50 Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 1.5 Februari 1917.
meer te laten betalen, evenals de particulieren.
Spreker geeft Burgemeester en Wethouders in
overweging de verordening te wijzigen in den geest
der ministriëele aanschrijving.
Den heer Tulp is de verordening niet sympathiek.
Hij acht zich evenwel niet in staat haar te verbe
teren. De klachten van de heeren Hiemstra en Pe-
letier onderschrijft spreker. Hij wil er nog een paar
aan toevoegen.
Als de voorgestelde maatregel wordt ingevoerd,
dan zal bij een verbruik van meer dan 65 f de
gasleiding worden afgesneden. Dan zal het kun
nen gebeuren, dat de bakkerijen moeten worden
stopgezet. De bakkers toch zijn volgens de Veilig
heidswet verplicht voor voldoende verlichting te
zorgen. Doen zij dit, dan zullen zij meer gebruiken
dan is toegestaan en zullen derhalve genoodzaakt
zijn te sluiten.
De bezwaren van de caféhouders onderschrijft
spreker ook. Dezen worden door de voorgestelde
maatregelen in hun bedrijf aangetast. Nu kan men
wel zeggen: laat ze na 10 uur petroleum gebruiken,
maar dat artikel is ook uiterst moeilijk te krijgen.
Men kan slechts ®/4 van de normale hoeveelheid
verkoopen en er is dus geen sprake van om nieuwe
gebruikers te bedienen.
Spreker vraagt verder of de gemeente zelf niet
nog meer kan besparen. Kunnen er geen inrichtin
gen van onderwijs worden gesloten, geen avondcur
sussen stopgezet en kan niet aan de kerkgenoot
schappen worden verzocht zoo weinig mogelijk
avonddiensten te houden' Verder wil spreker wij
zen op het Waaggebouw. Eiken avond branden er
een 20 tot 28 lichten. Dat kost een groote hoeveel
heid licht, terwijl er weinig of geen bezoek is; door
spreker is dit persoonlijk dikwijls geconstateerd.
Als de omstandigheden niet zoo abnormaal waren,
zou spreker daartegen geen bezwaar hebben, maar
om nu voor die enkele militairen zooveel kosten
te maken gaat niet aan. Spreker zou in overweging
willen geven de Waag te sluiten. Nog geeft hij in
overweging bij volslagen duisternis het politie-toe-
zicht te verscherpen.
De heer Hiemstra zegt, dat door de voorgeschre
ven liehtbeperking aan de winkels een groote last
wordt opgelegd. Spreker kan den maatregel toejui
chen, dat ook aan de café's na 10 uur wordt verbo
den gas- of electrisch licht te gebruiken. Zij zullen
dan evenwel petroleum branden en daarvoor groo
te hoeveelheden petroleum noodig hebben. Hij
vraagt daarom of het niet mogelijk is het branden
van petroleum in de café's na 10 uur ook te ver
bieden. Als aan de hotelgasten de gelegenheid
wordt gegeven ergens te zjjn, is het mogelijk dat de
café's gesloten worden. Gaan die nu petroleum
branden, dan wordt dit artikel aan de burgerij, die
er zoozeer behoefte aan heeft, onttrokken.
Wat de bakkerijen betreft zou spreker willen
vragen om met de vakorganisatie overleg te plegen
omtrent beperking van den nachtarbeid. Daardoor
zou ook reeds eene belangrijke besparing worden
verkregen van licht.
Spreker wil er verder op wijzen, dat het noodig
is om ook voor partjjen en sociëteiten er op te let
ten, dat er niet overvloedig gebruik van licht wordt
gemaakt. Spreker heeft gehoord, dat er een kin
derbal is geweest, dat tot 4 uur heeft geduurd en
waarbij heel wat licht is gebruikt. Het lijkt vreemd
dat dit wordt toegestaan, waar alles wordt inge
spannen om te bezuinigen en waar op Oldegalileën
een nauwe weg is, die tusschen twee slooten door
loopt en waar het 's avonds pikdonker is. Het lijkt
spreker absurd dat dan een kinderbal van H. B.
S.'ers, waaronder misschien enkelen met de lange
broek aan, tot. 4 uur 's nachts mag duren.
Spreker vraagt of Burgemeester en Wethou
ders genegen zijn met de vakorganisatie der bak
kers in overleg.te treden omtrent beperking van
den nachtarbeid.
De heer de Vos kan den heer Tulp mededeelen,
dat er in het college van ouderlingen reeds over d<
beperking van de avonddiensten is gesproken. In
de eerstvolgende vergadering van den Kerkeraad
zal deze zaak behandeld worden. In de Galilieër
kerk zal de dienst plaats hebben tusschen 4 en 6 uur,
dus zonder licht.
De heeren van Weideren baron Rengers en vau
Sloterdijck verlaten de vergadering.
De Voorzitter zal, bij afwezigheid van den Wet
houder voor de gasfabriek, de verschillende spre
kers beantwoorden.
Spreker weet niet, dit in antwoord aan den heer
Beletier, waarom de commissie voor de lichtfabrie
ken niet over dit voorstel is gehoord). Hij veronder
stelt echter, dat de buitengewone spoed, waarmede
deze zaak is moeten worden behandeld, de oor
zaak is.
Het denkbeeld van den heer Hiemstra, rantsoenee
ring van gas, is reeds onderzocht. Vroeger bezat
het college in zijn midden een voorstander daarvan,
n.l. de heer Binnerts, die toen sterk liet systeem dat
in Amsterdam werd voorgesteld, heeft verdedigd.
Burgemeester en Wethouders van Amsterdam heb
ben evenwel dit systeem spoedig ingetrokken. Dit
feit geeft te denken, want daaruit kan worden af
geleid, dat men heeft gezien, dat het niet ging.
Kleven aan het hier voorgestelde stelsel onbillijk
heden, bij een algemeen vast kwantum zijn die nog
grooter. De behoefte aan licht toch is voor den een
grooter dan voor den ander, o.a. in verband met het
bedrijf. Daarmee kan geen rekening worden gehou
den als een vast kwantum wordt vastgesteld. In
het normaal verbruik drukt zich ieders behoefte
aan gas uit en het verstrekken van een zeker per
centage van dat normaal verbruik geeft het minst
aanleiding tot onbillijkheden, want voor allen geldt
het normaal verbruik als grondslag.
De opmerking van den heer Fransen over de so
ciëteiten kan spreker hiermede beantwoorden, dat
hij tegenover deze geen bevoegdheid heeft. Spre
ker toch kan alleen optreden tegen plaatsen van
vereeniging, waaronder niet vallen de sociëteiten.
Hij heeft echter den sociëteiten verzocht zich te be
perken in het lichtgebruik en zij hebben verklaard
zich vrijwillig aan de te maken bepalingen voor de
kofiehuizen te zullen onderwerpen.
Ook met de Friesche Biljartclub is dit het geval
en als daar nu eens éénmaal het licht wat langer
heeft gebrand, zal dit te wijten zijn aan toevallige
omstandigheden.
Spreker geeft toe dat de kleine verbruikers, die
op gas koken, in moeilijkheden zullen komen. Voor
hen is de hinder liet grootst, maar niemand heeft
spreker nog een middel aan de hand gedaan om
aan dit bezwaar tegemoet te komen. Het is niet
waar dat het niet mogelijk is op kookgas te bezui
nigen. Men kan op kookgas ook wel aanzienlijk be
sparen.
Met de hooikist, het koken in kranten, koken voor
twee dagen en met meer overleg, kan men zuinig
zijn met gas. Aan den anderen kant kan het een
reden zijn tot vereeniging, n.l. dat men zal afspre
ken: „kook jij nu, ik morgen". Spreker geeft direct
toe, dat dit niet zoo gemakkelijk gaat. Waar abso
luut eene besparing van 35 is voorgeschreven,
kan echter voor deze mensehen geen uitzondering
Verslag' van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 15 Februari 1917. 51
worden gemaakt. Overigens hebben Burgemeester
en Wethouders altijd het geven van ontheffing in
de hand, voor zeer buitengewone gevallen.
De heer Peletier heeft opgemerkt dat de voorge
stelde verordening in strijd is met de circulaire van
den Minister. Dat is juist, maar zij is niet in
strijd met de bedoeling van de Regeering. Gisteren
toch is spreker nog aan het Rijkskolendistributie-
luireau geweest, waar men hem heeft medegedeeld,
dat er een nieuwe circulaire komt voor de industrie.
Het is niet de bedoeling geweest voor de industrie
- het betrof het gebruik van eleetriciteit de be
sparing van 35 in te voeren. En wat nu voor
eleetriciteit niet gebeurt, kan moeilijk voor gas
worden geëischt. De heer Peletier heeft verder uit
het feit dat er een prijs is bepaald voor het gebruik
van hoven 100 afgeleid, dat dit is toegelaten.
Spreker kan zich met die conclusie niet vereenigen.
In het eerste lid van art. 2 toch staat:
Zoodra aan den Directeur der Liehtbedrijven
blijkt, dat overschrijding plaats heeft van de in art,
1 toegestane hoeveelheden, wordt de levering on
derbroken over een door hem te bepalen tijdvak
van een zoodanigen duur, dat de opvolging van den
regel in artikel 1 neergelegd zooveel mogelijk ver
kregen wordt. D e 1 e v e r i n g w o r d t in ie d e r
geval onderbroken b ij o v e r s c h r ij d i n g
v a n het nor m a al verb r u i k.
Er moet echter toch een prijs worden bepaald
voor de hoeveelheid die meer dan 100 wordt ver
bruikt. Het hoeft immers niet direct te worden be
merkt. Zoodra echter de overschrijding wordt gecon
stateerd, wordt de gastoevoor afgesneden. De prijs
bepaling moet er dan zijn voor het geval dat er
eenige dagen zijn verloopen vóór de overschrijding-
werd opgemerkt, en voor geval van ontheffing, al
zal dit laatste niet licht voorkomen.
De heer Tulp heeft enkele bijzonderheden bespro
ken, o.a. de bakkerijen, die door de Veiligheidswet
worden gedwongen zoo goed mogelijk te verlichten.
Dat zijn typische gevallen, waarvoor ontheffing
kan worden verleend. Spreker meent, dat men der
gelijke zaken wat groot moet aanzien en niet dood
vallen op de verlichting van de Waag of een kin
derhal. De maatregel die nu genomen wordt is een
groote, ingrijpende, algemeene maatregel en de en
kele dingen die men zoo opmerkt, zijn niet van over
wegenden invloed. Of er toch een kinderbal wordt
gehouden of niet, dat beteekent niet zooveel. Wel
geeft spreker toe, dat het het best is die zoo weinig
mogelijk te houden.
Burgemeester en Wethouders hebben, dit in ant
woord aan den heer Tulp, de avondcursussen reeds
beperkt en reeds zijn de scholen voor particuliere
lessen opgezegd. Burgemeester en Wethouders Wil
lem wel overwegen of zij in die richting verder kun
nen gaan. Wat verder de verlichting van de Waag
betreft, de militairen betalen die zelf en de officier,
die met de regeling is belast, heeft spreker mede
gedeeld. dat het bezoek tegenwoordig juist groot,
en het lokaal bijna iederen avond vol is.
Het denkbeeld van den heer Hiemstra om de
café's te 10 uur te sluiten, heeft wel een punt van
overweging uitgemaakt. Burgemeester en Wethou
der meenden echter dat zij dezen maatregel niet
moesten nemen, omdat juist de caféhouders flink
tot hesparing hebben medegewerkt; ja velen heb
ben meer bezuinigd dan waartoe zij verplicht wa
ren. De tien-uur-sluiting zou dat bedrijf zeer scha
den. Bovendien kost het electrisch licht dat na 10
uur wordt gebruikt niet veel kolen, want dan is
het groote verbruik afgeloopen. Het. is ook reeds
opgemerkt, dat de café's plaatsen van samenkomst
zijn en dat de menschen, die daar vertoeven, thuis
geen licht gebruiken. Het denkbeeld der beperking
van den nachtarbeid der bakkers wil spreker uit
het oogpunt van lichtbesparing wel met de vak-
organ isa tie 1 >espreken
De heer Hiemstra meent, dat de Voorzitter wel
wat heel gemakkelijk over de bezwaren is heenge-
loopen. Hij zegt toch, laat de menschen, als zij de
voorgeschreven besparing niet kunnen bereiken,
maar samen koken. Dat is eene oplossing, die prak
tisch niets beteekent, Als dit moet, dan moet liet ge
beuren van gemeentewege. Het noodzaken van de
menschen om samen te koken, is een theoretische
maatregel, waarbij evenwel met dë praktijk geen
rekening wordt gehouden. Als spreker toch ziet hoe
de menschen alles moeten uitzoeken om er te komen
en hoe ze file moeten maken om een halve liter
petroleum te bemachtigen, en als de voorzitter dan
zegt dat, wat er in de café's gebeurt en het houden
van kinderbals van geen beteekenis is, dan kan
spreker zich voorstellen dat de menschen, die zoo
met kleinigheden hebben te worstelen, dit ziende,
iazend worden. De oorzitter had moeten zeggen,
dat hij dif aikeurt en toezeggen dat hij zal trachten
dit in het vervolg te voorkomen. Spreker had dit
antwoord dan ook niet van den Voorzitter ver
wacht.
De Voorzitter heeft verder gezegd, dat de café's
plaatsen van samenkomst zijn en dat door het café
bezoek licht wordt bespaard. Spreker stelt zich van
die besparing niet veel voor. Als toch de man in
het café zit, dan zitten vrouw en kinderen thuis en
die hebben ook licht noodig. Als de winkels om 8
uur moeten sluiten, kan men na dien tijd geen brood
meer krijgen. Naast den bakker evenwel kan men
nog wel een glas jenever krijgen en dat stuit spre
ker tegen den borst. Hij kan het café-leven niet on
mogelijk maken en zou dat ook niet willen, maar
als er getracht wordt petroleum te besparen, dan
komt dit aan de particulieren ten goede. De Voor
zitter denkt dan ook beslist te licht over de bezwa
ren, die de kleine man zal ondervinden. Spreker
erkent, dat er voor een groot deel niets aan te doen
is, maar in spreker's voorstellen is, meent hij, een
middel gelegen om aan die bezwaren eenigszins te
gemoet te komen.
De Voorzitter doet den heer Hiemstra opmerken,
dat deze, zooals hij uit het verslag zal kunnen zien,
spreker's woorden geheel onjuist heeft weergege
ven. Spreker zal er dan ook niet verder op in gaan.
De algemeene beraadslagingen worden gesloten.
Wordt overgegaan tot artikelsgewijze behande
ling.
Aan de orde is art, 1 met het daarop ingediende
amendement-Hiemstra en dat van den heer Haver-
schmidt.
De beraadslaging wordt geopend.
De heer Hiemstra zegt, dat in het voorstel van
Burgemeester en Wethouders drie perioden zijn
neergelegd. Hij wil dit terugbrengen tot twee en
de winterperiode verlengen. De kleintjes, die wei
nig licht meer kookgas gebruiken, worden daar
door iets geholpen. Hij heeft hetzelfde systeem toe
gepast als Burgemeester en Wethouders en alleen
het kwamtum iets verhoogd.
Ook heeft soreker voorgesteld de prijsverlioogiug
te doen vervallen. Die was hem den vorigen keer al
onsympathiek. Het lijkt hem onbillijk te zeggen: er
wordt 65 toegestaan, maar nu zullen wij trach
ten den prijs te verhoogen.
Dc Voorzitter interumpeert den heer Hiemstra en
wijst dezen erop, dat de prijs vat! het gas bij art. 3
