102 Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 22 April 1924.
Wat die „nader verkregen opgaven" zijn, blijkt niet uit
de stukken.
Spreker vindt onder de gewijzigde posten o. a. een
van den directeur der Lichtbedrijven. Spreker zou haast
zeggen dat de directeur der Lichtbedrijven ook voor het
vorige plan een prijsopgave en een begrooting zal heb
ben gemaakt. Wat heeft den directeur van de Lichtbe
drijven dan genoopt zijn opgave te wijzigen? Zijn de
materiaalprijzen gewijzigd of worden er meer gebruikt?
Wat is de oorzaak? Spreker meent gehoord te hebben
dat de electriciteit enkel noodig is voor de verlichting
en voor een motor van 2 P.K. om een pomp te drijven.
Hij kan zich niet voorstellen dat de directeur van de
Lichtbedrijven zich zóó zou vergissen dat zijn opgave
van thans een verschil van 2000.maakt met zijn
eerste begrooting.
Spreker ziet in de laatste plaats dat „mede als gevolg
van de daling der prijzen van sommige bouwmaterialen
niet onbelangrijk kan worden bezuinigd." Die wijziging
in de prijzen van de bouwmaterialen is dus een factor,
waardoor het plan goedkooper kan worden uitgevoerd.
Dat is een geluk, maar spreker zou ook graag weten,
wat die andere factoren zijn.
Spreker heeft getracht zijn licht op te steken bij een
paar leden van de commissie voor de Reiniging, maar
het is hem niet gebleken dat dit gewijzigde voorstel die
commissie niet is gepasseerd en dat zij hier niets van
afweet en dus ook niet in staat is, dit nieuwe plan uit
een reiniging-technisch oogpunt te bekijken. Evenmin
is dit voorstel gepasseerd de commissie voor Openbare
Werken, deze weet ook van wat de uitvoering van dit
plan betreft niets af.
Waar de Raad hier staat voor de niet onbelangrijke
verhooging van het crediet met 50.000.zou spreker
het op prijs stellen dat de Raad nauwkeurig werd inge
licht wat daarvan de oorzaak is. dat het vroeger toe
gestane crediet van 260.00.- met 50.000.moet
worden verhoogd. Spreker meent dat de Raad daar recht
op heeft en om het verkrijgen van de inlichtingen, die
de Raad moet hebben, in goede banen te leiden, zou
spreker willen voorstellen dat dit punt 12 van de agenda
niet in openbare behandeling komt vóór het de com
missie voor de Reiniging en de commissie voor Open
bare Werken is gepasseerd. Indachtig de goede raad
geving van zoopas van den Voorzitter, neemt spreker
de vrijheid zijn voorstel op papier in te dienen, zoodat
er geen vergissing kan plaats hebben.
De Voorzitter zou eerst willen voorstellen eerst dit
voorstel tot uitstel te behandelen, maar misschien dat
enkele leden hun stem afhankelijk stellen van het ant
woord van het college, waarom spreker alleen mede
deelt dat het voorstel van den heer K. de Boer mede
een punt van bespreking uitmaakt.
De heer Fransen (wethouder) merkt op dat de heer
K. de Boer is begonnen met te zeggen dat de Raad zich
het vorig jaar heeft vastgelegd op een plan dat zou wor
den uitgevoerd, nadat daaromtrent verschillende tech
nische inlichtingen waren verkregen en dat daarin nu
wijziging is aangebracht en het college komt met een
ander plan. Dat is niet juist; hier ligt geen ander plan
dan het plan dat indertijd is aangenomen. Dit is geheel
gehandhaafd, er is geen verandering in dat plan ge
bracht.
De eerste opmerking van den heer De Boer was dat
het aschland eenigszins is verschoven in oostelijke rich
ting, waarmee in verband staat het verlengen van den
weg. Alles is even verder van de boerderij af geplaatst
en dit beteekent betrekkelijk heel weinig, maar het plan
zelf heeft geen wijziging ondergaan.
Wat de technische uitvoering van de zaak betreft,
deze is iets anders. Die zaak is ook al bij de begrooting
besproken en spreker heeft toen op een opmerking van
den heer Dijkstra, dat het dezen verwonderde dat men
nog niet verder was, terwijl het plan reeds in Juli van
het vorige jaar was aangenomen en men er al lang mee
aan !t werk had kunnen zijn, meegedeeld dat, toen het
nieuwe college was samengesteld, dit tot de ontdekking
kwam dat er van uitvoering van het plan niets kwam,
doordat de zaak op een hoogte bleef, omdat de directeur
van Gemeentewerken en de directeur van de Reiniging
eigenlijk op elkaar wachtten met overleg plegen. Zoo
kon de zaak niet doorgaan. Ten slotte zijn er toen ver
schillende conferenties geweest en heeft spreker ook een
bijeenkomst gehad met den directeur van Gemeente
werken en den adjunct-directeur, den directeur van de
Reiniging en den ingenieur Boer, die het vorig jaar voor
dit plan was aangenomen als technisch adviseur van de
afdeeling Reiniging. Bij die bespreking bleek dat de
technische adviseur het werk, wat het gewapend beton
aangaat, niet kon uitvoeren en dat hij daarvoor ook niet
de gelegenheid zou krijgen van zijn schoolbestuur. Hij
had alleen het project gemaakt en verder niet. Spreker
heeft toen gevraagd of de heer Boer er accoord mee kon
gaan dat zijn project werd uitgevoerd en of hij dan de
verantwoording op zich wilde nemen. Dat wilde de heer
Boer niet doen en spreker kan zich dat voorstellen.
Toen heeft spreker den directeur van Gemeentewerken
gevraagd of het project van den heer Boer door hem kon
worden uitgevoerd en hij daarvoor de verantwoordelijk
heid wilde dragen. De directeur van Gemeentewerken
was daartoe echter niet genegen en de directeur van de
Reiniging bedankte er ook voor. Spreker heeft toen ge
zegd: Ik ga niet in zee met die 3 heeren en een bedrag
van 2J/2 ton te verwerken voor rekening van de ge
meente, zonder dat er een verantwoordelijk persoon is
voor het werk, die het moet uitvoeren. Spreker heeft
toen de zaak weer naar het college gebracht en het col
lege heeft daarop besloten en spreker meent ook ze
ker dat dit de instemming heeft van den geheelen Raad
dat de directeur van Gemeentewerken feitelijk het
werk moest uitvoeren en de verantwoording moest dra
gen. Er is echter uitdrukkelijk bij voorop gesteld dat het
plan geheel en al de goedkeuring moest hebben van den
directeur der Reiniging en dat het, zooals het verleden
jaar is ingediend, en door den Raad aangenomen, onge
wijzigd moest blijven. En dat is het gebleven, alleen met
dit klein verschil, dat in plaats van 2 gierputten naast
elkaar achter op het terrein één dubbele wordt gemaakt,
wat volkomen de goedkeuring heeft van den directeur
van de Reiniging. Dat is de eenige wijziging, zoodat
men niet moet zeggen dat Burgemeester en Wethouders
komen met een gewijzigd plan.
Dat is de voorgeschiedenis. Nu is men aan 't werk
gegaan en heeft de directeur van Gemeentewerken, spr.
kan gerust zeggen op hoogst serieuze wijze, deze zaak
voor elkaar gebracht en ook een begrooting moeten op
zetten, omdat hij de verantwoordelijke persoon was voor
het werk. Toen bleek spreker meent dat Burge
meester en Wethouders alle gegevens in de stukken heb
ben neergelegd, waar, omdat het plan niet veranderde,
bijlage 17 geheel werd gehandhaafd behoudens de cij
fers dat verschillende begrootingscijfers niet juist
waren en dat verschillende posten waren vergeten.
Zooals hier al is genoemd is niet gerekend op afsluiting
van het terrein a 1100.op renteverlies tijdens den
bouw a 6325.— en op kosten van loodsen, directie
keet en wachthouden a f 1750.De weg is in overleg
met den directeur van de Reiniging van 2.75 M. op een
breedte van 4 M. gebracht, waardoor ook de kosten
zooveel hooger worden. Nu is bij de aanbesteding ge
bleken dat men een paar duizend guldens beneden de
nieuwe begrooting zal blijven, maar de kosten van den
weg zijn toch nog 3000 - hooger dan op de begrooting
in bijlage 17. Dat zijn de kosten die absoluut bij het
werk moesten komen.
Onder de posten, die te laag zijn geraamd, komt voor
de post voor verlichting, watervoorziening en rioleering.
Nu heeft de heer De Boer gevraagd: Heeft de directeur
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 22 April 1924. 103
van de Lichtbedrijven het vorig jaar ook niet een be
grooting gemaakt? Spreker moet daarop het antwoord
schuldig blijven, hij weet dit niet. Maar het is toch wel
frappant dat deze post, die het vorig jaar is geraamd
op 2500.thans moet worden verhoogd tot
15.040.Alleen voor de rioleering is al noodig
5000.en spreker begrijpt niet hoe men tot een zoo
lage raming van dezen post heeft kunnen komen, tenzij
men heelemaal geen buizen enz. wilde leggen en alle
water maar wilde laten loopen tot het in de grachten
kwam. De directeur van de Lichtbedrijven heeft een op
gaaf gegeven van 8040.waarvan, volgens zijn ge
heel gespecificeerde opgave op het terrein noodig is
voor 4390.terwijl voor de kabel vanaf de tweede
Kanaalsbrug tot het aschland 3500.noodig is. De
directeur meende eerst dat er een hoogspanningskabel
moest worden gelegd doch gaf later toe dat dit voorloo-
pig niet noodig is en eventueel later altijd nog een hoog
spanningskabel kan worden gelegd, zoodat die kabel
achterwege is gebleven. Alleen op dit postje voor ver
lichting, watervoorziening en rioleering, vroeger ge
raamd op 2500.komen nu dus posten voor van
8000.alleen voor licht en van 5000.voor rio
leering. Spreker begrijpt niet hoe men het vorig jaar zoo
bij den Raad heeft kunnen komen; men kan voelen en
tasten dat hier een vergissing heeft moeten zijn.
De heer De Boer heeft verder gevraagd of de tech
nische adviseur van de gemeente niet heeft onderzocht
of de draagkracht van den bodem voldoende was. In
het eerste stuk staat dat er 1 M, kleilaag onder de
teelaarde zat. Die meter kleilaag is door een paar bo
ringen vastgesteld, doch bij het doen van meerdere bo
ringen bleek dat men eerst toevallig op gunstige plaat
sen had geboord en dat er over 't algemeen niet meer
dan 60 a 70 cM. klei boven het veen zit.
De directeur van Gemeentewerken was al direct van
meening dat op dien slappen grond enkel een betonfun-
deering gevaarlijk was. Spreker heeft bij de begrooting
ook meegedeeld dat 14 dagen te voren een proefpaaltje
van 5 M. lengte er in ging als koek; een gepunte paal
ging er tamelijk vlug in en een zonder punt op 1 M. af
stand nog vlugger. De grond is daar zeer drassig en
slap, er moet een heifundeering onder. De beoordeeling
van bouwgrond leert men niet uit de boeken of met for
mules, maar wanneer men wil bouwen op een bepaalden
grond, moet men dien onderzoeken; dan beproeft men
dit en probeert men dat. Dat is ook hier gebeurd. Spr.
weet niet of de vorige technische adviseur ook proeven
heeft genomen; hij weet wel dat deze heeft geboord
maar of die adviseur ook proeven heeft genomen wat
de grond onder een zekeren druk kan doorstaan, gelooft
spreker niet, want dan had hij tot de ontdekking moeten
komen dat het hier niet zonder een paalfundeering kan.
Voor een leek is het heel moeilijk te oordeelen over
den druk, dien de grond kan doorstaan, maar spr. zal
toch enkele cijfers noemen waaruit het ook voor een
leek duidelijk is dat het ontoelaatbaar was het hier zon
der paalfundeering te doen. Spr. heeft hier een staatje
van het onderzoek. Men heeft eerst van 1 M2. grond
de kleilaag afgegraven en die M-'. veen belast, om te
weten hoe ver het veen zou indrukken -spreker komt
straks tot de belasting met de kleilaag er bij Bij de
eerste proefneming gaf een belasting van 2000 kilo op
1 M2. veen een zakking van 10 m.M. en 2 dagen later
nog een van 4 m.M. Toen men er nog 1000 Kilo bij
deed zakte het tot 21 m.M., den volgenden dag tot 26
m.M. en daarna tot 28 m.M. Weer 1000 Kilo er bij gaf
zakkingen tot 39, 42 en 43 m.M., nog eens 1000 Kilo
zakkingen tot 61.63 en 66 m.M. en nog eens 1000 Kilo
totaal 6000 Kilo zakkingen van 89, 94 en 104 m.M.
Toen was dus de grond al meer dan 10 c.M. ingedrukt.
Nadat men er nog eens 1000 Kilo bij had gedaan, gingen
de zakkingen door tot 132, 143, 149, 161, 167 en 174
m.M. Bij een belasting van 7000 Kilo werd dus de grond
17.5 c.M. weggeknepen. Die belasting was nog veel te
gering voor het bouwwerk dat de grond moet dragen,
omdat de compostloodsen een druk geven van 4500 Kilo
en men niet mag bouwen zonder ten minste een 3-vou-
dige zekerheid, zoodat de grond een belasting van
13.500 Kilo zou moeten kunnen dragen. Pas als de
grond die belasting weerstond, zou men zonder paal
fundeering mogen bouwen en waar nu reeds een zakking
van 17.5 c.M. werd geconstateerd bij de helft van dat
gewicht, was dit natuurlijk ontoelaatbaar. Dat is de
belasting op zuiver veen.
Daarna is de teelaarde van een stuk terrein afgenomen
en is boven op de klei de belasting aangebracht. Men
kreeg toen den toestand, zooals er gebouwd zal worden;
men zal alleen de zoden en teelaarde verwijderen en
dan komen daarop de vloeren van de loodsen. Men
heeft dan op de kleilaag, die men heeft laten zitten,
eerst een belasting op 1 M2. gemaakt van 2400 Kilo.
Deze zakte den eersten dag niet. Nadat men er 1000
Kilo bij had gedaan kreeg men den eersten dag een
zakking van 5 m.M. en den volgenden dag nog een van
5 m.M. Toen men er weer 1000 Kilo bij had gedaan
men was toen op 4400 Kilo zakte het tot 15 m.M.
en bleef verder ongeveer zoo staan. Men had toen nog
niet de directe belasting van het gebouw; er was een
belasting van 4400 Kilo, terwijl het bouwwerk zelf, als
het gevuld is, een druk van 4500 Kilo per M2. zal geven.
Toen men er daarna nog 1000 Kilo bij deed, daarmee
op 5400 Kilo kwam en dus even over den druk van het
gebouw heen was, zakte de grond tot 48 m.M. Men is
er toen maar onmiddellijk mee opgehouden; toen bleek
dat de grond nog 5 c.M. inkneep als men maar 1000
Kilo boven de werkelijke belasting was en men den
grond niet mag bebouwen tenzij met een 3-voudige
zekerheid, is Openbare Werken op grond daarvan tot
de conclusie gekomen dat men niet anders mag bouwen
dan op een paalfundeering. Uit deze cijfers is het nu
ook een leek misschien wel duidelijk dat, waar met een
dergelijken druk op den grond nog lang niet is bereikt
wat men moet hebben, men het voor dezen grond niet
kan doen zonder een heifundeering.
Verder is o. a. door den heer De Boer gezegd dat in
het voorstel van Burgemeester en Wethouders staat dat
ook bezuinigd kan worden, mede tengevolge van daling
van den prijs van sommige bouwmaterialen. Maar
waarop kan dan worden bezuinigd Zeker, de daling
van sommige bouwmaterialen is ook mede de oorzaak,
dat de andere kosten met 21.494.kunnen worden
teruggebracht, met bezuiniging op andere werken kan
werkelijk dit bedrag worden bezuinigd. Dit komt door
dat, nu er een paalfundeering wordt gemaakt, men met
een lichtere constructie voor7de vloeren van gewapend
beton kan volstaan, terwijl bij den bouw verder ook
andere bezuinigingen zullen worden uitgevoerd o. a.,
zooals hier staat, ten opzichte van de zandaanvulling,
de kademuren, de grondwerken, compostloodsen, ge
bouwen, enz. Die bedragen zijn alle iets gewijzigd,
doordat men thans in dienst heeft een ingenieur voor
het gewapend betonwerk en deze heeft uitgerekend en
op papier gezet dat dit bedrag zal kunnen worden
bezuinigd.
De posten, die op de eerste pagina van het voorstel
staan, zijn bijna alle op de vorige begrooting vergeten
of te laag geraamd. Als de begrooting van het vorige
plan goed was geweest, hadden Burgemeester en Wet
houders eigenlijk niet eens bij den Raad behoeven te
komen, omdat het verhoogde bedrag voor de paalfun
deering dan meer dan bezuinigd had kunnen worden
uit de andere werken. Het zal den Raad betrekkelijk
wel onverschillig zijn, als het plan eenmaal is vast
gesteld, wanneer een zware gewapend betonfundeering
wordt veranderd in een heifundeering met lichtere
betonfundeering; wanneer dit niet meer kost en het
beter is, zal de Raad daarmee wel accoord kunnen gaan.
Dit plan is niet duurder dan dat van verleden jaar.
alleen heeft men toen de begrooting te laag opgezet.
