jaarlijks de huren vaststelt. Dat zou kunnen ge
schieden door het overleggen vam een rekening,
waaruit bleek de wijze, waarop die woninge/n ge
ëxploiteerd zijn, en zullen worden, geëxploiteerd.
De huren kondien dan door den Daad worden vast
gesteld, zooals ze nu ook door den Raad vastgesteld
worden.
De Voorzitter verzoekt den heer Beekhuis zijn
voorstel schriftelijk in te dienen.
De heer Tiemersma heeft de klacht geuit, dat er
geen woningen voor groote gezinnen in het plan
voorkomen, doch spreker merkt op, dat er toch ver
schillende groote woningen in 'het plan zijn opge
nomen. De wonigngen van het type H bijvoorbeeld
zijn groote woningen, waarin wel gelegenheid is
om een groot gezin onder te 'brengen.
De Gezondheidscommissie merkte op, dat de wo
ningen in 't algemeen te klein zijn. Dat is, zegt
spreker, een vraag van meer of minder, en dus
niet bepaald uit te maken. De heer Faber, de 'be
kende voormalige inspecteur van de Volksgezond
heid, heeft spreker wel eens de opmerking gemaakt,
dat. men hier over het algemeen nog al groot
bouwt. In Enschedé, zei de heer Faber, bouwt men
goede arbeiderswoningen, die kleiner zijn.
De heer Tiemersma 'heeft, niet willen voorstellen
in de plannen verandering aan brengen, en dat is
gelukkig, want dat zou heel wat tijd kosten. Hij
beeft evenwel wel voorgesteld om een grootere bij
drage te geven, waardoor een lagere huur zou kun
nen worden gevraagd.
Spreker wil den heer Tiemersma (en dit strekke
ook ter beantwoording aan den heer Beekhuis)
evenwel opmerken, dat men. toch moet oppassen
niet al te ver te gaan met het verleenen van bij
dragen. Spreker heeft uitgecijferd, dat volgens, het
voorstel van Burgemeester en Wethouders- per wo
ning 2.per week wordt bijgedragen.
De heer Nijholt schudt ontkennend:, maar liier
zijn de cijfers. De grond is verkocht voor 3.25 per
M.2, daarin zit een- verborgen bijdrage, die zeer ma
tig berekend (de waarde is toch minstens 4.50 per
M2.) mag worden geschat op 747.62° 's jaarn Daar
komt hij de voorziening in het tekort van 12728.76,
wat per woning geeft 103.65 per jaar of per week
2.Dat is een bijdrage, die heel belangrijk is.
En nu kan men toch niet beweren, dat daar arm
lastigen in. komen. Integendeel, daar zullen ook heel
wat personen in komen, die het volstrekt niet moei
lijk hebben. Zijn de door Burgemeester en Wet
houders voorgestelde weekhuren nu te hoog? Voor
een groot complex woningen was door de Woning
vereeniging voorgesteld een huur van 2.50; Bur
gemeester en Wethouders hebben daar 2.75 van
gemaakt. Is nu voor een goede nieuwe woning
2.75 een te hooge huur?
Indertijd is hier een lezing gehouden door den
Duitschen professor Brinkmann, iemand van naam
op dit gebied, die zeide, dat in vergelijking met het
inkomen het huurpercentage inde laagste loon klas
sen te hoog was. Hij stelde evenwel als norm, dat
de huurprijs een bedrag van 20 pet. van liet inko
men niet mag overschrijden. Deze zeer vooruitstre
vende hervormer zei dus, dat 20 pet, een gewenscht
percentage is. En gelooft men nu, dat de bewoners
dier huizen niet meer dan» 13l75 zullen verdienen?
Spreker meent integendeel, dat. ze vaak loonen van
15, 18 en- hooger zullen hebben.. Men is dus met
deze huren nog een stuk beneden wat die Duitsehe
professor stelde als een. toestand, waarheen we
moeten streven. De woningtoestanden, zoo zegt
spreker, zullen niet in orde komen, tenzij de arbei
ders leeren meer te besteden voor een woning. De
gemeente geeft dp deze wijze indirect een geschenk
aan den werkgever, en de arbeiders zullen blijven
tobben met onvoldoende woningen, Men krijgt zoo
doende een mengelmoes van filantropie en van so
ciale voorzorg, welke den toestand niet beter maakt.
De huren moeten bet ten slotte doen.
Als de overheid 2.per week bijdrage geeft,
dan is wel de uiterste grens bereikt. Burgemeester
en Wethouders zijn niet te vinden voor een hoogere
bijdrage.
De buren waren aanvankelijk nog hooger ge
raamd. De directeur van- gemeentewerken had een
berekening gemaakt, volgens welke de bijdrage
10.000 zou bedragen. Maar nadat van den In
specteur van de Volksgezondheid bericht was inge
komen. omtrent een verhoogde rijksbijdrage, heeft
men van de huur nog wat laten vallen.
De 'heer Beekhuis heeft juiist uiteengezet wat
het verschil is tussdhen Burgemeester en Wethou
ders en. de Wonimgvereeniging. De Woningvereeni-
ging wil voor alle gevallen ge/dekt zijn, wat wel be
grijpelijk is. Daartegenover zeggen Burgemeester
en Wethouders, al zouden we 't willen, we kunnen
't- niet doen, omdat de tot nu toe gevolgde regel is,
dat de gemeentebesturen niet meer mogen, geven
dan 't Rijk. De heer Beekhuis begreep dat niet. De
verklaring is deze. Over 't geheele land' zit hetzelfde
streven voor bij de Woningvereenigingen, nJ. de
huren zoo laag mogelijk te houden. In verband
hiermee is het hun doel om zoo veel mogelijk uit de
openbare kas te halen. Daar moet het Rijk voor wa
ken., zoo mogelijk nog sterker dan spreker op het
oogenblik voor de belangen van de gemeentekas.
Daarom komt het Rijk er tegen op, om de huren
altijd weer lager te maken. Dat is wel niet de offi
cieel gegeven/ verklaring, maar spreker heeft den
sterken indruk gekregen, dat dit er achter zit. Daar
om ook de bepaling omtrent de herziening Idler
huurprijzen om de vijf jaar. Het Rijk wil controle
uitoefenen, op de huren. Dat is de portee van de
bepaling.
En nu zegt de heer Romijn wel, dat men daar
misschien van- zal afstappen, maar dat is een parti
culiere meening van den heer Romijn., en spreker
weet niet, of die meening op de departementen van
de beide betrokken ministers zal worden gedeeld.
Nu behoefde dit op zichzelf geen bezwaar te zijn
om er naar te vragen, maar daarnaast komt van
Burgemeester en Wethouders een ander groot be
zwaar. Zij zijn geen oogenblik bang, dat het Rijk
de Woningvereeniging zal laten zitten met een te
kort. Als -er geen aanleiding is om de huren te ver-
h-oogen, dan zal het Rijk die vereeniging, welks-leden
allen belangeloos, deze zaak op zich namen, met het
tekort niet laten zitten. Maar als het gemeente
bestuur zegt: wij betalen het tekort, dan zijn Bur
gemeester en Wethouders er minder gerust opdan
zou t best kunnen zijn, dat het Rijk zich terug
trekt.
Wat nu betreft het dreigement, dan doen we 't.
niet, dat is 'het gewone dreigement van deze vereeni
ging, zegt spreker. Zij heeft altijd gezegd; als ge 't
niet zoo doet, dan doen we 't niet-Spreker antwoordt
daarop, dan moet de gemeente zelf bouwen. Een
groot bezwaar geeft dat niet, want spreker heeft
sterk den indruk, dat de gemeente dan misschien
ook nog goedkooper zou bouwen. Het bezwaar van
het bouwen van gemeentewege is thans niet zoo
groot, nu toch zooveel moet worden bijgepast. Daar
zijn Burgemeester en Wethouders niet zoo bang
voor. Het bezwaar ligt in het verhuren xan ge
meentewege.
De heer Beekhuis is het met den voorzitter eens,
dat men niet te ver moet gaan. Daarom wil spreker
ook niet nu de huren bepalen op de sommen, die de
Woningvereeniging voorstelt. Te dien opzichte
kan spreker meegaan met de cijfers door Burge
meester en Wethouders voorgesteld.
Maar dit is niet het voornaamste punt in
kwestie. Dat is de vraag, of de huren later niet
zullen dalen, en wie dam de risico moet dragen. Ver
wacht mag worden, dat na verloop van eenige jaren
het bouwen van 'huizen goedkooper zal worden. De
arbeidsloomen zullen misschien gelijk blijven, maar
de materialen worden zeer zeker goedkooper. Dan
kan men de huurprijzen van nu niet handhaven.
De huren moeten verlaagd, wil men ooncurreeren,
en de exploitatie kan dan voor de vereeniging niet
uit
De Voorzitter: Het Rijk
De lieer Beekhuis: Dan zeg ik met het bestuur
der Woningvereeniging, dat hangt in de lucht. Dat
mag een ernstig bestuur niet doen, op zoo losse
gromden de zaak beginnen. Het moet zekerheid heb
ben. Zou hot niet mogelijk zijn een modus-vivemdi
te vinden?
Men heeft het hierin gezocht, door vooraf de zaak
te regelen, Dat kan wel, zegt de heer Romijn. En
spreker is er niet bang voor, dat het niet zal worden
toegestaan. De regeering wil zekerheid hebben, zoo
was de strekking van het betoog van den voorzitter
en spreker gelooft, dat dit de juiste verklaring
is dat de huren niet te veel worden verhoogd.
Die zekerheid krijgt men, als de Raad het lichaam
blijft, dat jaarlijks de huren zal vaststellen. Nu moet
de Raad dat immers ook doen. Als niu de Raad op
dit punt de macht in handen houdt, dan zal er van
wege het rijk geen bezwaar zijn. Als dat van te
voren goed wordt vastgelegd, dan zal die regeering
waarschijnlijk niet meer die clausule toevoegen/, die
de vorige keeren daarin werd aangebracht.
Spreker dient een amendement in, luidende:
De Woningvereeniging zal jaarlijks eene begroo
ting der exploitatie aan het gemeentebestuur over
leggen, met een voorstel omtrent de te bedingen-
huren.
De gemeenteraad stelt daarop de huur vast en
geeft jaarlijks een bijdrage ter dekking van bet te
kort op de exploitatierekening.
De heer Tiemersma zegt, dat hij, waar hij sprak
van 'huizen voor groote gezinnen, niet bedoelde de
grootere huizen met daaraan verbonden hoogere
huur, maar huizen-, speciaal berekend op de bewo
ning do-or groote gezinnen met gelijkstelling van -de
huurwaarde.
Spreker is het overigens in vele opzichten met
den voorzitter een/s en dat de arbeiders over 't alge
meen meerdere eischen aan hunne woning moeten
stellen. Spreker geeft toe, dat in die bedoelde wo
ningen wel geene gezinnen zullen gehuisvest wor
den wier inkomen minder bedraagt dan 13.75 per
week, maar daarvan kan geen 2.75 uitgegeven
worden voor huur. Dit was met mogelijk in normale
tijden, als vóór den oorlog, laat staan van nu. De
werkgevers moeten meer loon betalen, zegt de voor
zitter; volkomen juist, de moeilijke strijd, aange
bonden om dat te verkrijgen, is bekend; cle arbeiders
zullen niet nalaten de daartoe gewettigde middelen
te gebruiken.
De tegenwoordige toestand laat niet toe om van
het loon 'n huursom af te zonderen zonder hulp van
de overheid. De bouwkosten zijn thans per woning
4 a 5000, dit is meer dan tweemaal zooveel als
voor den oorlog. Over 't algemeen is het loon plus
toeslag niet in die verhouding gestegen, en nu mag
het wel wat klank geven als men. hoort, dat de
overheid 2.per woning en per week er op toe
legt, doch nu nog minder dan vóór den oorlog kun
nen de menschen die huren betalen. Wij zijn ver
plicht ze te huisvesten, een hoogere huur dan 2.50
per week acht spreker niet mogelijk. Daarom moet
er hulp van. de overheid komen, Moet die meer zijn
dan 2.dan dient men het niet met de bekrom
pen hand te doen; is 2,niet voldoende, dan
geve men 3.
De heer Schaafsina vreest, dat bij aanneming van
het voorstel van Burgemeester en Wethouders de
bouw zal worden uitgesteld. De woningnood eisc-ht
evenwel, dat spoedig met. den bouw wordt aange
vangen. Deze week worden weer tal van gezinnen
op straat gezet. Het duurt nu al jaren aaneen, en er
moet dus verandering komen. Laat men dus vooral
alles, wat stagnatie in. den bouw kan geven, voor
komen.
Wat bet voorstel-B-eekhuis aangaat, dat de Raad
ieder jaar in de vaststelling der huurprijzen' wordt
gekend, daaromtrent vraagt spreker, of de Wo
ningvereeniging daarmee accoord gaat. Anders zou
spreker willen, dat het voorstel van den heer Beek
huis eerst om prae-advies naar Burgemeester en
Wethouders wordt gezonden.
De Voorzitter merkt op, omtrent het vaststellen
van de huren -door den Raad, dat het de vraag is,
of het Rijk daarmee genoegen neemt. Misschien,
volgens den heer Romijn, maar dat is niet het
standpunt van de vorige Koninklijke besluiten.
En dan blijft nog bestaan het bezwaar, dat de
gemeente het stootkussen wordt. Dat is voor Bur
gemeester en Wethouders het grootste bezwaar
tegen wat de heer Beekhuis nu voorstelt.
Spreker constateert, dat de heer Tiemersma hel
in principe met hem eens was.
Of er geen stagnatie zal ontstaan, daaromtrent
kan spreker geen zekerheid geven. Wel geeft spre
ker de toezegging, dat hij den. bouw zooveel mogelijk
zal bespoedigen. Wil de Woningvereeniging niet de
risico loop-en, dan moet de gemeente bouwen, Laat
in elk geval de Raad nu een besluit nemen. Zegt
dan het- bestuur: wij doen het niet, dan kan men
verder zien.
De heer Attema: Laten we dan besluiten, zooals
de Woningvereeniiging het voorstelt, dat is 'het
'vlugste.
De Voorzitter: Maar ook het duurste.
De heer Attema: Dat zal later blijk/cin.
De Voorzitter: Neen, dan moeten wij de bijdrage
verhoogen.
De heer Beekhuis heeft enkele bestuursleden ge
sproken en den indruk gekregen, dat- het bouwplan
niet staat of valt met het bedrag der 'huur. Evenwel
heeft spreker geen opdracht van het bestuur, en
daarom is hij er voor, dat de behandeling nog veer
tien. dagen wordt uitgesteld, omdat het bestuur wel
bezwaar heeft tegen het vaststellen van een vaste
jaarlijksche bijdrage, waarbij de risico voor de ver
eeniging zou blijven. Wil men zekerheid, dan raadt
spreker het punt aan te houden, dan kan men zich
vergewissen omtrent het standpupnt der regeering.
De heer Hiemstra (wethouder) zegt, dat men met
uitstel weinig opschiet. De hoofdzaak is, dat 'het
rijk de gemeente wel voor de tekorten zal laten zit
ten. Uit niets is gebleken, dat Burgemeester en
186 Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 9 Juli 1918.
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 9 Juli 1918. 187
