250 Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 2 October 1917.
ken in exploitatie komt. De vereeniging voor huis
vrouwen, die de toestellen nog heeft, wil de keuken
wel voorloopig op denzelfden voet exploiteeren als
verleden jaar. Zij heeft toen met een nadeelig saldo
gewerkt en daarom zal de vereeniging, wil zij voort
kunnen gaan met haar werk, een klein gemeentelijk
subsidie moeten hebben. Tegen den tijd dat de capa
citeit der bestaande keuken te klein is, kan de Cen
trale keuken in gebruik worden genomen.
De heer Fransen vraagt of de ge meen te niet in
het bezit is van een geschikt gebouw om de keuken
in onder te brengen. De gemeente heeft voor en na
riog al eens iets gekocht. De Voorzitter heeft ge
zegd dat het niet wenschelijk is met de aanschaf
fing der machines te wachten. Spreker meent dat
het niet wenschelijk is, vooral waar het metaalwa
ren betreft, bij één persoon prijsopgave te vragen.
Dan kan men leelijk te pakken worden genomen.
Daar de keuken toch nog niet gereed is, is er nog
tijd om meerdere prijsopgaven aan te vragen. Spre
ker vermoedt dat die nog al wat uiteen zullen loo-
pen.
De heer Beekhuis wenscht een inlichting te vra
gen. De Voorzitter sprak reeds van het geven van
een klein subsidie aan de vereeniging van huisvrou
wen. Is er nu, vraagt spreker, ook onderzocht of die
vereeniging met een grooter subsidie de keuken niet
kan blijven exploiteeren. Dit lijkt spreker beter. De
bestaande vereeniging kon niet doorwerken zooals
dat moet. Welnu, laat de gemeente haar de midde
len verschaffen om te kunnen doorwerken.
De Voorzitter gelooft niet dat de gemeente een
geschikt gebouw heeft. Het is bovendien voordeelig
het gebouw te plaatsen naast de Electrische Cen
trale. Die levert dan de stoom voor de verwar
ming in Amsterdam gebeurt zulks ook en
daar komen de kosten voor verwarming op 1I2 cent
per portie. Dat geeft een groote brandstofbespa
ring. Ook is een onderzoek ingesteld of het niet mo
gelijk is de keuken te houwen naast de watergasfa
briek. Spreker meent dat dit niet mogelijk zal blij
ken. Het hangt nu af van de toestemming van Ge
deputeerde Staten om naast de Centrale te mogen
bouwen. Dat is reeds aangevraagd. Ook is overwo
gen of het gebouw van de voormalige vischmarkt
niet geschikt is te maken.
Wat nu de machines betreft, te dien opzichte heb
ben Burgemeester en Wethouders reeds een stap
verder gedaan dan spreker heeft medegedeeld. Zij
hebben toch de ketels enz al besteld. Zij zijn voor
gelicht door den directeur der Centrale, die in Am
sterdam is geweest en die van dit onderwerp nogal
een speciale studie heeft gemaakt. Deze heeft Bur
gemeester en Wethouders heslist aangeraden deze
ketels te bestellen. In Dordrecht gebruikt men dit
systeem ook en daar hebben Burgemeester en Wet
houders goede berichten van. Ook heeft spreker een
verslag van een vergadering te Amsterdam over dit
systeem gelezen. De ketels hebben een dubbelen bo
dem en bevallen goed. Met het oog op den vergevor
derden tijd en de tijdsomstandigheden, tegenwoor
dig is eene openbare aanbesteding een wassen neus,
verdient het overweging niet te wachten met de he
stelling.
Den heer Beekhuis kan spreker antwoorden, dat
reeds is onderzocht of de vereeniging van huisvrou
wen de exploitatie der keuken kan voortzetten op
grooter schaal. Zij kap dit niet. Zelf heeft zij aller
lei bezwaren gemaakt. Zij heeft gezegd wel te wil
len medewerken als de gemeente de zaak ter hand
neemt.
De heer Fransen: „als Burgemeester en Wethou
ders de ketels reeds hebben gekocht, Heeft de Raad
niets anders te zeggen dan: het is goed. Gekocht is
gekocht".
De Voorzitter: „dat wil niet zeggen dat de Raad
er niet af kan".
De heer Fransen: „neen, maar daarvoor is de
Raad veel te meegaande met Burgemeester en Wet-
thouders.
De beraadslaging wTordt gesloten.
Met algemeene stemmen wordt besloten overeen
komstig het voorstel van Burgemeester en Wethou
ders.
3. Voomtel van Burgemeester en Wethouders tot het
waarborgen van een geldleeninggroot f 100.000.door
de brandstoffencommissie.
Dit voorstel luidt als volgt:
De brandstoffencommissie alhier heeft voor hetaan-
koopen van de benoodigde brandstoffen, de betaling
van het bij haar in dienst zijnde personeel en voor
verdere uitgaven de beschikking noodig over geld.
Voor zoover dat niet uit den verkoop van brand
stoffen kon worden teruggevonden, was haar door de
Amsterdamsche bank, bijkantoor Leeuwarden, een
crediet van 50.000.geopend.
De directie van het bijkantoor heeft tegen verdere
credietverleening geen bedenking, indien de gemeente
Leeuwarden zich zonder voorbehoud aansprakelijk
stelt voor de richtige terugbetaling.
Daartegen bestaat, naar wij meenen, geen beden
king, terwijl het, naar de Voorzitter der brandstoffen
commissie heeft medegedeeld, noodig is een crediet
te hebben tot 100.000.
Wij hebben de eer U alzoo voor te stellen te be
sluiten
te waarborgen de voldoening van de rente en de
aflossing van de geldleening, groot een honderd dui
zend gulden 100.000.— door de brandstoffencom
missie te Leeuwarden aan te gaan met een te Leeu
warden gevestigde bankinstelling.
De beraadslaging wordt geopend.
De Voorzitter wil even de gelegenheid aangrijpen
om den Raad eenige mededeeliugen te doen. Tijdens
zijne afwezigheid heeft de brandstoffencommissie
de prijzen der brandstoffen vastgesteld. In overleg
met spreker's medeleden der commissie wil spreker,
hij is een voorstander van zooveel mogelijk open
baarheid, iets mededeelen omtrent de berekening
der prijzen van de brandstoffen.
De le soort turf wordt verkocht voor 14.— per
1000. De berekening van dien prijs is als volgt:
7.25 inkoop op de veenplaats, distributiekosten,
door het Rijkskolendistributiekantoor geheven, 20
cent, losloon 45 oent, 10 verlies is 70 cent, bezorg-
loon 2.per 1000. vracht 1.85, samen 12.45.
Dat het verlies op 10 is geraamd is een gevolg
van het feit dat de turf erg nat en verbrokkeld was.
Er zijn leden der commissie die 10 verlies niet
voldoende achten. Bij dezen prijs van 12.45 zijn
niet in rekening gebracht de algemeene onkosten
welke de gemeente heeft, renteverlies enz. De prijs
van 14.als verkoopprijs is iets ruim berekend,
maar dat is gedaan om de 2e soort iets goedkooper
te kunnen verkoopen en in de le soort een zeker-
heidscoëfficient te hebben. Bij de tweede soort is de
calculatie aldus: f 6.75 inkoop, 20 cent distributie,
45 cent losloon, 68 cent verlies, 2.thuisbezor
gen, 1.25 vracht; totaal 11.33. De verkoopprijs
is f i 1.50. Deze is zeer krap berekend. Bij de lange
turf is de berekening als volgt: Inkoop 6.75, 90
cent losloon, 20 cent distributie, 68 cent verlies, 3
thuisbezorgen, 2.50 vracht; totaal 14.03. De ver
koopprijs is 15.
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 2 October 1911. 2ol
Verder kan spreker mededeelen dat de voorraad
bestaat uit: ruim 2.800.000 turven le soort, bijna
10.000.000 turven 2e soort en ruim 700.000 lange turf.
Aan turf is er dan ook geen onmiddellijk gebrek. De
gemeente Leeuwarden evenwel wordt zeer slecht
bediend met kolen. Voortdurend heeft de brandstof
fencommissie bij het Rijkskolendistributiebureau
aangedrongen. De hoeveelheden die gezonden wor
den, blijven nog beneden hetgeen noodig is en wat
is toegezegd. In het algemeen is de toestand zoo
spreker heeft niet de nauwkeurige cijfers, omdat
het bureau zoo met werk bezet is dat, als alles is
afgeleverd wat op de bestelkaarten voor huisbrand
is ingevuld, er voor de groepen B en C, d. z. open
bare lichamen, scholeD, winkels, werkplaatsen, kan
toren, enz., het 1/7 deel over blijft van het rantsoen
waarop zij recht hebben. Als het niet verandert,
blijft er voor groep D, openbare vermakelijkheden,
niets over. Wat de prijs der kolen betreft, spreker zal
geen lecture geven van dien van alle soorten en zich
bepalen tot anthraciet, cle berekening daarvan is
als volgt: 10 ton kost 189.vracht 36.50, dis
tributie 10.—, groothandel 2.50, totaal 238 of
f 1.91 per H.L. voor den kleinhandel, die 69 cent
per H.L. provisie krijgt. De verkoopprijs is dus
2.60.
De heer Hiemstra (wethouder) zegt dat op de door
den Voorzitter medegedeelde cijfers niet veel valt af te
dingen. De prijs van de turf is Hier echter hooger dan
op andera plaatsen. In Franeker kost de le soort
12.80. De inkoop bedraagt daar 7.40 of 15 cent
meer dan hier en de vracht bedraagt 2,50. Trots
dit verschil is de turf daar goedkooper dan hier.
De marge is hier dan ook zeer hoog en spreker
vraagt of het niet mogelijk is om dien verkoopprijs
nog te verlagen. Het zijn toch in de eerste plaats
de arbeiders die turf moeten stoken.
De Voorzitter antwoordt dat de prijs door de com
missie besproken is. Zij is niet voornemens dien te
verlagen. De verkoopprijs van de 2e soort is met
1.verlaagd, wat sommige leden op het kantje
af van onvoorzichtig vonden. Spreker heeft de prij
zen die in andere gemeenten worden gemaakt opge
vraagd, maar hij heeft nog niet voldoende gegevens
ontvangen.
De heer H. P. de Haan doet opmerken dat het
Kamerlid Belsdingen in de Tweede Kamer heeft
geklaagd over de brandstoffenprijzen in Franeker
in vergelijking met andere gemeenten. Als die prij
zen nu hier nog hooger worden gesteld, zijn ze hier
zeker aan den hoogen kant.
De Voorzitter heeft heel andere prijzen van Fra
neker gehoord, n.l. 14.en 15.Spreker ver
moedt dan ook dat de klacht van den heer Helsdin-
gen in de Kamer betrekking heeft op andere cijfers
dan die door den heer Hiemstra genoemd. Hij ver
onderstelt dat de prijzen in Franeker verlaagd zijn.
De heer Hiemstra (wethouder) wist niet dat de
Voorzitter deze mededeelingen zou doen en is daarom
niet in het bezit van materiaal. Spreker heeft indertijd
in de Franeker Courant, het officieele verslag van den
Franeker Raad, de interpellatie Catz gelezen. Die in
terpellatie, waarin de prijs van 12.80 werd ge
noemd, is de oorzaak geweest van de klacht van den
heer Helsdingen. In Franeker is de prijs zeker niet
hooger geweest. In Harlingen was die f 10 a f 11.
Ook in het Bildt was de prijs lager dan 12.80.
De Voorzitter meende wel dat de heer Hiemstra
bekend was met sprekers mededeelingen. Deze
kwestie is echter geen onderwerp van debat in den
Raad. Het is een zaak der commissie. Spreker her
haalt de prijzen van andere gemeenten te hebben
opgevraagd en er zijn hem reeds aanzienlijk hoo
ger prijzen bekend.
De heer Beekhuis heeft veel cijfers gehoord, wel
ke tot een zeer interessant debat aanleiding heb
ben gegeven. Deze cijfers evenwel bevatten geen
enkele toelichting tot liet thans aan de orde zijnd
voorstel.
De Voorzitter heeft deze gelegenheid aangegre
pen om den Raad eenige mededeelingen te doen.
Als er een gemeentelijke courant bestond, zou hij
die daarin hebben doen afdrukken. Zij staan echter
tot het voorstel in geenerlei verband. Spreker stelt
voor over te gaan tot de behandeling van het voor
stel. De bedoeling daarvan is dat de commissie, als
cle gemeente de leening waarborgt, tegen een lagere
rente kan leenen.
De heer Berghuis (wethouder) zegt dat het den
Voorzitter wel zal verwonderen dat hij spreker
zich tegen het voorstel moet verklaren, hoewel
hij eraan medegewerkt heeft. Spreker heeft toch
nader begrepen dat de uitgaven der brandstoffen-
commissie hooger kunnen komen dan de ontvang
sten en dat de gemeente, de leening waarborgende,
voor het tekort aansprakelijk is. De Minister heeft
gezegd: „Deze commissies zijn dus uit den aard der
zaak rekening en verantwoording schuldig aan de
Rijkskolendistributie, welke harerzijds de finan-
tieële gestie zal controleeren. Terwijl van een nadee
lig saldo moeilijk sprake zal kunnen zijn, zal te zij
ner tijd eene beslissing worden genomen, inzake
een eventueel voordeelig saldo. De brandstoffen
commissie staat geheel onder het Rijkskolendistri
butiebureau en dat bureau heeft ook te zorgen voor
het wel en wee der commissie".
Achterna is spreker bang geworden dat door de
borgtocht dit niet zoo zal zijn en hij meent daarom
dat het niet aangaat dat de gemeente de brandstof
fencommissie een blanco crediet, want anders is
deze borgtocht toch niet, geeft, waar noch Burge
meester en Wethouders noch de Raad eenig recht,
van inmenging, zelfs niet van controle hebben.
Spreker zal dan ook tegen stemmen, daar hij, meer
behist met de financiën der gemeente, de verant
woordelijkheid niet kan dragen borg te geven aan
commissies, niet door den raad benoemd en geheel
ontheven van iedere rekenplichtigheid.
De heer Hiemstra (wethouder) is van dezelfde
gedachten als de heer Berghuis. Hij meende dat het
een formeele kwestie was. Waar nu blijkt dat de
gemeente aansprakelijk is voor een eventueel tekort
gaat het niet aan vóór te stemmen. De Raad kan de
commissie om inlichtingen vragen omtrent haar fi
nancieel beheer, zij kan die weigeren en zeggen
daarmee heeft de Raad niets te maken. Spreker zal
tegen stemmen.
De heer Beekhuis heeft nu nog geen toelichtin
gen tot het voorstel gehoord. Uit de oppositie even
wel is hem gebleken, dat elk motief om met het
voorstel mee te gaan ontbreekt. Spreker vraagt
zich af waarom de gemeente, die over de brandstof
fencommissie hoegenaamd geen controle heeft, borg
zal worden voor 100.000. Spreker heeft hoege
naamd geen wantrouwen in het beheer der com
missie, maar de Raad staat voor het feit in het blind
weg 100.000 te leenen zonder eenige medezeggen
schap te hebben. De commissie krijgt daardoor
plein pouvoir om maar in te koopen zonder te dis-
tribueeren. Dat gaat spreker te ver.
De Voorzitter gelooft dat de heer Beekhuis de
zaak verkeerd voorstelt. Spreker is het met de hee-
ren, die in verzet zijn, in theorie volkomen eens. In
gewone omstandigheden lijkt het allerzonderlingst
