8S Verslag van de handelingen van de gemeenteraad van Leeuwarden van Woensdag 13 Juli 1949.
to handeljen, as it sa fier komt, dat it haed fan 'e
skoalle net maklik mear de ófstan fan Huzum nei
Himpens öflizze kin.
Dizze kwesje hat de oandacht fan de hear Santema
ek geande makke en doe't hy it prae-advys lies, tocht
hy by himsels: it liket net sa üngunstich. It earste diel
makket goede forwachtingen, mar as men fierder lést
en men sjocht ,,yn it earste plak'' en ,,yn it twadde
plak", dan fynt men dêr motivearre om 't haed fan 'e
Himpenser skoalle mar stil yn Huzum wenje to litten.
It mei bikend wêze, dat der yn 'e tsjintwurdige tiid
rounom in stribjen is om de doarpsmienskip sa folie
mooglik yn syn foarm to biwarjen. Nou is Himpens
in plakje, dat al bare aid is en troch de ieuwen hinne
is dêr ünderrjocht jown. yn it eigen plak. It is net om
'e nocht, dat it adres fan ..Doarpsbilang" de histoarje
derby brocht hat en inkelde dingen derfan fortelt. Spr
leaut, dat adressanten troch de histoarje as tsjügenis
by to bringen in hiel sterke troef yn hannen hawwe,
to mear, omdat de situaesje noch sa is, dat der yn
Himpens sünder mis plak is foar in skoalle.
It mei bikend wêze, dat it fan bütenwenstich great
bilang is, dat yn in dorp in skoalle stiet en net allinnich
in skoalle, mar ek in tsjerke. Dat binne twa fan 'e haed-
faktoaren, dy't eigentlik in doarp mei foarmje. Nou hat
Himpens it foarrjocht tichteby de stêd to lizzen en, sa
lyts as it is, noch skoalle en tsjerke to hawwen. It haed
fan 'e skoalle, dy't in 1934 bineamd is, hie fan 'e ear-
dere rie fan Ljouwerteradiel. dy't oer dizze dingen it
bistjür hie, de konsesje krige, dat hy yn Huzum wenje
mocht. Tusken dy tiid en de tsjintwurdige sit de oar-
loch, mar ek al 5 jier, dy't hielendal foar de forant-
wurding fan it gemeentebistjür fan Ljouwerteradiel
komme. Dêr kin men net fierder oer prate. De oarloch
hat it fansels ünmooglik makke yn it wenningfraechstik
to foarsjen, mar yn 'e tiid dêrnei binne der sa njonke-
lytsen wer mooglikheden kommen, om foar stêd en
doarp wenningen to krijen. It is eigentlik spitich, dat
in adres lyk as dit noch nea earder oan 'e oarder steld
is; dan hie men him der earder oer biriede kinnen.
Spr. sjocht it sa: it skoallehaed heart yn syn eigen
doarp to wenjen. Ek de foarige sprekker hat düdlik
ütkomme litten, dat it plak fan immen, dy't de berntsjes
les jowt fan 94 üre. ek nei de lesuren yn it doarp
heart to wêzen. De kulturele faktor, dy't de skoalle-
master yn syn doarp is, mei by de minsken yn 'e stêd
net sa bikend wêze, hjir sitte dochs forskate riedsleden,
dy't fan doarpen komme en it mei bioardielje kinne.
Is it nou net mooglik, dat de rie dit prae-advys ynlükt
en yn elts gefal bisiket yn dizze kwesje to foarsjen?
Der binne twa adressen, fan twa ynstansjes fan it
doarp, dy't nei it idé fan spr. it doarp wol fortsjint-
wurdigje en dy't freegje om in hiel ienfaldich rjocht,
in demokratysk rjocht: dat har skoallemaster, dy't har
berntsjes leart, ek yn har formidden wenje sil.
Spr. sil der net folie mear fan sizze. Hy is nijsgjirrich,
hwat B. en W. fierders dwaen sille en oft hja him to-
freden stelle kinne.
De heer W. C. Dijkstra is bij de beoordeling van
deze kwestie geneigd te zeggen, dat de Hempensers,
die het adres hebben gezonden, gelijk hebben en dat
de hoofdonderwijzer naar dit dorp moet verhuizen. Spr.
kan veel van wat de heer Santema in zijn maidenspeech
naar voren heeft gebracht onderschrijven, maar kan
hem toch in zijn conclusie niet volgen en wel om de
volgende redenen.
De grote verdienste, die een hoofdonderwijzer voor
zijn dorp kan hebben, is ook spr. bekend. Hij staat met
de heer Santema op het standpunt, dat deze man in
cultureel opzicht veel voor een dorp kan betekenen.
Het is hoogst ongewenst, dat het hoofd van de school
in Hempens reeds 15 jaar lang na schooltijd naar
Huizum vertrekt en in het dorpsleven daardoor geen
aandeel heeft. Maar juist omdat het 15 jaar heeft ge
duurd, is het moeilijk daarin op dit moment vearndering
te brengen. Gedacht moet ook worden aan het fei
dat deze hoofdonderwijzer destijds hoofd was van een
school, die werd opgeheven. De gemeente was verplicht
hem aan een andere school te verbinden, maar er was
geen andere gelegenheid dan Hempens. Als compen
satie werd hem daarop toegestaan in Huizum te wonen.
Spr. deelt het inzicht, dat deze toestand al te lang
heeft geduurd, maar het is uiterst moeilijk de persoon
in kwestie nu te verplichten in Hempens te gaan wone
Daarbij komt nog de vraag of Hempens zijn school wel
behoudt. Dit is zeer dubieus: spr. heeft reden om aa i
te nemen, dat de school er t.z.t. niet meer zal zijn.
Als derde factor noemt hij nog de moeilijkheid o i
woongelegenheid voor de onderwijzer te scheppen. Al
met al zijn spr. c.s. van mening, dat de bestaande tor
stand zal moeten worden gecontinueerd, alhoewel z j
toegeven, dat er een onjuiste en ongezonde toestand is
gegroeid.
De hear Hartstra hat it wol in bytsje forwünder
dat de hear Dykstra in flater, dy't al 15 jier bistiei
hat. troch de rie hanhalde litte wol. Spr. kin net bioa
dielje, hwerom it gemeentebistjür fan Ljouwerteradi 1
doedestiids it haed fan de skoalle dizze konsesje jown
hat, of it moast wêze, dat hy de allures fan in eigenwi s
provinsjestêdtsjer hie. Spr. mient, dat it adres fan
Doarpsbilang" net sünder mear op side lein wurde
kin. hwant dizze foriening woe dêrmei, krekt as de
hear Santema sein hat, it kulturele bilang fan Himpers
tsjinje. Yn forban mei de Boarterstünforiening is oer
de kulturele bilangen praet, mar nou mient spr., dat net
allinnich it kulturele libben yn de stêd bifoardere wurce
moat, mar dat ek yn it doarp dizze bilangen achtslein
wurde moatte.
De heer J. K. Dijkstra (weth.) kan na al hetgeen ziin
naamgenoot, de heer W. C. Dijkstra, heeft gezegd, ko t
zijn.
Ook B. en W. achten het in het algemeen wel wei -
selijk, dat het hoofd der school in het dorp woont. H t
is hier in een debat en spr. meent, ook met betrekking
tot de school in Hempens al eens eerder gezegd. M>-n
weet dus, hoe de weth. van Onderwijs er over denl t.
Hier zijn evenwel bijzondere oorzaken. De heer W.
Dijkstra heeft zo pas al drie genoemd en toegelicht ui
men vindt ze ook in het prae-advies uiteengezet, zij h t
dan in het kort. Het adres, dat het bestuur van Plaa -
selijk Belang en de Oudercommissie aan de raadslede n
hebben gestuurd, bevat ook geen nieuws. De bezware i,
die daarin worden genoemd tegen het wonen van h?t
hoofd der betrokken school buiten het dorp, zijn vo r
een deel onjuist en voor een ander deel acht spr. e
overdreven. Vooral dit bezwaar acht spr. overdreve
dat het hoofd der school voor de ouders, die met ht n
over het onderwijs of over de baldadigheid van de ki
deren zouden willen spreken, eigenlijk onbereikbaar s.
Men moet weten, dat het hoofd van de school van
122 in het schoolgebouw, in elk geval in de allernaar'e
omgeving daarvan, aanwezig is en iemand, die elke d g
gedurende die tijd voor ieder, die de moeite neemt h' m
op te zoeken, bereikbaar is, kan men niet onbereikbaar
noemen, zelfs niet, als men het zo druk heeft als le
mensen in Hempens, die zeggen: wij kunnen niet tuss n
12 en 2 uur naar hem toegaan, want „wy hawwe is
wurk ek".
De conclusie, die de heer Visser trok uit het feit, dat
het hoofd der school gedurende een tijdvak van 15 jaar
buiten Hempens heeft gewoond, was deze: ,,Als dat iu
al 15 jaar geduurd heeft, is het hoog tijd, dat er e.n
einde aan komt." Men kan natuurlijk ook zo redenei :n
en dat doet spr. liever In 15 jaar is niet ge
bleken althans aan het gemeentebestuur van Leeu-
warderadeel en later aan dat van Leeuwarden niet
Verslag van de handelingen van de gemeenteraad van Leeuwarden van Woensdag 13 Juli 1949. 89
dat het heel nodig was. dat het hoofd van de school bij
de school woonde, want in al die tijd zijn er geen klach
ten geweest en geen wensen te dien opzichte geuit. Het
i dus maar van welke kant men de kwestie van die
15 jaar aanvat.
De heer Santema heeft heel goede woorden gespro
ken over wat hij de doarpsmienskip" noemt. Hij zal
van spr. wel willen geloven, dat wat hij te dezen aan-
zien zeide, spr.'s volledige instemming heeft, maar bij
deze gelegenheid is het niet ter zake. Spr. kan niet in
zien, dat het ..mienskips"- of ..doarpslibben" gediend
zou worden, doordat iemand naar het dorp gesleurd
v ordt, die er per se niet wil wonen. Evenmin kan hij
i izien, dat de verstandhouding tussen het hoofd (wan-
r.eer het in de macht van het gemeentebestuur zou liggen
hem in Hempens te doen wonen) en de oudercommissie
en tussen het hoofd en het dorp door diens gedwongen
evacuatie gunstig zou worden beïnvloed. Als in een
k ein dorp maar twee ruzie hebben, heeft het hele dorp
ruzie! De heer Santema komt vervolgens met de raad,
h t prae-advies van B. en W. maar in te trekken. Dat
a vies van hem maakt hier weinig indruk, want hij heeft
e niet bij gezegd, wat het gemeentebestuur dan wel te
d jen zou staan. Met name ontbreekt er aan de aan-
u jzing, hoe het B. en W. zou gelukken gesteld, dat
zi van de noodzakelijkheid overtuigd waren gedaan
t krijgen, dat het hoofd in Hempens gaat wonen. Spr.
weet niet, of in de wet staat, dat het hoofd van de
s> hooi verplicht is in het dorp te wonen. Het is wel
n igelijk; er zijn heel veel wetten, die hij niet kent en
v n degene, die hij kent, zijn er ook grote stukken, die
h niet volledig beheerst.
Ook heeft de heer Santema de positie van de school
ii Hempens in het geding gebracht en, als spr. goed
heeft geluisterd, een pleidooi voor het bestaan van die
st rooi gehouden. Hij zal willen toegeven, dat die kwes-
ti nu niet in het geding is, maar, ze kan in het geding
k nen en in dat verband is de positie van deze school
ir het prae-advies verwerkt, volkomen in overeenstem-
m ng met de wetenschap, die de raad van de positie
v. n deze school heeft, als gevolg van de besprekingen, i
d hij er destijds over heeft gehouden.
Spr.'s conclusie is, dat de raad verstandig zou doen.
d advies van B. en W. te volgen.
3e hear Santema wol nei oanlieding fan hwat de
v halder hjir nei foaren bringt, in pear opmerkingen
m tsje. Dat binne dizze: Hwer giet it hjir eigentlik om?
A erearst om it doarp en net alderearst om it haed
fan de skoalle. It doarp dat freget troch syn eigen
or anisaesjes, yn syn meast demokratyske foarm, yn
tv i adressen oan 'e rie, oan de tastan, dat it haed fan
'e skoalle net yn it doarp wennet, in tastan, dy't 15
jir duorre hat, in ein to meitsjen. It doarp is primair.
It giet hjir net om persoanen. Spr. ken it haed fan 'e
sl alle amper, soks spilet gjin rol. It giet hjir allinnich
m r om it demokratyske rjocht fan it doarp: de eigen
sl allemaster yn eigen formidden to hawwen. Dêr moat
m hiel düdlik klam op lizze. It is it typyske fan it
pi e-advys, dat dêr yn 't earste plak it bilang fan it
sl allehaed neamd wurdt; spr. dêrtsjinoer, wol alhielen-
d it doarpsbilang foarop sette.
)er hat in namme west foar it skoallehaed, dy't folie
yr e aide doarpsrekkenboeken foarkomt. Dy namme
w ..schooldienaar' Dat is in wurd, dat de miskien
dc destiids hwat servile halding fan de skoallemaster
fs 1 de doarpsmienskip oer oantsjutte, mar spr. soe
de wurd „schooldienaar", as „tsjinner fan it folk", yn
di :e tiid ek noch graech halden hawwe.
is dit haed fan 'e skoalle der nou net yn meigean
w him yn Himpens nei wenjen to setten as er it
alteast net bisiikje wol leit der in oare wei foar him
as skoallehaed iepen en wol, dat er bitanket of dat
er sollisiteart. Dit hoecht fansels net; hij mei yn alle
ge dien syn halden en dragen forbetterje.
De wethalder hat spr. frege: hwat moat der barre,
dat it haed fan 'e skoalle yn Himpens komme kin to
wenjen? Spr. soe sizze: de gemeente bout hjir yn Ljou-
wert forskate huzen, mar dy lytse plakjes, dy't Ljouwert
ünder syn hoede krige hat (in feit, yn Den Haech bard
yn 1944) hawwe op har tiid ek forlet fan wenningen.
Soe it net fan folie bilang wêze, dat ek yn Himpens,
hoe 'n lyts plak ek, in wenning boud wurdt?
Fierders kin spr. him oanslute bij it brief fan de hear
Visser en by hwat dizze sein hat: oft der net in moog-
likheit foun wurde kin. yn alle gefallen ündersocht
wurde kin, om it skoallehaed yn Himpens wenje to
litten.
Spr. hanhaldt folslein syn miening op dit stik.
De hear Visser hat ek acht slein op de 15 jier, dy't
de tastan nou al duorret yn dy sin, dat de wei nei
Himpens it haed fan 'e skoalle, dy't yn dy 15 jier ek
15 jier alder wurden is, wol to fier wurde kin. Hy soe
der wol ris tsjin opsjen kinne en der nou wol foar fiele
kinne yn Himpens to wenjen. Spr. hat mei opsetsin
net de klam lein op hwat de hear Santema nei foaren
brocht hat: it bilang fan 'e doarpsmienskip, omdat hy
mient, dat dit eigentlik büten de saek stiet. Hy hat yn
dizze kwesje mear it bilang fan it ünderwiis op 'e foar-
groun helle.
Spr. soe graech antwurd hawwe op syn fraech. hoe
't men, as der foroaring komme moat, tinkt to handeljen
mei it hüs, dêr't nou de brêgewachter yn wennet, in
wenning, dy't net oan 'e easken foldocht.
De heer Van der Veen begrijpt niet, hoe het mogelijk
is, hier eigenlijk open en bloot te zeggen, zoals de heer
Santema doet, dat men alleen rekening heeft te houden
met de belangen van de Hempenser dorpsgemeenschap
en dat de belangen van het hoofd der school zonder
meer overboord gegooid kunnen worden. Z.i. is, zoals
ook in het prae-advies wordt gezegd, door de 15 jaar
qeleden gedane toezegging en de sindsdien bestaan ge
bleven toestand een recht ontstaan, dat men niet zo
maar te niet kan doen.
Het gaat ook niet aan, om voor de heer De Vries
te beslissen, waar hij precies zal wonen.
Er is verder gevraagd, een woning voor het school
hoofd in Hempens te bouwen. Dit zou volgens spr. een
extra woning betekenen, die totaal overbodig is.
De heer W. C. Dijkstra zou het zeer betreuren, dat
degenen, die zich tot dusverre voor dit voorstel hebben
verklaard, daarmee het odium op zich geladen zouden
krijgen, dat ze voor de belangen der dorpsgemeenschap
minder oog hebben dan diegenen, die dit belang zeer
sterk naar voren hebben gebracht, zoals de heer San
tema. Spr. gelooft, dat men voor dit aspect van de zaak
wel degelijk oog kan hebben en toch van mening kan
zijn, dat de feiten de terugkeer van het hoofd der school
naar Hempens niet wel mogelijk maken. Hij schaart
I zich graag achter het argument, dat de wethouder heeft
laten gelden: waarom heeft de Hempenser gemeenschap
niet eerder dan na 15 jaar haar stem doen horen? Dan
had men beter tot de hoofdonderwijzer kunnen zeggen:
wij voelen wat voor de te berde gebrachte bezwaren.
Kunnen wij niet eens gezamenlijk onder het oog zien,
of terugkeer mogelijk is? Dan had de hoofdonderwijzer,
indien hij er bezwaar in zag in Hempens te wonen,
j naar een andere onderwijzersfunctie kunnen omzien.
I Daartoe kan het gemeentebestuur hem thans niet meer
verplichten. De man is immers 50 jaar! Wat spr. be
paald te ver gaat, is het gemak, waarmee de heer San
tema verklaart: dan zetten wij hem maar aan de dijk!
(De hear Santema: Pardon, dat haw ik net sein, myn-
hear Dykstra!). De heer Santema heeft het in het Fries
gezegd, maar het kwam op hetzelfde neer. (Stemmen:
Neen!). Spr. wil aannemen, dat de heer Santema het
niet zo heeft bedoeld en als hij abuis is, neemt hij zijn
woorden graag terug.
