176 Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 28 September 1915.
De heer Hiemstra heeft geen bezwaar tegen een
prae-advies, als Burgemeester en Wethouders er
toe genegen zyn. Sprekers voorstel aannemen is
geen slag in de lucht. Hij weet wel dat men cokes
kan koopen, niet wat dat zal kosten. Om nu den
Raad geen kans te geven het voorstel te verwerpen
op het argument, dat hij de draagwijdte ervan niet
kent, stelt spreker ook prijs op een prae-advies van
Burgemeester en Wethouders.
De heer Lautenbach wijst erop dat het, als het
mogelijk was cokes te koopen, niet heel verstandig
zou zijn daartoe in openbare vergadering te beslui
ten. De cokes, die den vorigen keer met 80 cent is be
taald, zou daardoor allicht nu 20 cent per H.L.
meer kosten. Spreker blijft erbij dat het er niet op
te wagen is het voorstel-Hiemstra aan te nemen.
Als wij niet zeker zijn dat er kan worden geleverd,
moet het besluit daartoe ook niet worden genomen.
Veronderstel nu, zegt spreker, dat de gemeente van
de contractanten een zeker kwantum wenschte te
koopen, dan is het niet onmogelijk dat deze daarop
niet kunnen ingaan, omdat ook zij weer contracten
van levering met hunne afnemers hebben. Spreker
vindt darom het uitbrengen van prae-advies ver
standig, om te voorkomen dat verwachtingen wor
den gewekt.
De Voorzitter doet opmerken dat Burgemeester
en Wethouders, als de Raad zulks wenscht, te al
len tijde bereid zyn prae-advies uit te brengen. De
kwestie evenwel, waarom het hier gaat, behoort
thuis bij de commissie voor de lichtfabrieken, omdat
Burgemeester en Wethouders geheel buiten den co
kes-verkoop staan. Zij kennen het contract niet, dat
de gascommissie heeft gesloten. De verordening is
eenmaal zoo. Zij kunnen dan ook alleen de inlich
tingen, welke reeds door den heer Binnerts gege
ven zijn, in het prae-advies zetten. Het wordt dan
eene herhaling van wat reeds is gezegd en is daar
door derhalve feitelijk overbodig.
De heer Berghuis begrijpt niet wat de gasfabriek
met dit voorstel heeft uit te staan. De fabriek toch
heeft geen cokes om aan de aanvragen te voldoen
en zal de gemeente dus cokes moeten koopen om
die tegen een lageren prijs te verkoopen aan de in
gezetenen. Het is dezelfde vraag, die reeds vroeger
is behandeld. De fabriek staat, volgens spreker, ge
heel buiten de kwestie en hoewel het voorstel hem
sympathiek is, wenscht hij het behandeld te zien
bij de algeheele voorziening van levensbehoeften.
De heer Binnerts (wethouder) komt het voor dat
het, op deze wijze bekeken, een maatregel is, die
feitelijk een onderdeel uitmaakt van het geheele
samenstel van maatregelen, welke eventueel
zullen worden genomen ten opzichte van de voor
ziening in levensbehoeften. Acht men het noodza
kelijk, dat de gemeente ook ten opzichte der cokes
ingrijpt dan gaat het echter toch niet aan ten op
zichte hiervan een a f z o n d e r 1 ij k voorstel aan
te nemen. Cokes is geen eerste levensbehoefte,
de andere moeten dan voorgaan. Spreker acht het
dan ook niet wensehelijk een speciaal besluit voor
de cokes te nemen, omdat de mogelijkheid niet is
uitgesloten, dat een ander lid op een anderen keer
met een voorstel betreffende een ander „levensmid
del" komt, en op deze wijze het overzicht van de fi-
naneiëele gevolgen geheel zou wegvallen.
De heer Hiemstra krijgt den indruk, dat de hee-
ren sluipwegen zoeken om van de zaak af te komen
Spreker geeft toe, dat het een moeilijk vraagstuk
is.
De heer Berghuis heeft gezegd dat de fabriek
er buiten staat. Spreker meent dat dit niet juist is.
Men kan wel zeggen dat er geen cokes aan de fa
briek is, maar dat is niet waar. Er wordt cokes ver
kocht tegen een hoogen prijs. Dat staat vast.
Spreker wil nu daarom gaarne prae-advies zien
uitgebracht, omdat dan onderzocht kan worden of
er voorraad te krijgen is. Verklaren Burgemeester
en Wethouders dat voor onmogelijk, dan is er na
tuurlijk weinig aan te doen. Men zou evenwel de
cokes eerst moeten koopen van de fabriek en die te
gen lageren prijs beschikbaar stellen. De fabriek
is er dus wel bij betrokken. Als toch de gemeente
cokes koopt, zal zij zich toch eerst wenden tot haar
eigen bedrijf.
De lieer Binnerts heeft gezegd dat het een on
derdeel is van algemeene maatregelen ter voorzie
ning in de behoefte aan levensmiddelen. Spreker is
dat niet met hem eens. Hij meent dat zijn voorstel
een zaak op zich zelf is en dit er ten opzichte hier
van heel wel afzonderlijke maatregelen zijn te tref
fen. Spreker vraagt of in één opzicht het nemen
van andere maatregelen wordt geschaad, als er
wordt besloten tot het verstrekken van goedkoope
cokes. Spreker gelooft dat niet. Het is geen maat
regel, waarbij de Regeering is betrokken en die kan
heel goed op zich zelf worden genomen afgescheiden
van de algemeene maatregelen. De vraag moet on
der de oogen worden gezien of het mogelijk is co
kes te krijgen. De heer Lautenbach heeft gezegd
dat de contractanten ook hunnerzijds weer contrac
ten voor levering hebben afgesloten.
De heer Lautenbach: „dat is toch mogelijk".
De heer Hiemstra vervolgt en zegt dat er toch
wel een kwantum zal zijn dat onverkocht is. Men
moet de heeren een beetje op hunne consciëntie spe
len en hun wijzen op het algemeen belang. Het is
dan niet onmogelijk, dat zij wat zullen loslaten.
Spreker blijft erbij, dat de gemeente verplicht is
de armen en minder gegoeden goedkoope cokes te
Verschaffen, waar de gegoede burgerij die al ge
kregen heeft. Spreker wil dan ook prae-advies om
te informeeren of er niet een zeker kwantum cokes
is te krijgen.
De heer Lautenbach, met verlof der vergadering
voor de derde maal het woord erlangend, wijst er
op dat men, waar hij met cijfers is gekomen, niet
kan zeggen, dat hij sluipwegen bewandelt. Spreker
wil echter geen onbillijkheid doen door het voorstel
te helpen aannemen, zonder de zekerheid te heb
ben dat het ook kan worden uitgevoerd. De heer
Hiemstra zal, waar hij deze zaak per sé wil door
drijven, niet kunnen zeggen zelf rechte wegen te
kiezen. Tot Nieuwjaar is er geen cokes beschikbaar.
Wat nu wordt geleverd, is reeds in Juni besteld.
Door een prae-advies van Burgemeester en Wet
houders is het mogelijk een onderzoek in te stellen,
en daarom wil spreker daarop aandringen. Hij wil
de arbeiders niet met mooie beloften paaien; als hij
weet dat zij bedrogen uitkomen.
De heer Oosterhoff (wethouder) wil als ex-wet
houder van de bedrijven opkomen tegen de bewe
ring van den heer Hiemstra, dat de commissie voor
de lichtfabrieken de gegoede burgerij in de gele
genheid heeft gesteld zich van goedkoope cokes te
voorzien. De commissie toch heeft niets anders ge
daan dan wat ieder jaar gebeurt. Zij heeft een zo-
merprijs vastgesteld en die cokes bestelde kon dat
krijgen. Zoodra zij evenwel zag dat er misbruik van
werd gemaakt heeft zij den cokesverkoop stop ge
zet. Zij heeft dus niet de gelegenheid om goedkoope
cokes te krijgen geopend, maar gesloten. De heer
Hiemstra verwacht nu van Burgemeester en Wet
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 28 September 1915. 177
houders eene verklaring dat er geen cokes te krij
gen is. Die verklaring kunnen Burgemeester en
Wethouders niet geven. De koop in den Helder ech
ter was een exceptioneel geval. De commandant der
stelling den Helder heeft alle cokes lang vastgehou
den en plotseling den uitvoer van 50% toegestaan.
Toen was daar een zeker surplus en daarvan heeft
de gemeente gekocht. Overigens zijn er een groot
aantal plaatsen waar een tekort is aan cokes, zoo
dat met gerustheid wel kan worden gezegd dat ei'
zeer weinig kans is om cokes te krijgen.
De heer Hiemstra heeft niet de bedoeling gehad
de commissie te verwijten dat zij opzettelijk de ge
goede burgerij heeft bevoordeeld. Zij heeft dat ech
ter wel onopzettelijk gedaan. De heer Oosterhoff
heeft gezegd dat de commissie gedaan heeft wat zij
alle jaren doet. Dat. is juist de fout. Het is een ab
normale tijd en de heeren hadden meer in de toe
komst moeten zien. Toen er misbruik werd ge
maakt, werd de gelegenheid afgesneden, maar die
maatregel kwam te laat. De commissie heeft niet
nauwlettend genoeg toegekeken en daardoor de ge
goede burgerij in de gelegenheid gesteld goedkoope
cokes te koopen. Daarin ligt nu voor do gemeente
de verplichting opgesloten er voor te zorgen dat de
minder gegoede burgerij ook goedkoope cokes kan
krijgen. De wethouder zegt niet pertinent te kunnen
verklaren dat er geen cokes is te krijgen. Het is dan
toch misschien mogelijk dat het wel te krijgen is en
daarom heeft spreker prae-advies gevraagd. Er is
niets dat op het oogenblik meer de belangstelling
der burgerij wekt dan het cokesvraagstuk, vooral
nu men weet, dat de fabriek niet heeft. De burgerij
is nu toch overgeleverd aan de particuliere hande
laren, die den prijs nu maar kunnen opdrijven.
Spreker dringt daarom nogmaals ernstig aan op
een prae-advies.
De heer Binnerts (wethouder) wil het publiek
even geruststellen. Zooals de toestand thans is, met
de aangekochte cokes uit den Helder, kan men met
vrij groote gerustheid den winter tegemoet gaan.
De Directeur meent, dat de gewone productie vol
doende is om aan de gewone vraag te kunnen vol
doen, n.l. als er niet abnormaal lage prijzen wor
den vastgesteld.
De heer Hiemstra gelooft dat de heer Binnerts
hem prachtig helpt met de verklaring dat er vol
doende cokes wordt geproduceerd voor de gewone
vraag.
De heer Binnerts (wethouder): „als de prijs nor
maal blijft".
De heer Hiemstra weet wel dat de mensehen, als
de prijs lager wordt, groote kwantums zullen af
nemen. Daarom wil hij Burgemeester en Wethou
ders de gelegenheid geven regelen te stellen,
b.v. dat iemand niet meer kan krijgen dan 5 H.L.
per maand. De mogelijkheid van uitvoering van
sprekers denkbeeld is gebleken door de verklaring
van den wethouder, dat er voldoende cokes is voor
de gewone vraag. Spreker hoopt dan ook dat de
Raad daarmee rekening zal houden.
Delieer Oosterhoff (wethouder) zegt, dat hetgeen
de heer Hiemstra zegt, waar schijnt, maar het is
inderdaad mis. De fabriek toch heeft een zeker ge
tal particuliere afnemers en de handelaren ook.
(laat nu de gemeente den prijs verlagen, dan ko
men de afnemers der handelaren ook aan de fabriek
en zit men direct weer voor dezelfde moeilijkheid.
De heer Hiemstra meent dat het niet juist is wat
(1e heer Oosterhoff zegt. Bij de afnemers van de fa
briek zullen heel veel menschen zyn met minder
dan 1000.salaris. Spreker is ook wel genegen
er 800.van te maken. Die categorie komt toch
wel in aanmerking voor goedkoope cokes. Het over-
groote deel der anderen zal wel bij de particuliere
handelaren blijven. Spreker persisteert erbij dat er
alle reden is om prae-advies uit te brengen.
De Voorzitter gelooft dat er in een prae-advies
niets nieuws zal kunnen worden gezegd. Het zal
eene herhaling zijn van hetgeen reeds is te berde ge
bracht. Spreker stelt voor te stemmen over de
vraag of prae-advies zal worden uitgebracht of
niet.
De heer Koopmans wijst erop dat er wel gespro
ken is over de mogelijkheid van uitvoering, maar
niet over het principe. Zal nu een eventueel prae-
advies loopen over de vraag van de mogelijkheid
van uitvoering, of over de principiëele kwestie?
Spreker is van oordeel dat de prijs der cokes niet
abnormaal is en er geen reden is om goedkoope co
kes te verstrekken.
De Voorzitter heeft reeds gezegd en hij herhaalt
het, dat een prae-advies niet noodig is. De heer Bin
nerts heeft reeds gezegd dat de cokesprijs niet ab
normaal hoog is. Alle elementen zijn dan ook reeds
in het debat gebracht.
De heer Koopmans is geen voorstander van een
prae-advies maar heeft gemeend dat de zaak rui
mer moest worden gesteld.
De beraadslaging wordt gesloten.
Met 17 tegen 7 stemmen wordt besloten geen
prae-advies te vragen.
Vóór stemmen de heeren: Tiemersma, Lauten
bach, Zandstra, Peletier, Hiemstra, van de Yell en
Schaafsma.
Tegen de heeren: Schoondermark, Oosterhoff, de
Vos, Berghuis, Cohen, Tulp, Fransen, van Weide
ren baron Rengers, Menalda, van Sloterdijck, H. 1'.
de Haan, Haversehmidt, Koopmans, Binnerts,
Beekhuis, Vonck en Atteina.
Met 17 tegen 7 stemmen wordt het voorstel-Hiem
stra verworpen.
Vóór stemmen de heeren: Tiemersma, Lauten
bach, Zandstra, Hiemstra, van de Ynll, Schaafsma
en Fransen.
Tegen de heeren: Schoondermark, Oosterhoff, de
Vos, Berghuis, Cohen, Tulp, Peletier, van Weide
ren baron Rengers, Menalda, van Sloterdijck, H.
P. de Haan, Haversehmidt, Koopmans, Binnerts,
Beekhuis, Vonck en Attema.
14. dat Burgemeester en Wethouders:
a. bij openbare aanbesteding hebben gegund:
het uitvoeren van onderscheidene timmer-en met
selwerken aan bruggen enz. aan S. Verhoeve alhier
voor de som van 3489.
het leggen van een hoofdriool in den Stienserweg
aan C. IJsbrandy alhier voor 4973.
het uitvoeren van het benoodigde stueadoorswerk
voor 13 woningen aan het Mariahof aan J. D.
Speckmann alhier voor 314.
De levering van 2000 M. laagspanningskabels ten
behoeve van het gemeentelijk electriciteitbedrijf
aan de N. V. Nederlandsehe kabelfabriek te Delft
voor 6450.
b. hebben aangewezen als voorzitter van de
commissie voor:
a. de openbare werken, den Burgemeester;
b. de gemeente-bewaarscholen en die voor het
stedelijk muziekkorps, den heer .1. A. A. Schoonder
mark;
e. de gemeentelijke lichtfabrieken den lieer mr.
T. Binnerts.
Wordt voor kennisgeving aangenomen.
