14
maakt van de activiteit van het comité „Leeuwarden
Frieslands kern". Minder gelukkig zijn wij nog altijd
met het vaak laatdunkende en van zakelijk inzicht ge
speende oordeel van een aantal Leeuwarders over de
eigen stad, zoals dit in woord en helaas ook in geschrift
tot ons komt. Het strekt onze stad stellig niet tot
voordeel.
Een verdergaande industrialisatie zal echter niet alleen
afhankelijk zijn van de vraag, of wij over industrieter
reinen beschikken. Hier andermaal menen wij onze taak
juist te zien, door een ingrijpende en veelomvattende
vergroting en verbetering van heel het complex van
onze gemeentelijke voorzieningen na te streven. U heeft
met onze plannen kennisgemaakt in de bijzondere raads
vergadering op 25 mei van dit jaar, toen uw raad de
voorbereidingskredieten heeft verleend voor de grote
reeks van openbare werken, die als Vijfjarenplan alge
mene bekendheid hebben gekregen. Wij kunnen nooit
genoeg betogen, dat het hier niet gaat om utopieën,
maar om werken, die in de meest volstrekte zin nood
zakelijk zijn om Leeuwarden aan de toekomstige situatie
aan te passen. Het is zelfs zo, dat onze lijst nog wel
met een niet gering aantal werken, in het bijzonder
voor voorzieningen op sociaal en cultureel gebied, zal
moeten worden aangevuld om te kunnen komen tot een
situatie, die in overeenstemming zal zijn met het kern-
beleid van Den Haag. Maar die situatie zal slechts be
reikt kunnen worden met de financiële steun van dat
zelfde Den Haag. Daarbij moet zeer nadrukkelijk wor
den gesteld, dat we met half werk zelfs lang niet de
helft der beoogde resultaten zullen bereiken en dat het
effect van ons handelen in belangrijke mate wordt be
paald door het tempo daarvan. Helaas kunnen wij bij
deze jaarwisseling niet anders dan constateren, dat van
vele grote werken de plannen klaar liggen, maar dat
in verschillende gevallen nog steeds moet worden af
gewacht, of en, zo ja, wanneer ze gerealiseerd kunnen
worden. Bij de voor ons geruststellende gedachte, dat
wij, wat de gemeentelijke voorbereidingen betreft, een
ruime voorsprong op de toekomstige ontwikkeling heb
ben, komt de onrustwekkende factor, dat het regerings
beleid ten aanzien van de industriekernen nog altyd voor
een groot deel schijnt samen te hangen uit onzeker
heden.
Te uwer informatie en ten dele als illustratie van
wat ik hiervoor heb gezegd, geef ik thans een overzicht
van de werken van het Vijfjarenplan, die thans geheel
besteksklaar zijn.
In het verband van het bouwrijp maken van het in
dustrieterrein „Van Harinxmakanaal", waarvan ik al
bijzonderheden heb medegedeeld, kan nog worden ge
noemd de aanleg van de industrieweg in het uitbrei
dingsplan 't Nijlan, de Middelzeelaan. Dit werk is ge
heel besteksklaar en ingediend bij de P.C.W., terwijl de
raad een krediet beschikbaar heeft gesteld.
De aanleg van de opritten naar het viadukt over het
spoorwegemplacement in de ringweg is in volle gang.
De bestrating en de afwerking van de opritten komen
aan de orde bij de bouw van het viadukt.
In deze raadsvergadering heeft uw raad een krediet
beschikbaar gesteld voor het voltooien van het ring
weggedeelte Julianalaan tot Van Loonstraat. Het plan
is besteksklaar en reeds aangemeld bij de P.C.W.
Besteksklaar is eveneens de brug over de Harlin-
gervaart in de ringweg en een krediet voor dit werk
is beschikbaar gesteld. De bovenbouw is reeds gegund
en de aanbesteding van de onderbouw kan in de tweede
helft van januari a.s. geschieden.
In deze vergadering van uw raad zijn de kredieten
beschikbaar gesteld voor de aanleg van het zuidooste
lijke deel van de ringweg, met de bruggen over de
Potmarge, de Oude Potmarge en de Wirdumervaart,
zij het dan met inachtneming van de motie-Bootsma-
Spiekhout. Ook deze plannen zijn dus besteksklaar en
ze zijn bovendien al aangemeld bij de P.C.W.
Voor de afwerking van de Archipelweg als deel van
de ringweg heeft uw raad onlangs een krediet beschik
baar gesteld; ook hiervan kan worden gezegd: besteks
klaar en aangemeld bij de P.C.W.
De noordelijke rondweg is in deze vergadering op
dezelfde wijze aan de orde geweest als het zuidooste
lijke deel; uw raad heeft een krediet beschikbaar ge
steld en het plan is besteksklaar.
Over de straten, bruggen en ook de grachten kan
verder het volgende worden medegedeeld:
De verbetering van de De Merodestraat is in uitvoe
ring. Het plan voor de nieuwe Schaverneksbrug is be
steksklaar, terwijl een krediet beschikbaar is gesteld.
De plannen voor verbetering van de Wijnhornsterstraat
en de Hollanderdijk c.a. zijn geheel klaar voor uitvoe
ring, maar de C.O.W. is naar onze mening: volstrekt
ten onrechte van mening, dat dit werk niet als urgent
moet worden beschouwd. Voor de verbetering van de
walmuren Kelders-Voorstreek oostzijde, van de Brol
tot de Vismarktpijp, met inbegrip van de nieuwe Korf-
makerspijp, zijn de plannen gereed en is een krediet
beschikbaar gesteld. Het plan voor de verbetering van
de walmuur aan het Noord- en Zuidvliet, bij de Cam-
minghabrug, is besteksklaar.
Van de rioleringsplannen zijn gereed die voor de Hob-
bemastraat-Borniastraat, met gemaal, en voor de Wil
lem Lodewijkstraat-Achter de Hoven. Kredieten zijn be
schikbaar gesteld en aanmelding bij de P.C.W. is ge
schied.
Voor de voltooiing van de veemarkt, inclusief de
cafè's en de hallen, zijn de schetsplannen gereed, terwijl
een krediet beschikbaar is gesteld.
Het plan voor de aanleg van het tweede gedeelte van
de Froskepólle ligt op uitvoering te wachten. Er is een
beschikking van de C.O.W., maar de financiering van
het niet gedekte gedeelte levert voor de gemeente moe
lijkheden op. Besteksklaar is het plan voor het spor -
veld aan het Bisschopsrak, dat binnenkort aan de raau
zal worden voorgelegd. De uitvoering van het besteks-
klare plan tot aanleg van een kaatsterrein bij Achter
de Hoven wacht op goedkeuring van Gedeputeerde Stö
ten, in verband met budgettaire moeilijkheden. Bestek
klaar is voorts het plan tot aanleg van de plantsoen
strook langs de Potmarge, terwijl een beschikking van
de C.O.W. is afgekomen. Getracht wordt voor de nie -
gedekte kosten financieringsmiddelen te verkrijgen. Bud
gettaire moeilijkheden belemmeren ook de uitvoering
van het besteksklare plan tot aanleg van een planc-
soenstrook langs de Schieringerweg, waarvoor een be
schikking van de C.O.W. is afgekomen.
Uit deze opsomming blijkt, dat een groot aantal wer-
ken voor de uitvoering gereed is. De financiële positie
van de gemeente belemmert echter deze uitvoering.
Het wachten is op steun uit 's Rijks kas, hetzij in In
kader van de aanvullende werkgelegenheid, hetzij uit
de door de minister van Economische Zaken uitgetrok
ken gelden voor de ontwikkeling van de kerngebieden
of door verhoging van de uitkeringen uit het gemeente
fonds.
Omtrent de stand van voorbereiding van de overige
werken, die op 1 september van dit jaar besteksklaar
zouden zijn, kan het volgende worden medegedeeld:
Aan de Nederlandse Spoorwegen is verzocht het plan
voor de tunnel in de Zwettestraat gereed te maken.
Verwacht wordt, dat dit in de eerste helft van 1960 ge
beurd zal zijn. Ook het plan voor het viadukt over het
spoorwegemplacement wordt door de Nederlandse
Spoorwegen ontworpen. Aangenomen mag worden, dat
het in de eerste helft van 1960 gereed zal komen.
Het plan voor de brug over de Potmarge in de Zui-
dergrachtswal is nagenoeg gereed. De aanvullende wer
ken, zoals de verbetering van de walmuren, in aanslui
ting op de brug, en van de Potmarge tussen deze brug
en de spoorbrug, zullen in een iets later stadium in
project gereed zijn.
Ook het plan voor de brug over de Dokkumer Ee
komt op korte termijn klaar. Vertraging is ondervon
den, doordat Gedeputeerde Staten niet akkoord gingen
met een deel van het aanvankelijke tracé voor de nooi
delijke ringweg.
Het indelingsplan voor het recreatiegebied ,,'t Nijlan"
met openluchtbad is door de Nederlandse Heide Maat
schappij uitgewerkt. Het plan wordt thans door het
ambtsgebied Friesland van de Heide Maatschappij be
steksklaar gemaakt. De afwerking heeft gestagneerd
door het uitblijven van het oordeel van de Adviescom
missie van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten
over het openluchtbad, welk advies, na herhaald aan
dringen pas gister ontvangen werd.
Bij de plannen voor de aanleg van het recreatiege
bied Kleine Wielen met openluchtbad was het wachten
tot gister eveneens op het advies van de Adviescom
15
missie van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten
over het zwembad. De plannen zijn overigens nagenoeg
gereed. Ze omvatten ook de aanleg van een fietspad
naar de Kleine Wielen.
Voor de aanleg van een rijwielpad langs de Dokku
mer Ee is een plan voltooid, maar hierover wordt nog
overleg met Gedeputeerde Staten gepleegd, in verband
met de toekomstige aanleg van het noordelijk gedeelte
van de ringweg en de hiermede samenhangende werken
in het uitbreidingsplan ,,'t Ielan".
Voor het speelterrein aan de Murkstraat is het plan
nagenoeg gereed. Nog niet in behandeling is genomen
het plan voor de speelweide bij de Corellistraat.
Wij hebben nog altijd hoop binnen afzienbare tijd
aan de lijdensgeschiedenis van het plan voor het sport
terrein te Wirdum een einde te kunnen maken. Wanneer
dit mocht gelukken, dan zal door dit plan en door het
plan voor de bouw van een nieuwe kleuterschool te
Wirdum een tweetal belangrijke objecten worden toe
gevoegd aan de lange lijst, die wij by de begroting 1959
aaa U hebben overgelegd, van werken, die na de Be
vrijding in het landelijk gedeelte van de gemeente zijn
uitgevoerd.
Tot zover de lijst van openbare werken, die een aan
tal belangrijke facetten van de groei van Leeuwarden
weergeeft. Vragen wij ons af, of het afgelopen jaar ons
groei heeft gebracht, dan mogen we allereerst met ver
heugenis constateren, dat 1959 zal worden afgesloten
met een toeneming van het inwoneraantal. U weet, dat
het bevolkingsaantal in de laatste jaren praktisch con
stant bleef met —63 in 1956, +27 in 1957 en +82 in
1958. De cijfers over december van dit jaar zijn uiter
aard nog niet bekend, maar tot en met november was
er een winst van 569, zodat we, voorzichtig schattend,
dit jaar mogen rekenen op een bevolkingsgroei van
500. Opvallend is bij de cijfers tot en met november
de sterke vermindering van het (overigens nog wel
aanwezige) vertrekoverschot, dat in deze periode pre
cies 200 bedroeg, tegen 768 in 1958, 964 in 1957 en 952
in 1956. Proberen we de oorzaak van deze verheugende
verbetering op te sporen, dan moet waarschijnlijk wel
in de eerste plaats worden gelet op het feit, dat de
woningbouw dit jaar een gunstig verloop heeft gehad.
In dit jaar zijn 851 woningen gereedgekomen, tegen
412 in 1958, 594 in 1957 en 384 in 1956. In uit
voering zyn thans 670 woningen. Aan de bewo
ning onttrokken zyn in 1959 155 woningen. Hier
door is het totaal aantal woningen, dat sedert de Be
vrijding aan de bewoning werd onttrokken, gestegen
tot 1284. Wanneer wij uitgaan van het aantal thans in
uitvoering zijnde woningen, dan is op grond daarvan
een prognose te maken van het aantal, dat in het ko
mende jaar gereed zal kunnen komen. We mogen dan
helaas niet anders verwachten dan een teruggang. Te
genover het aantal van 851 nu gereed gekomen wonin
gen staat het aantal van 670 in uitvoering genomen
woningen en daarbij zijn ook de 111 eenheden van het
verzorgingsflat Nijlan State, dat het komende jaar on
getwijfeld nog niet voltooid zal worden. We zullen der
halve naar alle waarschijnlijkheid 1959 als een topjaar
voor de woningbouw moeten blijven zien en wanneer
we daaraan de bevolkingsgroei in dit jaar verbinden,
dan mogen we wel constateren, dat de groeikracht van
onze stad rechtstreeks verband houdt met de vraag of
we met onze woningbouw het ontwikkelingstempo zul
len kunnen bijhouden. De vele onzekerheden, die Den
Haag zelfs nu nog laat bestaan omtrent haar woning
bouwbeleid in 1960 geven een extra reden tot bezorgd-
leid. Nog altijd is ons niet bekend, hoe groot het con
tingent voor het jaar, dat overmorgen begint, zal zijn.
Dit is wel in bijzondere mate te betreuren niet alleen
omdat aan de woningnood een einde dient te komen ten
bate van die leden van de burgerij, die nog steeds daar
onder gebukt gaan, maar ook omdat een voortdurende
woningnood het industrialisatiestreven stellig zal doen
mislukken.
De activiteiten van uw raad hebben zich in het afge-
pen jaar op een zeer breed terrein bewogen. Ik wil
enkele der belangrijkste raadsbesluiten uit 1959, voor
zover ze in het voorafgaande nog niet zijn genoemd, de
revue nog even laten passeren:
Op 28 januari werd bouwterrein voor de bouw van
een filiaal in het Julianapark afgestaan aan de Open
bare Leeszaal en Bibliotheek;
aan de Vereniging voor Middelbaar Technisch en Am-
bachtsonderwijs werd in de vergadering van 18 februari
grond aan de Fonteinstraat en de Vondelstraat verkocht
voor de bouw van een nieuwe Hogere Technische School;
een krediet van f 25.000,werd in dezelfde vergade
ring beschikbaar gesteld voor de bevordering van de
industrialisatie
het garantiefonds van f 6000,dat uw raad op 1
april verstrekte ten behoeve van de tentoonstelling
„Buiten" hoefde niet te worden aangesproken;
in de raadsvergadering van 22 april werd het uit
breidingsplan in hoofdzaak voor 't Ielên in den brede
behandeld en vastgesteld;
de regeling voor de ombouw en vervanging van de
gastoestellen, in verband met de overgang op aardgas,
werd vastgesteld in de vergadering van 3 juni;
de oprichting van de Leeuwarder Sportstichting kreeg
haar beslag in de raadsvergadering van 24 juni;
een noodzakelijkheidsverklaring voor een lagere tech
nische school voor individueel onderwijs werd afgege
ven op 16 september;
Uw raad besloot medewerking te verlenen aan de
plannen van de Nederlandse Centrale voor Huisvesting
van Bejaarden te Amsterdam tot stichting van een
pensiontehuis bij de Pieter Stuyvesantweg op 16 sep
tember;
op 7 oktober nam uw raad het besluit f250.000,—
beschikbaar te stellen voor een fonds tot stichting van
een universiteit in Friesland. De verschijning van het
rapport van de commissie Piekaar en Neher over de
spreiding van het hoger onderwijs noodzaakte inmiddels
tot nader beraad over de te volgen gedragslijn, welk
beraad, in afwachting van het weldra verschijnen van
het tweede rapport van de Friese commissie, nog niet
werd beëindigd.
De grenswijziging met de gemeente Menaldumadeel,
betrekking hebbend op de toekomstige industrieterrei
nen ten westen van de Zwette, werd op 7 oktober aan
de orde gesteld;
op 28 oktober besloot Uw raad tot vervanging van
de gasverlichting door een elektrische straatverlichting
in Zuid;
tot de bouw van 768 systeemwoningen in het uit
breidingsplan 't Heechterp werd in dezelfde vergade
ring, op 28 oktober dus, besloten;
een derde belangrijk punt op de agenda van deze
raadsvergadering was het verlenen van een krediet
voor de bouw van de opstallen op het terrein van de
nieuwe veemarkt;
op 9 december werd grond verkocht aan de stich
ting Leeuwarder Industriegebouwen, voor de bouw van
vier nieuwe industriehallen één op het bestaande en
drie op het nieuwe industrieterrein;
eveneens in de raadsvergadering van 9 december
werd het besluit genomen tot de bouw van 318 wonin
gen en 20 garages aan de Lijnbaan en aan de Spinnery
in 't Nijl&n dus.
En dan ten slotte maar dit is meer volledigheids
halve dan uit vrees dat het U al ontschoten zou zijn
de verklaring, dat de stichting en instandhouding van
een dagopleiding voor maatschappelijk en cultureel
werk in deze gemeente nuttig wordt geoordeeld; een
besluit van deze vergadering van de raad dus.
Naast deze puntsgewijze opsomming van belangrijke
activiteiten van Uw raad nog een paar samenvattende
gegevens over 1959. Bij de eerste drie is Uw raad recht
streeks betrokken geweest; dit zijn:
het aantal onbewoonbaarverklaringen, dat 114 heeft
bedragen
het aantal aankopen van panden of grond in sane-
ringswijken, dat in dit jaar 122 was.
In 1959 werd 34.462 vierkante meter industrie-terrein
verkocht, een aantal, dat ongetwijfeld wijst op een ge
zonde expansie van de bestaande industrie in Leeuwar
den.
En dan nog een paar cijfers, die helaas ook op deze
voorlaatste dag van het jaar nog moeten worden gege
ven onder het voorbehoud, dat zelfs één dag een onge
wis element in de telling brengt. Deze getallen betreffen
de tol, die dit jaar in Leeuwarden aan het verkeer is
betaald en wanneer we daarbij van een gunstig jaar
mogen spreken, dan kan dit alleen gebeuren wanneer
we beseffen hoe betrekkelijk het begrip „gunstig" hier
is. Het aantal dodelijk verongelukten verminderde van
