344 Verslag van de handelingen van den gemeenteraad
Voortzetting der vergadering op
De heer Fransen (wethouder): Daar is geen bezwaar
tegen.
De heer Dijkstra: 'k Heb liever dat het gebeurt.
De heer Fransen (wethouder): Dan kunnen wij later
een beslissing nemen.
De algemeene beraadslagingen worden gesloten.
Wordt overgegaan tot artikelsgewijze behandeling.
De verschillende volgnos. van Baten en Lasten woi-
den achtereenvolgens onveranderd vastgesteld, waarna
de geheele begrooting onveranderd wordt vastgesteld.
Aan de orde is de ontwerp-begrooting van de
Gasfabriek.
De algemeene beraadslagingen worden geopend.
De heer Peletier heeft in de sectievergadering een
opmerking gemaakt bij de algemeene beschouwingen
van de Gasfabriek. In de Memorie van Antwoord is
daarop een antwoord gegeven, zoodat spreker zich nu
kan bepalen tot een enkele opmerking. Het is wel juist
dat sinds de samenstelling van de begrooting de gas-
kolenprijs nog naar beneden is gegaan. Toen spreker
de opmerking in de sectievergadering maakte, heeft
hij daar al rekening mede gehouden. Reeds voor dien
tijd stond het vast, dat de prijs lager zou zijn.
Spreker acht het intusschen niet verkeerd dat men aan
den veiligen kant blijft. Dat is in het algemeen wel
aan te bevelen, en het is goed met de mogelijkheid bijv.
van stakingen rekening te houden, maar dit jaar zal
de meevaller wel wat erg groot zijn. Spreker heeft er
niet bij stilgestaan om er een voorstel van te maken,
maar heeft alleen een opmerking willen plaatsen.
In de sectievergadering is nog een vraag gedaan over
de goedkoope cokes-verstrekking. Spreker heeft toch
den indruk, dat de bedoeling is geweest de goedkoope
cokes te verstrekken ten behoeve van behoeftige ge
zinnen. Nu is gevraagd of die maatregel ook algemeen
is, dus voor iedereen, zoodat hiervan het gevolg is, dat
aan de aanvragen van behoeftigen in den winter niet
kan worden voldaan, ledereen is in den zomer in de
gelegenheid goedkoope cokes te verkrijgen en ook de
behoeftigen, maar een behoeftig gezin neemt geen
cokes vooruit in den zomer, doch alleen wanneer de
koude er is en dan moeten zij bij het loket koopen tegen
den gewonen prijs. De goedkoope cokes komt alleen
in den zomer en dan nemen zij het niet. Dat is op
zichzelf niets, maar de gemeente moet aan alle kanten
zien iets op te halen om het tekort goed te krijgen.
De goedkoope cokes wordt verstrekt tegen prijzen,
dikwijls beneden èn kostprijs èn beneden den marktprijs
en men geeft dus aan een willekeurig aantal gezinnen
in de stad een cadeautje. Er zijn 4300 gezinnen, die
van de aanbieding profiteeren van de 12.000, dat
wil dus zeggen dat Va tiee' een bate krijgt ten koste
van de anderen, die het niet kunnen of willen nemen.
Dat is toch niet in het algemeen belang en indien men
de goedkoope cokes zou verkoopen aan den handel,
zou men in ieder geval de advertentiekosten, het rond
zenden van circulaires en de administratiekosten be
sparen. Naar sprekers meening zou dan een 5000.
te besparen zijn. Spreker maakt er geen voorstel van,
maar wil het alleen even onder de aandacht brengen,
opdat het college van Burgemeester en Wethouders
het in zich op kan nemen.
De heer O. F. de Vries (wethouder) wil gaarne op
de opmerking van den heer Peletier antwoorden. Het
is inderdaad waar, dat de gaskolenprijs in de begroo
ting te hoog is geraamd. De concept-begrooting is in
van Leeuwarden van Dinsdag 20 December 1927.
Donderdag 22 December 1927.
Juni opgemaakt en toen was de prijs al wat lager, maar
er waren contracten van 15.50 en de directeur heeft
toen genomen 13.en zooveel per ton. Eerst in
December zijn door het Centraal Bureau voor Kolen-
inkoop kolen gekocht en de prijs is meegevallen en
het is in zooverre een flinke meevaller. In het college
van Burgemeester en Wethouders is daarna besloten
de zaak maar zoo te laten staan. Aan het eind van het
jaar zal dan wel het gunstige resultaat blijken.
Door het college van Burgemeester en Wethouders
is nog een tweede zaak besproken en wel de goedkoope
verstrekking van cokes in den zomer. De heer Peletier
heeft de conclusie getrokken dat de bedoeling niet is
bereikt. Nu denkt spr. daar totaal anders over, omdat
hij de bewijzen voor zich heeft en de bedoeling wèl
is bereikt. Ook is het een prachtig voordeel voor de
Gasfabriek. Met den directeur van de Gasfabriek is
daarover ook gesproken en die is er zeer voor en zegt
dat het steeds voordeeliger is, omdat vroeger, toen
deze verstrekking er niet was, de cokes soms moest
worden verkocht tegen 30, 25 en 40 cent en het bedrijf
stagnatie ondervond door den grooten kolenvoorraad en
ongeregelde afzet. Nu heeft de directie het geheel in
de hand, door af te leveren wanneer het bedrijf dat
past en dat is een voordeel. De prijzen, die nu door
den handel zouden worden betaald, zijn misschien
hooger, maar toen nog geen sprake van goedkoope
cokesverstrekking was, waren die prijzen lager. Het is
dus voor de fabriek en ook voor de burgerij een
voordeel.
Dan heeft de heer Peletier nog op een andere kant
van de zaak gewezen, waar hij zegt, dat de menschen,
waarvoor het bedoeld is, niet van de verstrekking ge-
bruik maken. De bedoeling van de gemeente en ook van
de fabriek is echter nooit geweest dat bepaalde ge
zinnen zouden profiteeren van de voorziening, maar de
geheele burgerij. Spreker heeft precies laten onder
zoeken of de minder gesitueerden minder zouden profi
teeren dan de beter gesitueerden. Uit de gegevens blijkt
het tegendeel evenwel. Het aantal leveranties aan
gegeven in gegoede en in minder gegoede buurten, de
gewone arbeidersbuurten, gegoeden per jaar 278 be
stellingen, in minder gegoede 3451 bestellingen. Nu
is het inderdaad waar, dat aan het loket cokes wordt
verkocht en daar zijn behoeftige gezinnen onder. Daar
is geen regeling voor te treffen door de fabriek. Aan
den anderen kant wordt aan bestellingen afgeleverd
55 a 60.000 per jaar, door loketverkoop ruim 1000,
is nog geen 2 Bij den loketverkoop zijn ook die te
weinig hebben en dan een persoon met een kar waf
laten halen. Die ruim 1000 komen nog niet heelemaal
aan behoeftigen. Spreker zou het ten zeerste betreuren,
wanneer getornd wordt aan deze cokesverstrekking, die
iedereen ten goede komt.
De heer Peletier verschilt van meening met den heer
O. F. de Vries ten aanzien van één zaak. De wethouder
zegt, dat de goedkoope cokes-verstrekking een maat
regel is in het belang van de gemeente en van de gas
fabriek, maar daarin is spreker het niet met den wet
houder eens. Waarom niet? Omdat de wethouder uit
gaat van de gedachte dat, als het niet verstrekt werd,
men was overgeleverd aan den handel. De wethouder
noemde zelfs een prijs van 30 cent, waarvoor zou moeten
worden opgeruimd. Die toestand is vroeger zoo ge
weest, maar dat is zeker wel 15 jaar geleden. Voor het
verstrekken van goedkoope cokes, in de jaren 1914.
1915 en daarvoor, bestond tusschen de fabriek en den
handel een contract, ongeveer zooals tegenwoordig in
bijna alle plaatsen, waar gasfabrieken zijn. gebruikelijk
is. Spreker heeft voor zich liggen een blaadje, dat uit
gegeven wordt door den Bond van handelaren in Brand
stoffen, waarin een artikel voorkomt, waaruit duidelijk
blijkt, hoe een overeenstemming met den handel is tot
stand gekomen ten aanzien van het betrekken van cokes
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 20 December 1927. 345
Voortzetting der vergadering op Donderdag 22 December 1927.
van de gasfabrieken. Door den oorlog is daarin hier
verandering gekomen. Er waren toen contracten voor
80 tot 120.000 H.L. per jaar met den handel afgesloten,
terwijl de afleveringstijd door den Direct, der Gasfabriek
werd bepaald, zoodat groote voorraden aan de fabriek
nimmer voorkwamen. De fabriek had dan over de hoe
grootheid van de leverantie en ook over den prijs volle
zeggenschap. Dat is zoo gegaan totdat de oorlog daarin
verandering bracht. Soortgelijke regelingen zijn thans
in bijna alle plaatsen waar gasfabrieken zijn, met den
handel getroffen. Intusschen herhaalt spreker, dat dit
onderwerp door hem is aangeroerd, om het onder de
aandacht van het college van Burgemeester en Wet
houders te brengen, opdat het college deze zaak nog
eens kan overdenken.
De heer Dijkstra zal slechts een enkel woord tegen
het door den heer Peletier naar voren gebrachte spreken.
De wethouder heeft met degelijke argumenten gewerkt,
terwijl de voorstelling van zaken door den heer Peletier
niet geheel juist is. Toen in 19211922 de distributie
van cokes kwam, bestond nog hier de toestand tusschen
handel en gasfabriek, precies zooals hier is gezegd door
den wethouder. De zaak was in handen van de hande
laren. Er is gesproken met de goedkoope verstrekking
op te houden, maar de Directeur der Gasfabriek was
er niet toe te bewegen en heeft te kennen gegeven, dat
de regeling is in het belang der gemeente en ook van
de fabriek.
Als de heer Peletier redeneert zooals hij heeft gedaan,
dan spreekt hij als man van den handel en dat is hem
niet kwalijk te nemen, maar dat is niet de taak van Bur
gemeester en Wethouders om voor den handel te zorgen
en spreker zou het betreuren, als deze maatregel te niet
werd gedaan. Spreker weet zeer goed, dat, toen de
handel 75 cent moest betalen, de burgerij 1.50 moest
betalen. Het groote bezwaar van den directeur der fa
briek was juist, dat men de kolen in het voorjaar niet
kwijt kon. Daarop is gezegd: geef ze voor een geschik-
ten prijs en de bestellingen kwamen.
Spreker hoopt dat het college van Burgemeester en
Wethouders deze zaak, die in het belang is van iederen
afnemer, zal handhaven.
De algemeene beraadslagingen worden gesloten.
Wordt overgegaan tot artikelsgewijze behandeling.
De verschillende volgnos. van Baten en Lasten wor
den achtereenvolgens onveranderd vastgesteld, waarna
de geheele begrooting onveranderd wordt vastgesteld.
Aan de orde is de ontwerp-begrooting van het
Electriciteitbedrijf.
De algemeene beraadslagingen worden geopend.
De heer Westra heeft in de sectie-vergadering reeds
een vraag gesteld over het piektarief en tot zijn genoe
gen in de Memorie van Antwoord kunnen ontwaren, dat
het college van Burgemeester en Wethouders gemeend
heeft dat de piekmeters ook moeten worden verstrekt
aan hen, die hun huishouding hebben in een winkelpand
en een piekmeter kunnen krijgen voor hun huishouding.
Zoo heeft spreker dat ten minste gelezen; het zal toch
wel niet de bedoeling zijn hun een piekmeter alleen te
verschaffen voor een ander woonhuis. In de Memorie
van Antwoord staat nog wel iets en wel
„In hoeverre het wenschelijk is een regeling te
treffen, die het mogelijk maakt den piekmeter ook
voor winkel- en étalageverlichting toe te passen,
maakt een punt van overweging in ons college uit."
Nu is de bedoeling van spreker niet zoozeer geweest
om over winkel- en étalageverlichting te spreken
spreker gelooft niet dat de piekmeter voor dat doel kan
worden benut maar over de kleine motoren, die een
winkelier heeft. Toen indertijd de kwestie van de piek
meter tegelijk met het gas in den Raad werd behandeld,
heeft spreker uitvoerige beschouwingen over het gas-
tarief gehouden en is hem daardoor wellicht ontgaan,
dat er groote onbillijkheden bleven bij de stroomleve-
ring van electriciteit. Die onbillijkheid zit hierin, dat
iedereen een piekmeter kan krijgen voor huishoudelijke
doeleinden, dus voor stofzuigers en dergelijke, terwijl
winkeliers voor gebruik van eenvoudige motoren, zooals
een kassa, een snijmachine, e. d., zeven maal zooveel
moeten betalen. De stroom voor een stofzuiger kost den
particulier 4 cent per K.W.U. en de winkelier, die in
denzelfden tijd stroom afneemt, betaalt 7 maal dien prijs.
Spreker herhaalt, dat het overweging verdient tegemoet
te komen aan de menschen, die stroom afnemen in
dezelfde uren als de particulieren, die piekmeters ge
bruiken en niet tegen eenzelfden prijs kunnen afnemen.
Men voelt, dat het niet gaat den een te leveren voor 4
cent en den ander voor 7 maal dien prijs. Spreker hoopt,
dat de overweging, die Burgemeester en Wethouders
hebben toegezegd, mag leiden tot het vinden van een
oplossing, al zou dat ook moeten zijn een hoogeren prijs
dan 4 cent, maar waardoor toch het 7-voudige tarief
voor die menschen gaat verdwijnen, want dat gaat niet
op.
Mevrouw BuismanBlok Wijbrandi is het voor een
groot deel met den heer Westra eens. De bedoeling van
de piekmeter is het stroomverbruik te bevorderen voor
huishoudelijke doeleinden, maar tevens toch ook om de
stroomafname over dag te bevorderen. De kleine be
drijven spreekster noemt daarvoor slechts een koel
huis, die overdag ook afnemen moeten echter vol
gens veel hooger tarief betalen. Het doel van het piek-
meter-systeem is de stroomafname overdag te bevor
deren voor huishoudelijke doeleinden, maar dan is daar
mee toch een onbillijkheid geschapen voor de kleine
bedrijven, die terzelfder tijd de stroom afnemen. Spreek
ster vindt dat niet redelijk.
De heer O. F. de Vries (wethouder) vindt het eigen
aardig, dat deze besprekingen nu worden gehouden en
niet bij de behandeling van de tarieven indertijd. De
bedoeling van het voorstel van Burgemeester en Wet
houders is geweest het stroomverbruik voor huishou
delijke doeleinden te bevorderen en dan goedkoope
stroom te leveren met inachtneming van de speruren. Er
is echter bij gezegd, dat het een proef is en bij iederen
maatregel komen wel onbillijkheden voor, zooals waar
schijnlijk ook hier. Dat is niet te vermijden, doch hier
treden moeilijkheden op, die door niemand zijn voorzien.
Met den Directeur van het bedrijf is alreeds hierover
gesproken en die heeft daarover geadviseerd, maar om
dat de zaak nog niet beklonken is, gaat het niet op er
nu hier over te spreken. De bedoeling van het piektarief
is echter de afname voor huishoudelijke doeleinden te
bevorderen buiten de speruren. De heer Westra heeft
de winkelverlichting daarbij aangehaald, als spreker ten
minste goed heeft verstaan
De heer Westra Neen, dat is in de speruren, maar
ik bedoel buiten de speruren.
De heer O. F. de Vries (wethouder) heeft het dan
niet goed verstaan. De zaak is echter in onderhandeling
bij Burgemeester en Wethouders, maar er is nog geen
beslissing genomen.
Mevrouw BuismanBlok WijbrandiDe bedrijven,
die ik bedoelde, hebben toch maar alleen afname buiten
de speruren en -koelgelegenheid neemt alleen af over
dag, dus geheel buiten de speruren.
De Voorzitter vindt het wel eigenaardig, dat, nu plot-
