232 Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 9 November 1915.
li m
\;l\ ff»
■&/i
liet plaatsen van waarschuwingsborden, het gevaar
te verminderen.
De lieer Zandstra doet opmerken, dat de grach
ten liet meest beginnen te stinken op het oogenblik
dat de stroopf abri eken te Huizum en Dronryp be
ginnen te werken. Spreker meent dan ook dat die
meer schuldig zijn dan de seeptietank.
Fe 12'/a uur wordt de vergadering geschorst tot
1uur te 11/2 uur wordt zij voortgezet.
Alsdan zijn alle leden tegenwoordig, behalve de
heer Vonck.
I )e heer Hiemstra heeft den Voorzitter hooren
zeggen dat spreker, die zich heeft uitgelaten over
het te laat afkomen van bepaalde maatregelen,
schandelijk ondankbaar is tegenover de commissie
voor de levensmiddelen voorziening. Spreker meent
dat er geen enkele reden is om van schandelijke on
dankbaarheid te spreken. Hij heeft noch de
commissie, noch Burgemeester en Wethouders iets
verweten. Hij lieeft alleen geklaagd over het te laat
komen der bedoelde maatregelen, en geheel in het
midden gelaten aan welke omstandigheden dat te
wijten is. Spreker heeft niet bij zich de verschillen
de plaatsen waar maatregelen eerder zijn genomen
dan hier, maar hij zag in de courant dat er hier of
daar iets gebeurd was. In Leeuwarderadeel b.v. is
al oen overeenkomst met verschillende winkeliers
getroffen omtrent den verkoop van groene erwten.
Hier is dit nog niet gebeurd. Spreker heeft even
wel niemand iets verweten en er kan dan ook z.i.
geen sprake zijn van schandelijke ondankbaarheid.
De Voorzitter heeft gezegd dat sprekers beschou
wing ten opzichte van den financiëelen toestand
der gemeente te optimistisch was. Spreker gelooft
dat de voorzitter hem misverstaan heeft. Het was
toch niet sprekers bedoeling om te zeggen dat de
financiëele toestand van Leeuwarden in 't algemeen
gunstiger is dan die van andere gemeenten, maar
om te doen uitkomen dat onze gemeente van den
oorlogstoestand minder heeft geleden Daarop
heeft spreker den nadruk gelegd en daaruit zijne
conclusie getrokken.
De Voorzitter is het niet met spreker eens om
trent de behandeling van groote vraagstukken in
de sectiën en heeft speciaal gewezen op het feit dat
de Ziekenhuiskwestie geen onderwerp voor sectie-
behandeling was. Spreker geeft toe, dat het aan
vankelijk voorstel van Burgemeester en Wethou
ders, dat tot benoeming van een directeur, er geen
aanleiding toe gaf. Door de nota van den heer
Vonck evenwel werd die kwestie veel breeder opge
vat en kreeg zij het karakter van de voorziening in
den geneeskundigen dienst voor de armen van
Leeuwarden. Als de nota-Vonck in de afdeelingeu
ware onderzocht, zou er zeker meer eenstemmig
heid zijn ontstan en zou de behandeling van het
voorstel misschien niet zijn aangehouden. Spreker
weet wel dat het seetieonderzoek geen universeel
middel is, maar het is wel een middel om de zaken
beter voorbereid ter tafel te krijgen en ook een mid
del om meerdere samenwerking te krijgen tussehen
Burgemeester en Wethouders en de meerderheid
van den Raad.
De heer Beekhuis kan zich wel vereenigen met
liet antwoord door den Voorzitter aan den heer
Hiemstra gegeven naar aanleiding van diens op
merking dat de welvaart dezer gemeente op zoo'n
hoogen trap staat, omdat het de boeren goed gaat
en de renteniers meer huur ontvangen voor hunne
eigendommen. Van hoeveel gewicht het ook is in
eene gemeente een renten iersstand te hebben, die
liet goed gaat, toch gelooft spreker niet dat de wel
vaart eener gemeente afhangt van de renteniers.
De welvaart eener gemeente hangt er van af of
het den handel goed gaat en de industrie en nijver
heid bloeien. Als dat niet het geval is. bloeit een ge
meente als Leeuwarden niet, al wonen er nog zoo
veel renteniers. Spreker verzoekt Burgemeester en
Wethouders dan ook alle maatregelen te nemen,
die kunnen strekken tot bevordering van handel,
nijverheid en industrie. Hij wijst er bijvoor
beeld oj) dat, als er aanvragen komen voor het
stichten van fabrieken, Burgemeester en Wethou
ders niet al te bezwarende voorwaarden moeten
stellen.
De heer H.. P. de Haan heeft geen aanleiding om
veel te antwoorden. Hij wil alleen dit zeggen, dat
hij het betreurt, als het juist is, dat de onteigenings
wet zich verzet tegen onteigening per zone. De
voorbeelden, die spreker bedoelt en die verruiming
der verkeerswegen en groote voordeden voor de
betrokken gemeente tengevolge hebben gehad, zijn
ontleend aan het buitenland, o.m. aan Brussel, waar
men indertijd een centrale boulevard heeft doorge
broken en waar tal van kostbare panden het eigen
dom der gemeente zijn. De Voorzitter heeft spreker
echter nog niet geantwoord op zijn grief betreffen
de de onbeheerde handwagens in de nauwe straten.
Wel is hem opgemerkt, dat dit reeds hij algemeene
politieverordening verboden is, maar spreker is
niet in het bezit van een dergelijke verordening; hij
heeft die nimmer ontvangen. Is het wel verboden,
dan moet er beter de hand aan gehouden worden, is
het niet verboden, dan ligt het op den weg der com
missie voor de strafverordeningen bepalingen te
dien opzichte te maken.
De lieer Tiemersmu kan zich niet voorstellen,
dat er van gedeeltelijke demping der grachten spra
ke kan zijn, zonder een stuk stilstaand water te
krijgen, dat dan vanzelf wel gedempt zal worden.
Men zou echter kunnen beginnen met gedeeltelijke
demping, n.l. het Nauw en de Weaze, ter ontlasting
van de Repei straat. Dan worden evenwel de gr ach
ten op de Nieuwstad en die op de Voorstreek stil
staand water.
Er is slechts één gracht, die zonder dit bezwaar
kan worden gedempt, n.l. de Tuinen.
Spreker weet wel dat er door demping der bin
nengrachten veel kaderuimte verloren gaat, maai
de handel zal zich daarin wel schikken. Het ver
voer en het lossen der handelswaren zal zich wel
voegen naar de plaatsen, die de gemeente voor de
lossing disponibel stelt.
Spreker heeft op doorbraakplannen gewezen. Als
hij echter de financiëele gevolgen, welke aan door
braakplannen verbonden zijn, overweegt, wil hij lie
ver dempen. Hij las in het sectieverslag: er zijn veel
plannen, ook doorbraakplannen, van veel grooter
omvang dan dat enz.
Hij meende dat dit sloeg op een nieuw plan voor
een nieuwen verkeersweg, blij wil evenwel Burge
meester en Wethouders in overweging geven te on
derzoeken of demping van het Nauw en de Weaze
niet bevorderlijk kunnen zijn ter ontlasting van de
Peperstraat. Het is evenwel niet deze straat alleen
waarop spreker doelt, hij vestigt tevens de aan
dacht op dat gedeelte hetwelk gelegen is tussehen
de Wortelhaven en de Amelandspijp. Ook met
het toenemerxj snelverkeer hebben wij rekening te
houden.
De heer Menalda moet eene opmerking maken
naar aanleiding van het antwoord van Burgemees-
teren Wethouders ten opzichte van den omgevallen
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 9 November 1915. 235
muur. De kwestie zelf wil spreker laten rusten en
hij zal zich alleen bepalen tot het antwoord van
Burgemeester en Wethouders. Spreker gaat volko
men met het Dagelijksch Bestuur aceoord, waar het
zegt dat de eigenaar heeft te zorgen voor de in
standhouding van zijn eigendom. Het komt hem
evenwel voor dat, als het niet bepaald bij verorde
ning of instructie is voorgeschreven dat het Wo
ningtoezicht moet toezien op de muren etc. gelegen
aan den openbaren weg, het wenschelijk is dat het
voortaan met die taak worde belast, lit artikel
179h Gemeentewet blijkt dat Burgemeester en Wet
houders belast zijn met de zorg voor de veiligheid
der publieke wegen. Daaronder valt z.i. ook dit, dat
de begrenzing der straten geen schade kan opleve
ren voor het publiek dat er passeert. Met het oog
daarop kan spreker zich niet geheel vereenigen met
het door Burgemeester en Wethouders gegeven
antwoord. Hij zou althans wenschen dat de be
voegdheid van het Woningtoezicht in het vervolg
werd uitgebreid.
De Voorzitter begrijpt nu hoe de heer Hiemstra
aan zijne bewering komt. Hij toch schijnt teidentifi-
ceeren liet nemen van maatregelen met wat er in de
couranten staat. Spreker wil een voorbeeld geven
hoe misleidend dit is. Reeds lang geleden heeft
spreker een circulaire gericht aan winkeliers over
boonen en erwten. Een poosje later heeft ook Leeu
warderadeel dien maatregel genomen. Dat werd in
de courant gemeld, terwijl zulks van Leeuwarden
niet was geschied. Hetzelfde is met de groenten ge
beurd. Spreker had een regeling getroffen en aan
Leeuwarderadeel voorgesteld hetzelfde te doen.
Weer kwam dat in de courant, doch alleen als maat
regel van Leeuwarderadeel. De oorzaak is natuur
lijk dat er iemand is ter secretarie van Leeuwarde
radeel, die de courant inlicht.
Wat de viseli betreft, ten opzichte van dit voe
dingsmiddel vorkeeren wij hier in bijzondere om
standigheden. Het is dan ook niet een kwestie van
te Iaat optreden, maar dat het beter gevonden werd
nog niet in te grijpen.
Wat de heer H. 1. de Haan heeft gezegd omtrent
het onbeheerd laten staan van wagens, spreker doet
opmerken dat zulks verboden is en dat hij er de aan
dacht der politie op zal vestigen. Er worden veel
processen-verba al gemaakt en ook spreker heeft
zelf dikwijls opgemerkt dat men dingen op straat
laat staan, die er niet hooren.
De opmerking van den heer Tiemersma omtrent
doorbraakplannen heeft deze ontleend aan het sec
tieverslag. Burgemeester en Wethouders zijn daar
voor niet verantwoordelijk. Wat de demping van
het Nauw betreft, een plan tot overkruining van
het Nauw is om bericht en raad aan de Schoonheids
commissie verzonden. De heer Menalda heeft eene
opmerking gemaakt over den omgevallen muur. Als
het Woningtoezicht merkt dat er gevaar dreigt voor
het verkeer, is het verplicht daarop de aandacht te
vestigen. In het sectieverslag wordt echter dit ge
zegd
„het droevig ongeluk op Zaterdagmiddag 25 Sep
tember in de Bagijnesteeg wordt besproken als een
.bedreiging van liet verkeer aan den openbaren
„weg. Op een betere regeling van het toezicht wordt
„aangedrongen; zulks ware te voorkomen."
Dit is een ernstige beschuldiging aan het adres
van het Woningtoezicht, die te eenemale onjuist
is. Het is onmogelijk van liet Woningtoezicht te
eischen dat het alle muren nagaat. Als het gewaar
schuwd wordt neemt het maatregelen of richt het
een aanschrijving tot den betrokken eigenaar. Tel
kens gebeurt dit, maar men mag niet eischen dat
het Woningtoezicht op eiken muur het oog houdt.
Er rest nu de motie-Hiemstra. Daarover zal spreker
laten stemmen. De heer Hiemstra heeft uit eene
uitlating van den heer Koopmans geconcludeerd
dat er voldoende voorraad cokes is aan de gasfa
briek. Een paar dagen geleden echter heeft spre
ker den Directeur der gasfabriek naar cokes ge
vraagd en deze heeft hem geantwoord dat de han
del nog te min heeft en tegen particuliere prijzen
koopt. Dit wijst niet op een grooten voorraad. De
prijs is nu 70 cents, het vorig jaar (>0 cents per 11.L.
Het Koninklijk Nationaal Steuncomité biedt op het
oogenblik aan de steuncomité's Belgische cokes aan
voor 1.-per H.L. Spreker gelooft dan ook gerust
te kunnen zeggen dat de prijs zeer billijk is. De co
kes uit den Helder is ook al met verlies verkocht.
De uitvoering der motie-Hiemstra is zeer be
zwaarlijk. Als men eruit moet verstaan dat allen,
die geen 800.verdienen, goedkoope cokes moe
ten kunnen krijgen, moet daarvan eerst een lijst
worden gemaakt. Er moeten bonnetjes worden af
gegeven en liet een met het ander wordt zeer om
slachtig en kostbaar. Er gaat dan weer veel geid
weg met administratiekosten. Er moet toch een be
paald bureau worden ingericht. Men zou met min
der kosten een eredict beschikbaar kunnen stellen
voor het steuncomité, welk comité naar gelang van
behoefte cokes kan verstrekken en dat ook kan uit
maken of het al dan niet moet worden gegeven.
Dan sorteerde men met dezelfde kosten meer ef
fect. Op dien grond kan spreker de motie niet aan
bevelen.
De heer Hiemstra begrijpt dat er aan de uitvoe
ring zijner motie administratie vast zit en moeilijk
heden zijn verbonden. In tal van steden evenwel
worden dezelfde maatregelen getroffen. Daar
schijnt het niet zoo bezwaarlijk te zijn als hier. In
Groningen krijgen de menselieri met een bepaald
inkomen een zekere hoeveelheid tegen een bepaal
den prijs. In Bussum is de goedkoope cokes bestemd
voor mensehen met minder dan 800.inkomen.
In veel andere plaatsen wordt op deze wijze goed
koope cokes verstrekt. Spreker zou dan ook niet
graag zien dat de zaak over ging om de eraan ver
bonden moeilijkheden. De Voorzitter zegt dat het
beter is het bedrag aan liet steuncomité te geven.
Spreker heeft daartegen ernstige bezwaren.
In het verstrekken van brandstof door het steun
comité ligt eenigszins het karakter van bedeeling.
Dat karakter ligt er hier sterker in dan in de groote
steden. Spreker wil de arbeiders en middenstanders
niet naar het steuncomité verwijzen. De inhoud der
motie is misschien moeilijk. Spreker heeft Burge
meester en Wethouders echter niet willen binden.
Hij heeft daarom liet woord cokes niet genoemd en
ook geen prijs voorgesteld. Spreker neemt aan dat,
als de Raad zegt: wij willen de mensehen aan goed
koope cokes helpen, Burgemeester en Wethouders
die opdracht royaal zullen uitvoeren. Spreker stelt
er prijs op dat het steuncomité niet met de uitgifte
wordt belast.
De heer Koopmans heeft gezegd dat de achter
stand is ingehaald en dat de productie groot genoeg
is om aan de aanvragen van particulieren te vol
doen. Het zou echter geheel anders worden als de
prijs der cokes belangrijk lager werd gesteld. Dan
zal het de groote vraag zijn of de voorraad voldoen
de zou zijn om aan de aanvragen te voldoen. Bur
gemeester en Wethouders kunnen nu wel een be
perking in de afgifte invoeren, het lijkt spreker
echter moeilijk een goede regeling te treffen. Spre
ker heeft ook gelezen hoe het in Groningen gaat.
Daar is het heel iets anders. Daar verstrekt men 3
H.L. cokes per maand aan ieder die erom vraagt.
