292 Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 20 December 1927.
deeren wij te minder, waar gebleken is, dat deze post
het vorige jaar reeds zóó hoog was boven hetgeen
noodig is gebleken, dat uit deze post nog een slordige
15.000.kon worden besteed voor een werk, dat
niet in den opzet lag, voor het Ruiterskwartier.
Verlaging met minstens 15.000.van deze post
verdient
De Voorzitter: Mag ik U even iets vragen. U heeft
het daar over het bestratingsplan en over verlaging,
heeft U dat voorstel hier ook bij ingediend
De heer Vromen: U hebt het daarbij, het is post 310
geloof ik.
De Voorzitter: Zoo goed heb ik die posten niet in
mijn hoofd.
De heer Vromen: naar wij meenen dan ook
wel degelijk aanbeveling. Ook ten opzichte van de
plantsoenen is
De Voorzitter: Dank U mijnheer Vromen, zoo is het
wel goed.
De heer IJ. de Vries: Mijnheer de Voorzitter
Toen nu bijna 4 jaar geleden de Raad de begrooting
voor het jaar 1924 behandelde, zeide de eerste spreker,
de heer Westra
„De heer Westra Het is zeer zeker sedert onheug
lijke tijden voor de eerste maal dat hier een begrooting
wordt aangeboden door een college van Burgemeester en
Wethouders, waarvan een lid der R. K. raadsfractie deel
uitmaakt."
Met een variant op deze ontboezeming zou men nu
kunnen zeggen „Het is zeker sedert onheuglijke tijden,
ten minste niemand der nog levende Leeuwarders zal
de tijd gekend hebben, dat hier geregeerd is geworden,
zonder een liberalen wethouder in het college. En dat
feit beleven wij nu
De heer Westerhuis: Dat betreurt hij, geloof ik.
De heer IJ. de Vries: De tijden veranderen wel.
Toen in 1898, ter gelegenheid van de Kroningsfeesten,
gelijk in vele andere gemeenten, ook in Kollum een
Wilhelminaboom werd geplant, zeide de toenmalige
Burgemeester, de heer Witteveen
De tijden veranderen en wij met hen. Voor honderd
jaren dansten hier de Sansculottes de Marseillaise
Stemmen: Aandoenlijk! (Rumoer en hilariteit.)
De Voorzitter: Leest U maar stilletjes door, mijnheer
De Vries en stoor U niet aan de interrupties, dat is nog
het beste.
De heer IJ. de Vries
en nu planten wij hier een Oranjeboom, trouw
zwerende aan ons doorluchtig Vorstenhuis".
Sinds dit feit plaats greep, nu bijna 30 jaren geleden,
is de toestand in de politieke constellatie weer aan
merkelijk gewijzigd; toen had de liberale partij bijna
overal de macht en het regeer nog in handen.
En nu Ze heeft op enkele plaatsen nog iets te be-
teekenen en andere niets
De heer Visser: Niets is hier blijvend.
De heer IJ. de Vries Als we ons afvragen,
waaraan heeft ze het te danken dat ze overal ver
schrompelt tot een machtelooze kleine fractie, niette
genstaande ze nog den steun geniet der groote pers,
dan staan we feitelijk voor raadselen.
Zijn haar beginselen dan zoo slecht In theorie op
verschillende punten niet, al zijn ze wat koud. Zit het
dan misschien in de toepassing, in de practijk van haar
vertegenwoordigers Ik vrees, Mijnheer de Voorzitter,
dat hier de oorzaak schuilt, waardoor de verheven
liberale beginselen geen weerklank meer vinden in de
hoofden en harten van het gros der kiezers en kieze
ressen, die dezelfde grondslagen voor hun levens
beschouwing aanvaarden als wijlen Thorbecke.
Doch wat ook de oorzaken mogen zijn, feit is, dat
de eens doorluchtige en almachtige liberale partij op
gehouden heeft allerwege de lakens uit te deelen.
Volgens de cijfers van de laatst gehouden verkie
zingen hier te Leeuwarden, vertegenwoordigen hun
aanhangers, georganiseerd in den Vrijheidsbond, nog
ongeveer 1/7 clee' van onze burgers.
Ik wilde dit feit niet onopgemerkt laten passeeren,
Mijnheer de Voorzitter, omdat ik dit gebeuren beschouw
als van historische beteekenis, al doet het altijd eenigs-
zins weemoedig aan, de afbraak te moeten zien vol
trekken van iets, dat eens de trotsch en het bolwerk
van duizenden, ja, van bijna allen is geweest. Doch de
weemoed wordt getemperd als men ziet, dat iets door
eigen fouten aftakelt en als daarnaast voor hetgeen
verdwijnt, iets beters in de plaats komt
Stemmen: De S. D. A. P.
De heer Muller: Ja, dat is zeker de S. D. A. P.
De heer IJj. de Vries Ik meen dat te mogen con-
cludeeren uit de verdere cijfers der laatst gehouden
verkiezingen,
De heer Peletier: De vooruitgaande cijfers van de
liberale partij
De heer IJ. de Vries waaraan ik nog enkele
opmerkingen wil wijden.
Daaruit blijkt dat de richtingen, die nog willen
rekenen met God en zijn ordinantiën, als grondslag
voor het optreden van de Overheid, langzamerhand in
aantal winnen. De procenten van hun cijfers stijgen
gestadig aan, een teeken van een gezonden groei, terwijl
de sterkte der partijen, steunende op de Rede, vrij
constant blijft.
Dit is ook het geval bij de S. D. A. P.
Niettegenstaande de geweldige reclame en de arbeid
en het enorm bedrag, uitgegeven door de S. D. A. P.
bij de laatst gehouden verkiezingen, blijven haar aan
hangers ongeveer 40 der kiezers vertegenwoordigen.
Blijkbaar heeft de S. D. A. P. haar hoogtepunt bereikt,
want niettegenstaande hun enorme arbeid en zeer aan
nemelijke beloften voor velen, heeft zij in de laatste
8 jaar procentsgewijze geen vooruitgang kunnen
bereiken.
Daartegenover zijn de rechtsche partijen langzaam
gestegen, sinds 1923 van 28 tot 33.48 alzoo een
vooruitgang van goed 5 der uitgebrachte stemmen,
waarvan 1 ten goede der R. K. partij en royaal 4
geboekt mocht worden voor de Protestantsch Christe-
1 ij ken.
Dat geeft hoop voor de toekomst, vooral omdat de
groei zoo geleidelijk verloopt.
Wonderboomen, zooals voor 4 jaren Leeuwardens
Gemeentebelang, kunnen gewoonlijk de hitte des daags
of de koude des nachts niet verdragen en bezwijken
dan ook meestentijds zeer spoedig.
Dat Leeuwardens Gemeentebelang zoo roemloos zou
verdwijnen, dat was niet verwacht; doch ik zal er geen
traan om laten; met haar grondslag was toch niet te
regeeren en haar vertegenwoordigers ontbrak het aan
ruggegraat en ernst. Ze ruste verder in vrede
Of de Vrijzinnig-Democratische partij haar sterken
groei kan verdragen, de tijd zal het leeren. Ze heeft
het groote voordeel, dat ze een stevig medicus tot lid
bezit, die steeds een oogje in het zeil kan houden.
Als ze niet drijft op de ontevreden kiezers van Leeu-
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 20 December 1927.
293
wardens Gemeentebelang, is het mogelijk dat ze een
volgende verkiezing haar aantal zetels kan bestendigen.
Dat onze Christelijk-Historische fractie een zetel heeft
verloren, niettegenstaande er bijna 800 stemmen meer
op de Christelij k-Historische lijst zijn uitgebracht, dank
zij de toetreding en loyale steun der vroegere Christelijk-
Sociale partij, betreuren we natuurlijk ten zeerste. Doch
het feit is niet anders, het overschot om een derde
zetel te kunnen verkrijgen was te klein.
En wat is nu de verdere uitwerking van de stembus
die 25 Mei 1927 gesproken heeft, met het oog op de
samenstelling van het college van Wethouders Mijn
heer de Voorzitter „De Koning is dood de Koning
ieve is een gezegde, dat men hoort bij het overlijden
van een regeerend vorst en het optreden van zijn op
volger. Is hier ook reden om met droefheid in het hart
te zeggen: „De combinatie is dood" en laarnevens een
juichtoon aan te heffen: De combinatie leve
Het komt mij voor dat hiervoor vooralsnog niet vol
doende motieven aanwezig zijn.
Schijnbaar heeft de nu opgedoekte combinatie toch
aan de toen er buiten staanden, een indruk van kracht
gegeven en het verlangen gewekt, in een volgende
periode zelf deel uit te maken van een dergelijke
samenstelling.
Uit het vlotte verloop van de onderhandelingen is
gebleken, dat men het vrij spoedig met elkaar eens is
geworden. Als precies waar is, wat uit het jaarverslag
van de S. D. A. P. in de „Leeuwarder Courant" is
overgenomen, dan was er ook weinig te bespreken,
want dan ging het alleen over de verdeeling van de
wethouderszetels, dus om de macht.
Een volgende zinsnede van dit jaarverslag is niet
geheel juist, daarin wordt gezegd
„De fracties van den Vrijheidsbond en die der Protestantsch
Christelijken stelden voorwaarden, waarop niet kon worden
ingegaan, omdat inwilliging hiervan tengevolge zou hebben
de niet handhaving van den door ons gestelden eisch."
Of de Vrijheidsbond al of niet een eisch heeft gesteld,
is ons onbekend, doch dat wij, als Rechts-Protestantsche
fractie, voorwaarden hebben gesteld, is niet juist.
Wij stelden alleen vragen in den vorm van nadere
inlichtingen en wel in den volgenden geest
„Hoe stelt U zich de verdere samenstelling van het college
voor en volgens welk program meent U, dat in de volgende
4 jaren onze stad moet geregeerd worden".
Ik meen dat men deze inlichtingen niet met voorwaarden
mag gelijk stellen, daarom moeten wij deze zinsnede
kwalificeeren om geen ander woord te gebruiken
als onjuist.
De heer Visser heeft hedenmorgen zijn standpunt
uiteengezet, waaruit ik meende te moeten opmaken, dat
hij namens zijn fractie sprak en die indruk krijg ik nog.
Hij heeft daarin gesproken over de vorming van het
vorig college, waarbij de eenige samenwerking was,
de S. D. A. P. te weren. Er is toen toch wel degelijk
tot 2, 3 maal toe een zetel aangeboden, maar men
wenschte dat niet op die manier. Nu heeft men een
college gevormd, waarbij de 11 leden tellende fractie
van de S. D. A. P. 2 zetels heeft ingenomen, maar 11
is toch niet de helft van 27, er zijn zooveel schakee
ringen. 40 heeft volgens mij nooit het recht op 50
De heer Visser: Minder dan één kun je toch niet
aanbieden.
De heer IJ. de Vries: Dat hoeft ook niet. Er is wel
gesproken over een program, volgens den heer Visser,
maar niet over de uitvoering. De heer Visser is soms
punctueel, maar dan moet hij ook punctueel blijven.
De R.-K. partij is alleen uitgenoodigd éoor de S. D. A. P.
en niet door andere partijen. Moet dan een fractie van
2 een fractie van 3 uitnoodigen Ja, de heer Visser
heeft gesproken van de A.-Rev. partij en daarna van
de Chr.-Hist., maar bedoelde toch eigenlijk de A.-R.,
waar hij zegt, dat door het voeren van een domme,
onhandige politiek de A.-R. de kans op een zetel heeft
verloren. Ik vind het echter een grootere eer om eerlijk
door te gaan dan iets te krijgen. Op Uw manier zou
men koopman moeten zijn.
De heer Westerhuis heeft gesproken over de vorming
van het vorige college, waar de S. D. A. P. buiten
gehouden is. Reeds toen heb ik bij interruptie gezegd
dat een college gevormd moest worden zonder de S. D.
A. P., omdat die niet anders dan op haar eischen wilde
scheep gaan. De combinatie moest toen wel een college
vormen, er zat toen niets anders op, maar deze com
binatie heeft ons de gelegenheid niet gegeven tot een
bespreking. Wij hebben inlichtingen gevraagd, zooals
ik reeds zoo juist heb gezegd, en waren die inlichtingen
eenigszins duidelijk geweest, dan hadden wij wel een
samenspreking willen hebben. Wij ontvingen echter dit
antwoord
Leeuwarden, 28 Juni 1927.
Aan de Rechts-Protestantsche fractie
uit den Gemeenteraad
van Leeuwarden.
Mijne Heeren,
Onder verwijzing naar ons eerste schrijven her
inneren we er aan, dat onze fractie gemachtigd is
onderhandelingen aan te knoopen met die fracties,
welke van meening zijn, dat onze fractie daarin een
tweetal zetels behoort te bezetten.
Eerst 5 Juli zal ons bekend zijn, welke fracties op
dat standpunt staan. Uw eerste vraag is dus prae-
matuur. En wat Uw tweede vraag betreft, het ligt
niet in de bedoeling, eventueel met andere fracties
op een vast accoord in zee te gaan, hetgeen niet uit
sluit, dat bij eventueele besprekingen niet over be
paalde punten zou kunnen worden gesproken.
Namens de Sociaal-Democratische Raadsfractie,
Hoogachtend,
(w.g.) H. DE BOER, voorzitter.
De Voorzitter: Heeft U nog lang werk, mijnheer De
Vries
De heer IJ. de Vries: Ik ben zoo klaar.
In dien brief staat dat eerst 5 Juli bekend zal zijn.
welke fracties mede op dat standpunt staan. Verder dat
het niet in de bedoeling lag met andere fracties op een
vast accoord in zee te gaan. Toen de S. D. A. P. de
gelegenheid kreeg van de beide andere medewerkende
fracties om haar eischen te zien inwilligen, hebben wij
van hen niets meer gehoord, dus zij hebben niet willen
samenwerken. Van hun zijde is geen gelegenheid ge
geven een samenspreking te geven. Inlichtingen vragen
is geen voorwaarde stellen.
Verder zou ik nog wel enkele vragen willen stellen;
of daarop antwoord gegeven zal worden, moet afge
wacht.
En dan eerst deze vraag: Beantwoordt de samenstel
ling van dit college aan het ideaal van evenredige ver
tegenwoordiging, hetwelk door den heer H. de Boer
bij de algemeene beschouwingen in 1923 gesteld is?
Kwamen de fracties van de Vrijzinnig Democraten en
Roomsch-Katholieken, die elk drie vertegenwoordigers
in den Raad bezitten, dan volgens het rekensommetje,
eerder in aanmerking dan de Vrijheidsbond en de Anti-
Revolutionnairen, die ieder 4 verkozen leden tellen, of
de Rechtsch-Protestantsche fractie, dewelke, gevormd
door de Anti-Revolutionnairen en Christelijk-Histori-
schen, 6 leden telt
Het komt mij voor, dat de samenstelling van dit col
lege van Burgemeester en Wethouders is geschied,
zonder zelfs te overwegen of er ook met evenredige
vertegenwoordiging gerekend moest worden. En dat
had toch, na de geweldige sputtering van de S. D. A. P.
van voor 4 jaren, van hun verwacht mogen worden, nu
