreker blijft erbij, dat de gemeente, die toch iets
anders is dan de gasfabriek, het recht heeft een la
geren prijs te stellen en dat er alle reden bestaat
om, zij liet dan ook met opoffering van een stuk
geld, de fout die gemaakt is. eenigszins te herstel
len. Spreker heeft dan ook alle reden op den steun
van den Raad te rekenen, te meer, daar hij de uit
voering wil overlaten aan Burgemeester en Wet
houders.
De heer Lautenbach beschikt over enkele gege
vens, die misschien dienst kunnen doen.
Tot 1 September was er door particulieren 6000
H.L. cokes besteld en moest ook 6000 H.L. aan de
scholen geleverd. Afgeleverd is nu ongeveer 225(1
H.L. en alweer besteld 1800 H.L.
Er is 10000 H.L. gekocht in den Helder, welke
hoofdzakelijk voor de handelaren en de scholen zijn
bestemd.
Dit jaar zal er zeker geen cokes disponibel ko
men. Menschen, die 10 H.L. bestellen, ontvingen
nu 5 H.L. Buiten de gemeente wordt niets afgele
verd. Over het contract kan spreker niet oordeelen,
hij is er niet mee bekend, maar men kan geen stap
vorderen, voordat er zekerheid is dat geleverd kan
worden, waartoe de gemeente zich heeft verbonden.
De motie-Hiemstra is spreker absoluut sympa
thiek, maar het gaat niet aan cokes tegen vermin
derden prijs beschikbaar te stellen als men de ze
kerheid mist te kunnen leveren. Doet men dit, dan
is dat een slag in de lucht. Spreker zou daarom dan
ook liever zien dat er door Burgemeester en Wet
houders prae-advies werd uitgebracht.
