110 Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Woensdag 1 September 1937.
rekbaarder door er bij te voegen a 2750 H.L., want
zooveel is in aangenomen werk ook bezorgd.
Vr. 3. Is het juist dat na deze zomerbestelling met 't zelfde
personeel (1 chauffeur plus 3 man) doch dan niet in tariefwerk,
maar plm. 200 H.L. cokes per dag verwerkt wordt
A. Ook deze vraag kan bevestigend worden beantwoord. Er
werd dan niet meer cokes bezorgd omdat er niet meer was besteld.
Het werk op de Gasfabriek bestaat eenerzijds uit de eigenlijke
gasfabrikatie en wel de fabrikatie van koolgas, waartoe in vier-
ploegendienst een machinist en een aantal stokers werkzaam zijn,
waarvan het aantal verband houdt met het aantal in bedrijf zijnde
ovens, en de watergasfabrikatie waartoe in vol bedrijf een ma
chinist, een gasmaker en een helper in drie-ploegendienst zijn te
werk gesteld.
De andere werkzaamheden bestaan in hoofdzaak uit het
schoonmaken, onderhouden en repareeren van gebouwen, toestel
len en machines, het afleveren van cokes, het verschoonen van
zuiverkisten, het lossen van kolen.
Van deze werkzaamheden kan een deel worden verricht op
tijdstippen dat het andere werk niet kan worden uitgevoerd. Zoo
kan men nu eenmaal geen cokes bezorgen als er geen bestellingen
zijn, of kolen lossen als er geen kolenschip geheel of gedeeltelijk
gevuld voor den wal ligt. Indien derhalve door het personeel van
de cokeswagen geen cokes te bezorgen was, kreeg de chauffeur
in den regel werk in de smederij, den cokesbezorgers werd even
eens ander werk, o.a. het omzetten van ijzeraarde in de regene
ratieruimte, opgedragen.
Nu de cokes door particulieren wordt vervoerd, moet
deze aan de Gasfabriek nog opgemeten, in zakken ge
daan en voor de auto klaar gezet worden. Daarmede
werden zij belast, die anders dit werk in tariefwerk
deden. Nu dit werk echter in gewoon dagloon werd
uitgevoerd, waren zij blijkbaar niet in staat dit werk te
doen omdat het hun te zwaar was, want behalve één,
werden ze al spoedig door anderen vervangen. Buiten
de 17 a 18 weken, dat de cokesploeg in tariefwerk
werkte, deden zij sporadisch anderen arbeid, althans
zelden in de ijzeraarde, doch trachtten den dag zoo
ongeveer zoek te brengen door pl.m. 200 H.L. cokes
te bezorgen, terwijl in tariefwerk soms 540 H.L. per
dag werd vervoerd.
Het werk in de ijzeraarde schijnt een toevluchtsoord
te zijn geworden voor allen aan de Gasfabriek, die niets
anders te doen hebben. Zoo moet deze wel eens twee
maal per dag zijn omgeschept en ook is het gebeurd,
dat, als 's morgens 7 uur werklieden naar de ijzeraarde
gestuurd waren, de opzichter om 8 uur constateerde,
dat er niets gedaan was en de arbeiders stonden te
beraadslagen, of zij iets moesten of zouden doen.
Vr. 4. Zijn deze arbeiders in een hoogere loonklasse geplaatst,
t.w. de chauffeur in de 4e en het andere personeel in de 2e, en
moet zulks dan beschouwd worden als een gevolg van den
zwaarderen arbeid, welken men meent dat dit personeel heeft te
verrichten Is het juist dat dit personeel met deze cokesbestelling
hoogstens 8 maanden bezet is Wordt dan gedurende de andere
4 maanden ook arbeid door dit personeel verricht, waardoor het
ook voor dien tijd voor een hoogere loonklasse in aanmerking
komt
A. De chauffeur is in de 4de loonklasse geplaatst, is een
vakman die tevens de auto onderhoudt; de cokesbezorgers in de
2de loonklasse.
Of het personeel van de cokesauto langer of korter met dit
werk belast is. hangt geheel af van de hoeveelheid cokes, die
moet worden afgeleverd. Deze aflevering gaat het geheele jaar
door. Echter zijn er dagen, dat geen cokes bezorgd kan worden,
omdat alle bestellingen zijn afgeleverd. Het personeel verricht dan
ander werk.
Krachtens artikel 37 van het Ambtenarenreglement behoudt het
personeel van de cokesauto daarbij hetzelfde loon, dat het geniet
krachtens zijn aanstelling.
Hiermede kan spr. zich vrijwel vereenigen.
Vr. 5. Is het juist, dat bij uitvoering van de zomerbestelling
in tariefwerk door deze arbeiders een hooger loon wordt ver
kregen dan zij anders genieten
A. Ja. Anders had het uitbesteden geen zin.
De uitbesteding was, naar spr. meent, niet om de
werklieden aan een hooger loon te helpen, maar omdat
de Directeur, zooals hij in een vergadering van de
Lichtcomm. destijds zeide, overtuigd was, dat de cokes
bezorging in gewoon dagloon veel duurder zou worden.
Vr. 6. Hoeveel bedraagt hun weekloon gedurende de zomer
bestelling, dus in tariefwerk
A. Gedurende het bezorgen van cokes tegen tariefloon be
droeg het loon van 2 cokesbezorgers in 17 weken gemiddeld
35.54 resp. 35.40 per week; van 1 cokesbezorger gedurende
18 weken gemiddeld 36.34 per week en van den chauffeur ge
durende 18 weken gemiddeld 37.10 per week. De normale loonen
bedragen voor cokesbezorgers 28.80 per week en voor den
chauffeur 32.40.
De cokesbestelling in tariefwerk duurde dus ongeveer
17 al8 weken. De cokesbestelling gedurende de rest van
het jaar werd dan in langzamer tempo uitgevoerd, meer
zegt spr. er nu maar niet van.
Waarom zijn de werklieden bij de cokesbestelling,
die door het tariefwerk toch al gedurende 17 a 18 weken
ƒ6.— of ƒ7.— per week extra verdienden, ook nog in
een hoogere loonklasse geplaatst en waarom die hoogere
loonklasse te handhaven als zij ander werk verrichtten,
te meer, waar zij, blijkens het antwoord van B. en W.,
zooveel ander werk hadden De werkloozen hadden
bij de cokesbestelling een goed loon kunnen verdienen,
terwijl de gemeente veel had bespaard.
B. en W. achten de aangebrachte punten niet van
dien aard, dat met eenig recht van misstanden aan de
Gasfabriek kan worden gesproken, doch spr. meent,
dat de gang van zaken bij de cokesbestelling alleen al
een misstand was, welke tot ingrijpen noodzaakte, wat
B. en W. dan trouwens ook hebben gedaan, nadat in
den Raad klachten waren geuit.
Vr. 7. Waar er aan de smederij sinds de opwachtgeldstelling
van den smidsbaas Boersma geen voorman is, bestaat er daarom
aan deze werkplaats ook een ernstig gebrek aan goede leiding
A. Neen.
Hierop komt spr. bij vraag 10 terug.
Vr. 8. Is het juist dat daar of op het terrein in den gewonen
diensttijd door werklieden voor hun privé gebruik of voor familie,
haardplaten en kolenkitten zijn gemaakt, en zulks wel van z.g.n.
afgekeurde platen, geleverd door de Fa. Van der Meulen
A. Indien ik zulks had gezien of indien het mij ter oore ware
gekomen, zou ik daar gauw een stokje voor hebben gestoken.
Ook den gasmeester is daarvan niets bekend.
Bij nadere informatie is den opzichter-teekenaar gebleken, dat
vier jaar geleden door den werkman Koerts in zijn eigen tijd uit
platen, die hij zelf gekocht had, gemaakt zijn een haardplaat en
2 kolenkitten. Hij heeft daartoe toestemming gevraagd, en ten
onrechte verkregen van een daartoe onbevoegde, gebruik te mogen
maken van een bankschroef.
Den opzichters was hiervan overigens, evenals aan mijzelven,
niets bekend.
Het in de vraag geopperde wordt in dit antwoord
gedeeltelijk toegegeven, maar wie heeft de platen bij
Van der Meulen besteld en waar heeft deze ze afge
leverd Op het terrein van de Gasfabriek Ook blijft
te onderzoeken of een en ander werkelijk in vrijen tijd
is gemaakt, wat spr. betwijfelt't staat voor hem wel
vast, dat 't grootendeels in diensttijd is gemaakt. Het
gaf te denken, dat het personeel in vrijen tijd naar het
terrein liep in plaats van verheugd te zijn, dat de dag
taak afgeloopen was.
Vr. 9. Is het juist dat in de smederij oud doch nog zeer goed
te gebruiken materiaal voor waardeloos wordt verklaard, en men
maar steeds nieuw materiaal neemt of aanvraagt
A. Het tegendeel is waar. Zooveel mogelijk wordt oud mate
riaal weer toegepast.
Spr. betwijfelt, of dit antwoord juist is. Mogelijk is,
dat, sedert deze zaak ter sprake is gekomen, verande
ringen zijn aangebracht. Laten B. en W. deze kwestie
eens nader doen onderzoeken, zoo mogelijk niet door
en bij den Directeur, die in dezen genoodzaakt is rechter
over zichzelf te zijn, of door een opzichter, maar bij het
geheele personeel.
Vr. 10. Indien er een ernstig gebrek aan goede leiding in de
smederij zou bestaan, is het B. en W. dan bekend, dat er zich
onder het smederijpersoneel een uitstekende vakman bevindt, die
o.a. in het bezit is van het diploma voor werkmeester
A. De smid Weijer is in het bezit van een diploma voor
werkbaas, uitgegeven door P.B.N.A. te Arnhem.
Zie overigens de beantwoording van vraag 7.
Het verheugt spr., dat deze vraag ten deele bevesti
gend wordt beantwoord. Naar spr. heeft vernomen is
dezen Weijer reeds een min of meer leidende functie
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Woensdag 1 September 1937. 111
opgedragen, zij het dan tijdelijk. Men wijze hem echter
tot voorman aan, wat den gang van zaken aan de
smederij ten goede zal komen. Waarom is er thans
geen voorman, terwijl er altijd een geweest is
Vr. 11. Zijn er plaatswerkers die dienst doen in de smederij,
terwijl een smid weer dienst doet voor een machinist, en de
machinist handlanger is in de smederij en tevens een vergoeding
geniet voor het machinisten-diploma
A. De plaatswerker Taekema is reeds sedert geruimen tijd
werkzaam in de smederij en geniet het loon van een smid. De
smid Keur doet sedert jaren dienst als machinist. (Het loon van
een smid en van een machinist is gelijk.) Een en ander geschiedde
in het belang van de werkzaamheden. Tengevolge eenerzijds van
arbeidsbesparende maatregelen, o.a. het bouwen van een nieuw
watergastoestel waarmede meer gas kan worden geproduceerd dan
met 2 oude toestellen, het daarbij toepassen van een specialen
vuurvasten steen, waardoor de levensduur van de vuurvaste be
kleeding van dit toestel tegenover vroeger het viervoudige be
draagt van die van de oude toestellen, waardoor aan reparatie
kosten en tijd (materiaal en loon) wordt bespaard, anderzijds
tengevolge van den achteruitgang van het gasverbruik, waardoor
behoudens een of enkele dagen per week een van de drie ploegen
aan de watergasfabriek kan uitvallen, was het noodig deze ploeg
ander werk te doen verrichten.
Zoo is aan een machinist van de watergasfabriek werk opge
dragen in de smederij wanneer er voor hem geen werk aan de
watergasfabriek is.
Ook is het gedurende enkele dagen voorgekomen dat een
machinist van de koolgasfabriek met machinistendiploma werk
zaamheden in de smederij verrichtte, terwijl zijn machinistenwerk
aan een daartoe bekwamen plaatswerker werd opgedragen.
Een en ander geschiedde natuurlijk om de onderhanden zijnde
werkzaamheden zoo goed mogelijk te doen uitvoeren.
Het watergastoestel, waarover de Directeur spreekt,
is gebouwd door een firma uit Franeker, en kon dus
geen invloed hebben op de werkzaamheden. Spr. weet,
dat een ongeschoolde werkman, die 31.— per week
verdiende, in de machinekamer heeft gewerkt tegen een
weekloon van ƒ36. terwijl in de smederij een machi
nist werkte, die per week 36.ontving, plus 50.
per jaar voor diploma. Nadat de heer Balk en spr. hierop
de aandacht hadden gevestigd is dit veranderd, maar
gedurende \]/2 jaar heeft men toch ƒ5.— per week
onnoodig uitgegeven. Wie noemt het een juiste werk-
verdeeling als een gewoon plaatswerker wordt gebom
bardeerd tot machinist, terwijl er een machinist met
diploma over is
Vr. 12. Is het bekend of juist, dat op het terrein in het
ammoniakwater liggen of lagen te verwaarloozen ijzeren platen
waarin gaten geboord moesten worden, een en ander ten dienste
van de cokesbreker
A. Neen, dit is niet juist.
Hierover heeft de heer Balk reeds gesproken. Uit de
inlichtingen, waarover spr. beschikt, blijkt, dat reeds
personeel belast is met het weghalen van platen uit
dien ouden roestrommel.
Vr. 13. Waar het aantal ziektedagen van het personeel aan
de Gasfabriek onrustbarend hoog is, is het in verband daarmee
juist, dat de controleerende arts verklaard zou hebben, dat in
hygiënisch opzicht het Gasbedrijf voor de werklieden niet nadee-
liger is als een ander bedrijf
A. Ja.
Het Gasbedrijf op zichzelf is dus niet schadelijk voor
de gezondheid van hen, die daar werkzaam zijn.
Vr. 14. Wordt wel voldoende controle op de zieken uitge
oefend
Vr. 15. Is het juist dat soms na 2 a 3 weken ziekte pas de
controle wordt aangevangen
Vr. 16. Is het juist dat er zich soms werklieden ziek melden,
terwijl later bleek dat ze zich hadden verslapen?
A, De controle geschiedt door een controleerend geneesheer.
Deze geneesheer wordt uiteraard niet weer door mij gecontro
leerd.
Voorheen was de toestand alduswanneer iemand ziek was,
werd dit den controleerenden geneesheer bericht op een briefje
waarvan het model hierbij gaat (A). Het bedrijf ontving dan be
richt van den geneesheer wanneer de zieke zijn werk weer kon
hervatten.
Met ingang van 1 April 1936 is deze gang van zaken aldus
gewijzigd
Wanneer iemand niet op zijn werk verschijnt, wordt den ge
neesheer daarvan kennis gegeven op bijgaande kennisgeving (B),
De daaraan bevestigde contrölekaart wordt vanwege het bedrijf
bezorgd bij den zieke; deze kaart wordt door hem na zijn herstel
weer aan het bedrijf ingeleverd.
Geen uitbetaling van loon (ziekengeld) echter wordt gedaan
zonder dat de uitkeeringskaart, waarvan hier eveneens een model
(C) is bijgevoegd, vanwege den geneesheer aan het bedrijf is
bezorgd.
Ook niet wanneer de ziekte niet langer dan één dag heeft
geduurd.
Waarom is met ingang van I April 1936 een nieuw
verscherpt controlesysteem ingevoerd Blijkbaar wap
zulks noodig. Over het zich ziek melden, terwijl men
zich verslapen had, wat vóór het nieuwe systeem heel
goed mogelijk was en ook gebeurde, zwijgt het ant
woord. Spr. juicht het toe, dat geen ziekengeld meer
wordt betaald, wanneer de ziekte maar een dag duurt.
Vr. 17. Is het juist, dat bij het z.g.n. „sassen", 't welk de
werklieden bij een hooge temperatuur moeten verrichten, vol
doende tijd voor hen is om eerst af te koelen en pas daarna kolen
van buiten te halen, doch dat men van deze gelegenheid tot af
koeling geen gebruik maakt, maar met een verhit en bezweet
lichaam naar buiten gaat
A. Er is voldoende tijd, waarvan ook wel gebruik wordt
gemaakt.
Dit is onjuist. De tijd om af te koelen wordt niet
voldoende benut, wellicht om dan b.v. een half uur
aaneen te kunnen rusten in plaats van tweemaal een
kwartier. Er wordt trouwens in het geheel niet op toe
gezien.
Vr. 18. Wordt dit laatste dan misschien toegepast om een
langere poos aaneen werkeloos te kunnen zijn
A. Het lijkt mij buitengewoon onwaarschijnlijk dat men zich
zou blootstellen aan de kans een longontsteking op te loopen om
enkele dagen langer vrij te kunnen hebben.
Vr. 19. Indien deze gang van zaken juist is, zou dit het
aantal ziektedagen dan ook ongunstig kunnen beïnvloeden, en
zou dan kunnen blijken dat ook hier blijkbaar weer onvoldoende
leiding is
A. Het inderdaad groote aantal ziektedagen vindt zijn oor
zaak hierin, dat enkele personen (meerendeels niet tot het stokerij-
personeel behoorende) een groot deel van het jaar ziek zijn ge
weest. Worden deze gevallen uitgezonderd, dan is het aantal
ziektedagen niet abnormaal hoog.
Uit hetgeen spr. t.a.v. vraag 17 heeft gezegd, blijkt,
dat rustpoozen zijn bedoeld. In de vragen wordt ook
niet over dagen gesproken. Wel waren er onder het
stokerij-personeel ziekenmen onderzoeke dit maar
eens beter. Door de langere rustperioden gaan de werk
lieden blijkbaar wel eens een halfuur bij den schoor
steen zitten, wat een opzichter deed opmerken Jullie
moeten daar niet al te lang zitten, want dan is er kans,
dat het aantal ziektedagen nog hooger wordt.
Wel zegt de Directeur, dat het aantal ziektedagen
zoo hoog is, doordat enkelen het geheele jaar ziek zijn
geweest, maar dat is dan blijkbaar al sedert 1934 het
geval, want bedroeg het aantal ziektedagen in 1933
1305, in 1934 was het 2518 en in 1935 2480. In 1936
zal het ook wel niet lager zijn geweest.
Vr. 20. Is het juist, dat op het terrein zich twee volledig
ingerichte timmermanswerkplaatsen bevinden en is dit dan wel de
meest economische arbeidsverdeeling en voor het bedrijf absoluut
noodzakelijk
A. Een volledig ingerichte timmermanswerkplaats bezit de
Gasfabriek niet, wel twee ruimten, elk met een schaafbank en
een kist gereedschap.
Spr. blijft meenen, dat de Gasfabriek een zeer goed
ingerichte timmerwerkplaats heeft, berekend op repa
ratie en klein onderhoudswerk. Het is natuurlijk geen
timmerfabriek, maar menig particuliere timmerwerk
plaats is minder goed ingericht. Daarnaast is er nog
een niet zoo volledige werkplaats, waar de timmerman
metselaar werkt. Deze bedient ook de lier bij het kolen-
lossen en een machine voor het ontdooid houden van
de gashouders, maar kan een machinist dit werk niet
beter verrichten Voor het timmerwerk zal weinig tijd
overblijven, ook omdat deze persoon dikwijls ziek is.
Heeft een tweede timmerwerkplaats dus nog wel zin
en waarom kan deze timmerman-metselaar niet in de
andere werkplaats werken onder toezicht van den tim
merman Ook hier kan bezuinigd worden.
