176 Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 27 September 1927.
Nu spreker het toch over de afschrijving heeft, wil
hij meteen even ingaan op wat de heer Peletier zegt,
dat die afschrijving absoluut onvoldoende is. Spreker
weet niet of de heer Peletier het zich wel volkomen
goed voorstelt, maar zooals hij weet, is het drukkerij
bedrijf van de gemeente niet een bedrijf, dat afzonderlijk
wordt beheerd, ingevolge artikel 114ö/s der Gemeente
wet. Eigenlijk hebben wij daarbij dus absoluut niet met
afschrijving te maken, zooals bij een dubbele boekhou
ding of een moderne bedrijfsboekhoudingeigenlijk
wordt in de gemeenteadministratie in 't geheel niet
afgeschreven, de gemeenteadministratie ként de afschrij
ving niet, deze is daarin niet eens mogelijk. De ge
meente heeft alleen een kasrekening, die wel in verschil
lende mooie kolommen is verdeeld, maar de ontvanger
houdt toch alleen een kasboek bij van wat in- en uitgaat
en anders heeft men in de administratie van den ont
vanger niets. Er worden wel kolommetjes in het kas
boek gemaakt, zooals een gewoon particulier er een
tabellarisch kasboek van zou maken, maar daarin kan
men niet afschrijven. Wij hebben deze afschrijving dan
ook alleen te pas gebracht om te kunnen uitrekenen,
wat de kosten van onze drukkerij zijn en wat het druk
werk óns heeft gekost.
Nu geeft spreker toe dat, als blijkt dat een termijn
van 10 jaren te lang is, de afschrijving dan iets hooger
had moeten zijn bij deze berekening. Er blijft dan echter
altijd nog een groot verschil, dat nu voor 1923 is be
rekend op 6600.- 4900.Laat men dus de
machine maar afschrijven in 6 of 7 jaar, dan wordt al
leen dat percentage iets hooger.
Verder heeft spreker van een van de heeren gehoord
dat alles steunde op 1923, maar spreker meent daar
tegen te moeten opmerken, dat het rapport dateert van
Mei 1927, waarbij de becijferingen afgescheiden van
de vraag of zij goed zijn of niet goed tot en met 1926
gaan. Nu mag de heer Blanson Henkemans de waarheid
van de cijfers aanvechten, maar men mag niet zeggen
dat alles steunt op 1923. Laat men maar van de 6 jaren
het gemiddelde nemen, waarbij misschien het eene jaar
iets te veel en het andere jaar iets te weinig zal zijn
gerekend, laat men het maar door elkaar nemen, maar
spreker komt er tegen op dat alles steunt op 1923, want
clan gelooft hij met de tegenstanders dat dit jaar het
verschil juist wel heel groot is geweest tusschen de
kosten, die de gemeente heeft gehad en de kosten aan
de particuliere drukkerijen. Hij geeft toe, dat dit ver
schil de laatste jaren iets kleiner is geworden.
Nu geeft het rapport een overzicht over deze 6 jaren
en nu komt men hier in den Raad tegen de prijzen op
en de drukkerspatroons komen in hun adres, dat zij aan
den Raad gestuurd hebben, tegen dit voorstel op.
Als men nu het request leest en niet op de hoogte is
van de zaak, zou men zeggen dat de heeren aan de
gemeente eigenlijk nog geld toe geven. Zij zeggen dat
de winstmarge ten hoogste 15 bedraagt, waarvan de
gemeente nog 10 reductie ontvangt. Rest dus nog5
maar als spreker heel goed is ingelicht en hij meent
ook wel dat het waar is dan krijgt de distributor,
die de administratie doet, nog 5 Dan zou er dus in
't geheel geen winst worden gemaakt op het drukwerk
voor de gemeente, maar als dat zoo was, zouden de
heeren er wel voor bedanken.
Zoo is het niet. Die 15 is het deel, dat zij aan
de wereld vertellen, maar het andere deel vertellen zij
niet. In werkelijkheid wordt er dan ook een andere weg
gevolgd. Als men maar ziet de winst, die op het papier
wordt gemaakt. Dat is toch ook winst voor de heeren.
Spreker heeft hier een nota van 5000 registerkaarten
betreffende geneeskundig onderzoek van schoolgaande
kinderen. Die zijn gedrukt bij de drukkers bij wie
doet er niet toe en het papier daarvoor heeft de
drukkers gekost 58.maar men brengt het de ge
meente in rekening voor 72.Daar zit toch ook
eenige winst in en zoo brengt dit, zelfs na aftrek van
de korting, die de drukkers op het papier geven dit
is de laatste nota van 1926 een netto winst op van
25 Dus op den geheelen omzet van papier verdienen
de drukkers 25 en wanneer zij dus zeggen dat zij er
maar 15 op zetten, mag dit voor een onderdeel waar
wezen, maar in totaal is het niet waar. Spreker heeft
hier de nota van de Coöperatieve Handelsdrukkerij
betreffende de 5000 kaarten voor onderzoek kinderen
lagere school. De kostprijs van het papier is voor de
drukkers 58.65, maar men zet daar 15.winst op.
Daar gaat af de 10 reductie of 1.50, zoodat er op
den kostprijs een bedrag van 13.50 of ongeveer 25
wordt gelegd.
Nu de gemeentelijke drukkerij. De gemeente kan alle
papier, juist omdat wij een gemeentelijke drukkerij heb
ben, of het al of niet wordt bedrukt, van den grossier
koopen tegen boekdrukkersinkoopsprijs. Spreker wil er
daarmee alleen maar op wijzen, dat de gemeente op den
prijs van al het papier, dat zij gebruikt, 25 kan be
sparen.
Dan is er nog iets anders, waaruit ook blijkt dat die
15 winst wel wat een eigenaardige bewering is.
Spreker heeft hier dezelfde nota betreffende die 5000
kaarten wat verder uit elkaar getrokken. Daar wordt
in gezet 6 uren a 1.88. Dat is de prijs, die men de
gemeente in rekening brengt, maar spreker wil opmer
ken, dat de zetter hoogstens 80 cent verdient. Hij vindt
het best dat de heeren het tot 1.88 opvoeren, waarop
dan nog 15 komt, misschien is 1.88 noodig, maar
laat men dan niet zeggen dat men maar 15 op
den kostprijs zet, want als men goed rekent, komt er
dan toch wel wat meer boven op.
Inslaan en toestellen, dat geschat wordt op één uur
werk, wordt de gemeente in rekening gebracht a 4.25.
Dat is toch voor één uur werk ook wel wat ruim bere
kend. Het kost den heeren natuurlijk ook wat en zij
moeten ook hun personeel betalen, maar spreker heeft
de overtuiging, dat ook daar op de werkelijke uitgaven
meer dan 15 is gelegd.
Voor het drukken van de 5000 kaarten wordt de
gemeente 16.63 in rekening gebracht. Als men nu
5 uren werk rekent, komt dat per uur op ruim 3.
maar de man, die bezig was, heeft hoogstens 80 cent
per uur gekost. Spreker vindt het al weer best dat men
de gemeente ruim 3.in rekening brengt, misschien
is dat wel noodig, maar dan moet men niet zeggen dat
men maar een winst op de omzetkosten legt van 15
Spreker wil er ook op wijzen dat in het request van
de drukkers wordt gezegd: wij kunnen beter de impro
ductieve uren vol maken. Dat is echter ook juist de
bedoeling van Burgemeester en Wethouders, om door
aanschaffing van een ander model machine de impro
ductieve uren, die nog wel voorkwamen bij de multi-
graph, vol te maken. Alleen al op die gronden is het
gewenscht de oude machine er uit te gooien, omdat die
in ons bedrijf niet past en om de improductieve uren
vol te kunnen maken.
Verder geven de drukkerspatroons het geval met
Zwolle, dat, na informatie hier in Leeuwarden, zou
hebben besloten geen drukkerij in eigen beheer te be
ginnen. Ook dat is niet juist, spreker zou zelfs zeggen:
het is heelemaal niet waar. Er is uit Zwolle geïnfor
meerd: hoe bevalt jullie de multigraph? en toen hebben
wij eerlijk gezegd als jullie toch een drukkerij wilt
beginnen, koop dan geen multigraph, maar een gewone
snelpers. Waarom Zwolle het nu heelemaal niet heeft
gedaan, weet spreker niet, maar de Secretaris van
Zwolle is hier geweest met een van de andere heeren
uit den Raad; zij hebben hier de zaak bezien, maar
spreker vreest dat die andere mijnheer uit Zwolle de
zaak ook niet erg heeft bevorderd, want dat raadslid
was toevallig een boekdrukkerspatroon. Die
heeren hebben ons gevraagd: wat is jullie ervaring
Wij hebben toen gezegd: als gij toch een drukkerij wilt
beginnen, neem dan geen multigraph maar een snelpers.
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 27 September 1927. 177
Het is dus niet op grond van de ervaring in Leeuwarden
dat men in Zwolle niet een drukkerij in eigen beheer
is begonnen.
De drukkers wijzen ten slotte nog op Amsterdam.
Spreker weet niet hoe het daar is, maar is hij wel in
gelicht, dan is de inrichting van de gemeentelijke druk
kerij daar waarschijnlijk eenigszins luxueus: een kolos
saal gebouw met een eigen koffiekamer, concierge, enz.
Spreker meent dus dat wij ons aan datgene, wat in
het request van de drukkers, die het konden weten, is
gezegd, niet moeten storen, omdat dit request aan alle
kanten aanvechtbaar is.
Nu de kwestie van de resultaten. Spreker heeft een
paar resultaten voor zich en wil die even den Raad
meedeelen. Als men nu zegt dat het niet goed is be
rekend, dan wil hij wel toegeven, misschien is het een
beetje krap berekend, maar dan zou hij zeggen: doe
clan nog maar 20 bij onzen prijs, dan kan het nóg
wel.
Voor de verkiezing van leden van de Provinciale
Staten in 1923 het betreft hier niet precies druk
werk, maar toch iets dat samenhangt met de drukkerij,
n.l. het vouwen en plakken zijn door de afdeeling
Leeuwarden van den Bond van Boekdrukkers 28.000
candidatenlijsten gevouwen en de omslagen geplakt.
Het vouwen van die 28.000 lijsten heeft gekost 116.
en het plakken van de omslagen (165 uren a 1.50)
247.—.
Nu bij de laatste verkiezingen van de Provinciale
Staten, in 1927, hebben Burgemeester en Wethouders
niet betrekking tot die plakkerij en vouwerij, waarover
zij van den Leeuwarder drukkersbond niet zoo'n prettige
rekening kregen, welke zij zeer hoog vonden, getracht
of dat niet goedkooper kon. Zij zijn toen niet terecht
gekomen bij werkloozen, die zij van de straat hebben
gehaald voor een dubbeltje per uur of voor iets meer,
maar zij hebben het werk gewoon laten uitvoeren door
deskundige personen, die dat meer hadden gedaan.
Toen kostte het vouwen van 30.000 lijsten 51.
terwijl het vouwen van 28.000 lijsten in 1923 116.
had gekost en het plakken van 30.000 omslagen kostte
in 1927 112.terwijl dit voor 28.000 omslagen in
1923 247.had gekost. Dat geeft dus toch wel
eenig voordeel.
Nog een typisch voorbeeld over het drukken. Den
Raad een cokesbon voor de gasfabriek toonende, zegt
spreker: ongelukkig bezaten wij niet ik kan niet alles
precies vertellen, omdat dit vastzit op een technische
kwestie van de multigraph om deze dingen te kunnen
drukken, het cijfer 10. Wij konden het dus niet doen,
waarom deze bons zijn gedrukt door de patroons. Dat
heeft gekost 27.27. Maar het cijfer 5 bezaten wij wel
en terwijl overigens alles gelijk was, ook het aantal,
hebben die bons ons later, in eigen drukkerij gemaakt
en laat dat dan maar iets te goedkoop zijn berekend
maar 14.14 gekost. Doe daar nu nog maar 20
of desnoods maar 30 boven op, dan is het toch nog
goedkooper.
Nu komt spreker op de kwestie van den heer Blanson
Henkemans, dat er een nieuwe werkplaats zou moeten
komen. De leden zullen hebben gezien dat op den platte
grond is uitgerekend dat de zaak er in kan Burge
meester en Wethouders geven ook toe dat de werkplaats
niet enorm ruim is, maar de zaak kan er ten slotte in.
De heer Hooiring heeft al gezegd dat de heer Blanson
Henkemans misschien de stukken niet volkomen juist
heeft gelezen en dat in het stuk aan den Raad althans
staat dat het niet noodig is dat het personeel wordt
uitgebreid. Spreker geeft toe dat er in een van de rap
porten wordt gesproken over uitbreiding van personeel,
maar dat zegt alleen degene, die het rapport heeft op
gesteld. Deze meende dat het voordeeliger was er een
jongmaatje of halfwas bij te nemen, maar na bespreking
hebben Burgemeester en Wethouders dat niet noodig
geoordeeld en volgens dit voorstel is het niet noodig.
De drukker, die daar alleen werkzaam is, hindert dus
niemand en hij wordt ook door niemand gehinderd. Is
hem op een gegeven moment de ruimte te benauwd,
welnu, hij heeft een paar flinke openslaande ramen.
Wanneer hij die open zet, heeft niemand last van tocht,
want hij is maar alleen en hij kan het er dus net zoo
frisch of zoo bedompt maken als hij zelf wil, want hij
hindert niemand.
Dat is de verdediging van het voorstel van Burge
meester en Wethouders. Spreker zou zeggen dat dit wel
is aangevallen en dat wel enkele cijfers zijn genoemd,
maar dat de resultaten niet naar voren zijn gebracht.
De heer Westra is er ook op ingegaan, of het goed is,
dat wij met een eigen drukkerij beginnen, maar spreker
heeft straks direct al gezegd dat dit een verkeerde uit
drukking is. De drukkerij is er al, het principe is al aan
vaard, maar in den loop van den tijd hebben wij gezien,
dat wij het beter anders kunnen doen, omdat dit voor
de gemeente nog voórdeeliger is.
Spreker meent hiermee de voornaamste zaken te
hebben beantwoord. Komt men nog met nieuwe be
zwaren of met iets, dat spreker nog niet heeft behandeld,
dan zal hij gaarne daar nog nader op antwoorden.
De heer H. de Boer is intusschen ter vergadering
gekomen.
De heer Peletier merkt op, dat de Voorzitter in de
eerste plaats het principe heeft besproken en dat de
Voorzitter daarbij heeft opgemerkt dat eigenlijk het
principe hier niet meer in bespreking is, omdat dit al
is aanvaard. Spreker is pas jong lid van den Raad, hij
wil er dan ook niet veel over zeggen, maar hij wil toch
zijn twijfel uitspreken of dit wel zoo is.
Want wat is eigenlijk de multigraph Men heeft
verschillende soorten van kantoormachines; men begint
bij de schrijfmachine, dan komt de cyclostyle en zoo
komt men tot de multigraph, maar eigenlijk blijven het
alle kantoormachines. Hier gaan wij echter van de
multigraph naar de drukpers in optima forma. Spreker
gelooft dan ook dat hier de gewone grens, die men zich
vroeger heeft gesteld, wordt overschreden en dat wij
dus hier wel degelijk staan voor een nieuw principe
het in optima forma exploiteeren van een drukkerij,
wat spreker meent dat niet der gemeente is.
Spreker heeft zich ook in verbinding gesteld met de
Provinciale griffie, waar ook heel veel wordt gedrukt,
maar waar men voor heel veel werk, dat haast heeft,
de cyclostyle gebruikt. Verder heeft spreker het advies
ingewonnen van den directeur van de Stadsdrukkerij te
Amsterdam, den heer De Groot, en deze geeft hem ten
antwoord
„Uw vraag aangaande mijn oordeel over de op
richting van een eigen drukkerij voor de gemeente
Leeuwarden zou ik zeer kort kunnen beantwoorden;
n.l. veel te duur en lastig. De drukkerij zal spoedig
overstelpt met werk zijn en dan een van beide le.
tijdelijk personeel aannemen, waardoor ontevreden
heid onder de arbeiders gewekt wordt; daarop volgt
ontslag en groote ontevredenheid. Interpellatie in
den Raad daarover en langdurige beraadslagingen.
2e. geen groot personeel, dan vertraging in de uit
voering van het werk van Burgemeester en Wethou
ders en besluiten van den Raad.
Wat in sub 1 bedoeld wordt zal dus moeten ge
beuren, waartegen in het financieel belang der ge
meente ernstig gewaarschuwd moet worden. Men kan
oneindig veel beter een behoorlijken prijs voor het
drukwerk aan particulieren betalen en die particu
lieren verplichten te voldoen aan de collectieve ar
beidsovereenkomsten.''
Hoogachtend,
De Directeur der Stadsdrukkerij
w.g. E. J. DE GROOT.
