226 Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 9 November 1915.
prijsstijging het gevolg is van bijzondere omstan
digheden, afgescheiden van het besluit van de com
missie.
Ofschoon de commissie geheel zelfstandig de za
ken regelde en hierin liet College van Burgemees
ter en Wethouders niet kende, waren zij toch van
den toestand volledig oj> de hoogte, omdat een lid
van het college voorzitter is van de commissie voor
de lichtfabrieken. Waren zij met den loop der din
gen minder ingenomen geweest, dan was zulks ze
ker op een of andere wijze wel gebleken.
Wanneer men nu uit de cijfers van de eokesprij-
zen gedurende 1915 de conclusie zou trekken dat de
voorraad te gering zou zijn om aan alle aanvragen
te voldoen, heeft men in dit opzicht ook de erva
ring te raadplegen. En dan meent spreker toch te
moeten opmerken dat er slechts schijnbaar een te
kort is geweest, doordat de vraag abnormaal groot
was, grooter dan de behoefte.
De Directeur heeft dan ook dientengevolge maat
regelen getroffen, waarmede toezicht op de afname
mogelijk was en de achterstand is thans reeds ge
heel weder ingehaald. De commissie heeft gebruik
gemaakt van hare bevoegdheid om in plaats van
)0 H.L. de Combinatie slechts 20.<H)0 H.L. over
JuliSeptember te verstrekken, terwijl 10.001) H.L.
uit den Helder zijn bijgekocht. De cokes kost de ge
meente 93 cents per H.L., hier geleverd en werd des
ondanks door de Combinatie tot slechts 70 cents per
11.L. ten verkoop gegund. Ofschoon een werken met
verlies op commerciëele gronden niet te verdedigen
is, en in den regel ook niet geschiedt meende de com
missie in dit geval toch eene uitzondering te moe
ten maken omdat de burgerij niet de volle door
haar bestelde hoeveelheden in den zomer heeft kun
nen bekomen en nu nog moest worden nageleverd.
Ook thans is de prijs niet verhoogd en gelooft
spreker wel te mogen constateeren, dat de cokes in
Leeuwarden in tegenstelling met andere plaatsen
niet duur te noemen is.
De heer H. I'. de Haan heeft met groot genoegen
de uitvoerige uiteenzetting van den heer Koopmans
gehoord. Hij heeft nu begrepen, dat te groote voor
raden cokes in den zomer, de aanleiding zijn ge
weest tot het afsluiten van het contract met de com
binatie. Dit contract nu loopt einde 1916 af en spre
ker is nu van oordeel, dat de omstandigheden het
wenschelijk maken niet weer een nieuw contract af
te sluiten. Spreker wil een denkbeeld ontvouwen,
dat z.i. overweging verdient.
Hij wil in den zomer de groote inrichtingen, zoo
als de ziekenhuizen, de scholen, de weeshuizen enz.,
in de gelegenheid stellen zich tegen engros prijzen
van cokes te voorzien en alleen wat dan nog over is
aan de handelaren verknopen. Een dergelijk stelsel,
waardoor de te groote voorraad in den zomer werd
afgenomen, zou z.i. wel overweging verdienen.
De heer Koopmans zegt dat dit vroeger al ge
beurde. De inrichtingen sloten contracten af met de
gemeente en zelfs bij eene betrekkelijk kleine af
name werd al eene flinke korting gegeven. Het Rijk
doet dit nog voor de cokes benoorligd voor de ge
vangenis. Dit is echter buiten de combinatie de
een ige eon tra ctant
De heer Hieinstra heeft heelemaal de commissie
niets verweten ten opzichte van het contract. Hij
kende dat niet en kon dus daaromtrent moeilijk een
verwijt maken. Het eenige verwijt dat de commissie
treft is dat zij groote hoeveelheden cokes aan par
ticulieren heeft verkocht en dat de arbeiders, toen
zij cokes zouden koopen. genoodzaakt waren hoo-
gere prijzen te besteden.
Nu hoort spreker echter, een paar weken na de
bekende cokesdebatten, de verklaring, dat de fa
briek in staat is aan de cokesbehoefte te voldoen.
Voor een paar weken was het groote argument te
gen goedkoope cokes voor de arbeiders, dat er geen
cokes beschikbaar was. Daaruit blijkt derhalve dat
men toen het voorstel van spreker en zijne partij-
genooten lichtvaardig heeft bestreden. Spreker zal
daarop straks terugkomen. Hij wil in allen gevalle
dit zeggen, dat de gemeente wel in staat is om eene
zekere hoeveelheid cokes op te slaan om die in den
winter tegen een billijken prijs te verkoopen. Een
groote groep van mensehen heeft in den zomer geen
geld om cokes te koopen. Als de gasfabriek de ruim
te kreeg om eene groote hoeveelheid cokes op te
bergen, zou die in den winter tegen lagen prijs kun
nen worden verkocht.
Spreker heeft zijn voorstel gedaan omdat Burge
meester en Wethouders beter ter verantwoording
kunnen worden geroepen dan de commissie. Zij
heeft nu uiteengezet hoe het is gegaan. Dat doet
hem genoegen, maar in den regel doet de commis
sie dat niet. Burgemeester en Wethouders doen het
wel.
De heer 1'. A. de Haan waarschuwt den Raad er
voor zich geen al te groote illusies te maken van
den cokesverkoop aan groote inrichtingen. Deze
hebben of krijgen toch meest centrale verwarming,
en gaseokes is daarvoor geen geschikte brandstof.
Hij meent dan ook dat die inrichtingen in de toe
komst geen afnemers van de gasfabriek zullen wor
den.
De Voorzitter zal de motie-Hiemstra in stemming
brengen. Spreker doet opmerken dat dit denkbeeld
een der eerste dingen in de Leeuwarder gemeente
administratie is, die zijn aandacht hebben getrok
ken. Het is Burgemeester en Wethouders ook niet
onsympathiek. Zij hebben echter gemeend de wij
ziging niet direct te moeten aanbrengen, maar (ie
gelegenheid af te wachten dat de verordening wordt
gewijzigd.
De heer Beekhuis zag liever prae-advies uitge
bracht. De commissie, die dan rapport kan uitbren
gen, zal erover kunnen worden gehoord.
De Voorzitter geeft te kennen, dat daartegen te
minder bezwaar bestaat, nu Burgemeester en Wet
houders in de Memorie van Antwoord hebben ge
zegd
„de vraag rijst alleen, en kan bij een eventueele wij
ziging der verordening onder de oogen worden ge
zien, of het niet meer overeenkomstig de wet is de
zen verkoop aan het aan den Raad verantwoorde
lijk college van Burgemeester en Wethouders op te
dragen."
Daarin ligt toch opgesloten, dat Burgemeester en
Wethouders met het denkbeeld accoord kunnen
gaan.
De heer Hieinstra zal zich er niet tegen verzetten.
Waarom zal echter prae-advies worden uitgebracht
nu het blijkt dat Burgemeester en Wethouders en
een lid der commissie er niet tegen zijn? De heer
Beekhuis kan toch vooruit weten, dat het prae-ad
vies gunstig zal zijn. Spreker gelooft dan ook dat
het overbodig is.
De heer Tulp wil namens de geheele commissie
Wel mededeelen, dat zij niets tegen het denkbeeld
van den heer Hiemstra heeft.
De heer Koopmans wil in overweging geven den
gewonen regel te volgen en prae-advies uit te bren
gen. Het valt hem n.l. op dat de redactie niet juist
is. De verkoop der cokes toch is het werk van den
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 9 November 1915. 227
Directeur, de prijsbepaling en de voorwaarden dat
van de gaseommissie. Er zal dan ook niet kunnen
worden bepaald dat Burgemeester en Wethouders
de cokes verkoopen. Spreker gelooft dan ook dat
het, waar in de instructie van den Directeur staat
dat deze de bijproducten verkoopt, wenschelijk is
dat eerst prae-advies wordt uitgebracht.
De Voorzitter vraagt of er hij de leden bezwaar
bestaat dat Burgemeester en Wethouders het prae-
advies zoo opvatten, dat zij tegelijk een voorstel
doen tot wijziging der verordening.
De heer Beekbuis zou gaarne het advies der gas
eommissie vernemen.
De Voorzitter: „dat krijgt u dan ook".
De heer Binnerts wethouder hoort den heer
Koopmans zeggen, dat alleen in tie instructie van
den directeur de verkoop der bijproducten geregeld
is. In de verordening ((lemeenteblad no. 30 van
1910), art. 15, staat echter: „De prijzen, waarvoor,
„en de voorwaarden waaronder de bijproducten
„worden verkocht, worden door de commissie van
„bijstand vastgesteld", enz. Hierop en niet op de in
structie steunt dus deze wijze van handelen.
Met algemeene stemmen wordt besloten overeen
komstig het voorstel van den Voorzitter.
De algemeene beraadslagingen worden gesloten.
Wordt overgegaan tot artikelsgewijze behande
ling.
De Voorzitter stelt voor de artikelen, waartegen
geen bedenking bestaat, bij eenvoudigen hamerslag
goed te keuren.
De artikelen 1—XVII der lasten worden onver
anderd vastgesteld.
De artikelen I—VI11 der baten worden onveran
derd vastgesteld waarna de begrooting wordt vast
gesteld met een totaal van haten en lasten tot een
bedrag van 776.742.34.
Aan de orde is de begrooting voor het electrici-
teitbedrijf.
De algemeene beraadslagingen worden geopend.
De heer P. A. de Haan vraagt wat het resultaat
is van het onderzoek, ingesteld naar de salarisrege
ling van de Directeuren van de lichtfabrieken in
vergelijking met andere plaatsen.
De lieer Binnerts wethouder antwoordt, dat nog
geen onderzoek in dien zin heeft plaats gehad.
Thans verschijnt de heer Berghuis ter vergade
ring.
De heer P. A. de Haan: „mag de Raad verwach
ten daaromtrent nader te worden ingelicht
De Voorzitter wijst erop dat een onderzoek als be
doeld weinig vruchtdragend zal zijn. Er zijn n.l.
onderhandelingen gaande met de provincie, om de
centrale over te dragen. Dan zal er ook wel eene
andere salarisregeling komen.
De heer P. A. de Haan: „wij hebben de toezegging
van Burgemeester en Wethouders in de Memorie
van Antwoord gekregen, dat zij een onderzoek zul
len instellen."
De Voorzitter: „als Burgemeester en Wethouders
die toezegging hebben gedaan, zullen zij die nat uur-
lijk nakomen."
De algemeene beraadslagingen worden gesloten.
Wordt overgegaan tot artikelsgewijze behande
ling.
De artikelen 1XVII der lasten worden onver
anderd vastgesteld.
Aan de orde is de begrooting der baten.
De artikelen J111 der haten worden onveran
derd vastgesteld.
De begrooting wordt hierna vastgesteld met een
totaal van baten en lasten tot een bedrag van
316.688.43®.
Aan de orde is thans de gemeentebegrooting.
De algemeene beraadslagingen worden geopend.
De heer Hiemstra moet beginnen met een klacht
over de Memorie van Antwoord. Daarin toch wordt
zeer dikwijls verwezen naar een vroeger ingenomen
standpunt. Nu is het zeker onpleizierig telkens te
moeten antwoorden op opmerkingen, die geregeld
weer worden gemaakt, maar voor de raadsleden is
het zeer lastig verschillende dingen te moeten op
zoeken. Spreker verzoekt Burgemeester en Wet
houders dan ook van deze gewoonte niet al te veel
gebruik te maken en hun standpunt bij de verschil
lende zaken, zij het dan in het kort, uiteen te zetten.
Spreker heeft nog een klacht n.l. over de late
verschijning van het gemeenteverslag. Volgens art.
82 der Gemeentewet moet dit verslag in April ver
schijnen. Het kwam pas in November. Spreker
geeft toe dat het moeilijk is een uitvoerig en goed
verzorgd verslag als thans is verschenen, in April
gereed te hebben, maar hij gelooft dat het wensche
lijk is dat het zoo tijdig voor de behandeling der be
grooting verschijnt, dat de leden er kennis van kun
nen nemen, omdat er feiten in voorkomen, die bij
deze behandeling te pas komen. Spreker dringt dan
ook ernstig aan op eene vroegere verschijning.
Thans wil spreker een enkel woord over den alge-
meenen toestand in het midden brengen. Hij gelooft
dat Leeuwarden zich mag verheugen in de bijzon
dere positie, die de gemeente inneemt. Enkele ande
re gemeenten staan er ook gunstig voor, maar in
vergelijking met veel plaatsen neemt onze stad eene
bijzonder gunstige positie in. Van den oorlog heeft
zij wel het allerminst te lijden. Ook de finaneiëele
toestand is vrij goed en spreker gelooft dat die fi
naneiëele toestand er in de toekomst niet minder op
zal worden. Heel veel inwoners toch maken winsten,
die waarschijnlijk wel onder de rubriek oorlogs
winst kunnen gerekend worden. Hier wonen n.l.
veel renteniers, die eigendommen hebben en die
daardoor van den gunstigen toetsand zullen profi-
teeren. Dat komt dan ook indirect aan de gemeen
te ten goede. Om een voorbeeld te noemen is liet
spreker bekend, dat een landeigenaar nu reeds 14
huur per poudemaat meer vraagt. Als dit nu alge
meen het geval wordt, zal die huur met een bedui
dend bedrag worden verhoogd en zal de toestand
voor een deel der ingezetenen beduidend beter wor
den. Op de gemeentefinanciën zal zulks gunstig
werken. Aan den anderen kant rust op de gemeente
de plicht om hen, die het meest onder deri oorlog lij
den, zooveel mogelijk tegemoet te komen. Noch de
gemeente, noch de Raad heeft echter gedaan wat
gedaan moest worden. Spreker zal niet uitvoerig
bespreken wat is voorgevallen, maar wil erop wij
zen, dat voor de werklieden, de gemeentearbeiders
en den middenstand niet die maatregelen zijn geno-
