11
wei foar de lanbou is dizze fan bilang, sa stiet it efkes
fierder yn it antwurd fan B. en W. Nou freegje ik my
óf: Mei in Ljouwerter B. en W. wol sizze, dat, hwan
near't it wol fan bilang is foar de lanbou, it dan net
sa bilangryk is foar de stêd Ljouwert? Ik tocht, dat
it dan ek bilangryk foar Ljouwert wie. By de wegen
dy't op dy list fan ünrendabele ynvestearringen foar-
komme, is ek dy't (mei in brêge oer de Greuns)
liede sil nei de Froskepólle, dêr't in bidrach foar üt-
lutsen stiet fan sahwat f 6.000.000,en dy wegen
binne foar üs dochs ek wol tige bilangryk. Ik wurd
lykwols toloarsteld, hwannear't ik it antwurd fan B.
en W. lês foar de realisearring dêrfan; hja sizze n.l.,
dat der net allinnich in agrarysk bilang by is, mar ek
in rekréaesjebilang. En dat rekréaesjebilang is natuer-
lik foar de Froskepólle hiel great. Mar nou't dit dan
konstatearre wurdt yn de mem.f.a. fan hjoed-de-dei,
moat ik sizze: Dat hiene B. en W. fan to foaren ek
wol witten. Wy wisten allegearre wol, dat dizze wei
bidoeld wie as üntslutingswei foar de boeremienskip
dy't dêr leit: de buert Risens, en tagelyk as üntslu
tingswei foar de Froskepólle. Gelokkich komt op dy
list in oanwizing foar, dat de gedachten fan B. en W.
dy kant dochs ütgeane.
Ik woe ek noch efkes wize op it feit, dat B. en W.
eilaes dit jier gjin tiid hiene om Sinterklaes to ünt-
fangen. Dat wie dochs wol hiel spitich en ik soe hast
sizze: Past yn dit forban ek it antwurd fan B. en W.
op de fraech om de leden fan it persoaniel gratis kofje
en thé to jaen, dat se dêr seis mar hwat foar oer
hawwe moatte? Sinterklaes wurdt dus foar de doar
keard dit jier en it persoaniel krijt eilaes syn thé en
kofje net forgees. En dat is dat persoaniel, dat sa
tige foar üs wurke hat, ek by it gearstallen fan dizze
bigreating. Dat kin dochs gjin kant üt.
Oer it Grounbidriuw soe men ek noch opmerke
kinne, dat wy der nei stribje om de krotten sa fluch
mooglik op to romjen. En hwannear't har ütstellen fan
B. en W. oan de Rie yn dizze geast foardiene, hiene wy
ek meast itselde idé as B. en W.sa fluch mooglik
opromje. Mar hoe moat men nou, hwannear't byg. in
groep biwenners fan Efter de Hoven yn dizze dagen in
adres stjürt oan de fraksjefoarsitters en oan B. en W.
en dêryn freget om asjebleaft de huzen fan harren,
dy't dan saneamd ek ta de krotten heare soene, net
op to romjen? Wy moatte hjir uterst foarsichtich mei
wêze, hat üs dizze affaire wol leard. En op dyselde
foarsichtichheit soe ik graech by B. en W. oanstean
wolle.
Dan hie ik noch in lytse opmerking oer de erfpacht.
De grounwearden fan de erfpachtsperselen sille op'e nij
bisjoen wurde en foaral ek nei oanlieding fan hwat
de hear K. J. de Jong niis sein hat, is dêr is drastyske
forheging fan to forwachtsjen. Dat sil dus in swier-
dere bilêsting bitsjutte en dêrom soe ik B. en W. dochs
graech der noch ris oer hearre wolle en har freegje,
oft hja mei uterste foarsichtichheit dizze saek oan üs
foarlizze wolle, sadat wy ek yn dizzen in lyn folgje,
dy't yn it bilang is fan de Gemeente en fan de boar-
gerij, hwant mei dizze twa partijen moatte wy altyd
rekkenje. En hwannear't se it togearre iens wurde
kinne, dan moat dat ek in stik goed gemeentebilied
wêze.
De heer Klijnstra: Het houden van algemene be
schouwingen wordt zo langzamerhand, als men de zes
de is, moeilijk, omdat men dikwijls in herhaling treedt.
En daarom wilde ik maar wat van de ene op de andere
tak hippen. (Gelach) Ik zal dus zo maar hier en daar
een onderwerpje nemen en zo algemeen mogelijk blijven.
Wij zijn mèt anderen natuurlijk ook verheugd, dat deze
begroting ons zo spoedig, in dit jaar nog, heeft be
reikt. Wij hebben ook respect en waardering voor de
zware taak, die op de schouders van B. en W. rust.
Ik wil dat wel nadrukkelijk vaststellen. Ik heb n.l.
eens gehoord, dat de fractie van de P.S.P. daarvoor
niet zoveel waardering als anderen zou hebben. Dat
komt misschien, omdat deze fractie nog wel eens ne
gatief spreekt, maar dat wil niet zeggen, dat ze het
positieve van die taak niet waardeert.
T.a.v. het loonbeleid in deze gemeente wil ik me wel
uitspreken voor een degressieve loonstijging. Hierdoor
worden immers de lagere lonen meer opgetrokken en
bij de tegenwoordige gang van zaken meen ik, dat de
armen steeds armer en de rijken steeds rijker worden.
Wat de sociale zorg betreft, noem ik het haast een
schande, dat de Gemeente zo weinig t.o.v. de
noden die er zijn uitgekeerd krijgt uit het Gemeen
tefonds. Ik weet wel, dat in deze het Gemeentebestuur
geen schuld heeft, maar ik wil er toch wel even onze
bezorgdheid over uitspreken.
De woningnood, de huren, de verkrotting en de ge
meentelijke heffing nemen toe in deze gemeente. Het
een hangt vaak samen met het andere. De woning
nood blijft en verbetering kunnen we naar mijn idee
niet constateren. Het woningtekort stijgt nog steeds
onrustbarend en de huren eveneens. Ik meen, dat de
huurprijzen hier in de huidige nieuwbouw van woning
wetwoningen zo om en bij de f 25,— per week liggen
en in andere, in hoofdzaak plattelandsgemeenten
Smallingerland, Idaarderadeel, IJlst en Franekeradeel,
blijven deze toch nog beneden de f 20,in de week. Dat
zijn eengezinswoningen. Een van de oorzaken is, naar
ik meen, ook de hoge rentestandaard. Ik vraag me af:
Zouden in deze gemeente grote bedrijven en kantoren
ik denk aan de zuivelindustrie, de levensverzekering
maatschappijen e.d. geen goedkoop geld beschikbaar
kunnen stellen, uiteraard eerst voor hun lager-betaalde
employé's, waarmee goedkopere woningen zouden kun
nen worden gebouwd?
Met het opruimen van de krotten zijn B. en W. voor
zichtig. Ik kan dit billijken, gezien de huidige woning
nood.
Wat de gemeentelijke heffingen betreft, hiertegen
moeten wij ons toch verzetten, naar ik meen. Immers
deze zaak is een treffend voorbeeld van de huidige
regeringspolitiek. De klap, door die heffingen ver
oorzaakt, treft in het bijzonder hen, die niet noemens
waardig delen in de a.s. belastingverlaging. Deze Re
gering dient niet ons volk als geheel, maar slechts een
klein deel daarvan, ondanks dat dit ministerie zich in
dertijd op een andere wijze heeft aangekondigd. Maar
Minister Luns heeft op 20 oktober van dit jaar voor
de radio gezegd: Wat men voor de verkiezingen zegt,
behoeft niet noodzakelijkerwijs even hard gezegd te
worden na de verkiezingen. Dit in verband met zijn
bezoek aan de nieuwe Labour-regering in Londen. Op
het gebied van de belastingpolitiek achten wij centra
lisatie aan te bevelen. Dit is eenvoudiger en goedkoper.
En de progressie komt beter tot haar recht. Ik wens
Uw bestuur ook van harte sterkte toe in dit komende
belastingjaar.
De Voorzitter: Ik wil degenen die het woord heb
ben gevoerd, dank zeggen voor hun vriendelijke woor
den aan het adres van het College en ook aan het
adres van de medewerkers van het College, voorzover
die met de samenstelling van de begroting en alles wat
daartoe behoort, te maken hebben gehad. Het College
wil, wat het zelf betreft, die dank gaarne incasseren
en is ook stellig genegen en bereid die aan de
medewerkers over te brengen. Wij zijn ook zeer gevoe
lig voor de goede wensen, die aan het adres van het
College zijn geuit. Ik zou nu, voordat ik van mijn kant
de enkele aangeroerde punten die mijn portefeuille be
treffen, beantwoord, eerst het woord willen geven aan
de heren Wethouders en dan allereerst aan de Wethou
der van Financiën.
De heer Tiekstra (weth.): Het lijkt mij het een
voudigste bij de beantwoording van de heer K. J. de
Jong i.z. zijn beschouwing over het dekkingsplan daar
in ook zoveel mogelijk de overige sprekers te betrek
ken. Ik geloof echter, dat iki enkele concrete vragen,
door eerdere sprekers gesteld, beter meteen kan be
antwoorden. Zodanige vraag is b.v. die van de heer
Bootsma, die ook aansluit op wat de heer Klijnstra in
laatste instantie heeft gezegd, n.l. 1 z. de mogelijkheden
van de gemeente om tarieven te hanteren, die rekening
houden met de draagkracht van de contribuabelen. Die
mogelijkheden zijn door de aard van de heffingen bij
zonder gering. De gemeente beschikt niet over de
grondslagen die daarvoor zouden moeten dienen. Dat
zijn n.l. inkomens-grondslagen en die berusten bij de
belastingdienst. Er is één mogelijkheid, die wèl wordt
gehanteerd en wel de huurwaarde volgens de personele
belasting. Ik wil er alleen maar op wijzen, dat dit in
de praktijk dikwijls averechtse gevolgen heeft, omdat
heel vaak de mensen met de laagste inkomens in de
nieuwbouw met, in vergelijking tot het oudere woning
bestand, hogere huren wonen en in de woningen van
lagere huurwaarde, n.l. die van de oude woningvoor
raad, mensen met hogere inkomens zijn blijven zitten.
Daarom waarschuw ik altijd met grote klem tegen de
schijn, alsof de huurwaarde volgens de personele be
lasting automatisch tot een draagkracht-belasting zou
leiden. Het tegendeel is veelal het geval.
De heer Bootsma heeft dan nog de concrete vraag
gesteld, of het mogelijk is een nieuwe huisvesting voor
ue Muziekschool te verzorgen voor f 200.000,Hierop
kan ik wel een kort antwoord geven, n.l. dat hiervoor
gebruik kan worden gemaakt van een beschikbaar ko
mend pand, oat eigendom wordt van de gemeente
Leeuwarden. Dat pand is bijzonder geschikt om daarin
de Muziekschool te huisvesten. De voorzieningen die
daarvoor moeten worden getroffen, zullen stellig maxi
maal f 200.000,vragen.
Dan heeft de heer Kamstra nog een paar opmerkin
gen gemaakt, m.n. over het feit, dat het begrotings
tekort een rem dreigt te worden op de uitvoering van
het programma van werken. Ik zou daar in het kort
dit op willen antwoorden, dat de lijst van nog niet
goedgekeurde werken terzake toch wel illustratief is.
De begrotingspositie heeft een zeer beslissende invloed
op de mate, waarin men een bepaald programma van
werken tot uitvoering kan brengen.
Dan kom ik bij de heer K. J. de Jong, wiens be
schouwing i.z. het dekkingsplan toch wel de kern is
van wat er voor en na over de financiële positie van
de gemeente Leeuwarden is gezegd. Ik meen, dat de
heer K. J. de Jong enkele onjuiste uitgangspunten
heeft genomen en die brengen hem tot conclusies, die
daardoor ook onjuist zijn. Ik wil allereerst dit zeggen:
Exclusief de voorzieningen waarvoor stelposten op de
begroung xaöö zijn voorgesteld, zal het tekort primitief
voor 19b5 zeker zes a zeven ton belopen. Dat wordt
de Raad alleen al duidelijk, als hij kennis heeft geno
men en dat heeft hij uiteraard van het feit, dat
m.n. de uitkeringen voor sociale zorg ongeveer zeven
ion te kort schieten bij de netto uitgaven van dit hoofd
stuk. Ik wilde daarmee zeggen, dat het uitgavenniveau
van de gemeente Leeuwarden voor 1965 in sterke mate
beïnvloed is door praxtisch automatische stijgingen, die
dus al primitief een tekort zouden hebben veroorzaakt.
Dit tekort bij bestaande verplichtingen zou ertoe heb
ben geleid, dat de Raad, om aan deze bestaande ver
plichtingen te kunnen voldoen en eventueel niet tot be
zuinigingen over te gaan, voorzieningen had moeten
treffen. Van welke aard die voorzieningen hadden moe
ten zijn, had de Raad dan zelfstandig moeten beoor
delen.
De heer K. J. de Jong heeft een beschouwing gehou
den over de rioolbelasting, annex met het programma
voor de uitvoering van de riolering en rioolwaterzui-
veringswerken. Ik wil er met nadruk op wijzen, dat het
eerste anderhalf miljoen dat hij heeft genoemd, be
trekking heeft op de begroting 1964. Ik wil er ten
tweede op wijzen, dat voor de gehele riolering een in
vestering nodig is van 30 miljoen rond de Raad
raadplege de totaallijst onder punt d waarvan voor
de rioolwaterzuiveringsinstallatie 13 miljoen wordt ge
vraagd. Het verschil tussen beide bedragen is behoor
lijk groot. Ik wil er daarnaast op wijzen, dat datgene
wat verondersteld xvordt aanwezig te zijn als mogelijk
heid van investeringssubsidies uitsluitend betrekking
heeft op de rioolwaterzuiveringsinstallatie en niet op
de riolering. Dat is het eerste punt en het tweede punt
is, dat datgene waarop nu redelijkerwijs zal mogen wor
den gerekend, niet meer is dan een investeringssubsi
die van 25% in het totaal dus van 13 miljoen, deel uit
makende van het totaal van rond 30 miljoen. Van die
25% kan dan driekwart gedragen worden door het De
partement van Verkeer en Waterstaat en één kwart is
voorzien in de provinciale begroting, als bijdrage van
de Provincie. Deze bijdragen zijn uiteraard ge
baseerd op de vervuiling van het boezemwater en niet
op het transport van het huishoudwater etc. naar de
rioolwaterzuivering. Het is dus uitsluitend op basis van
de rioolwaterzuivering. Of er eventueel ook nog subsi
dies zouden kunnen worden verkregen van het Depar
tement van Economische Zaken, als onderdeel van een
infrastructuurverbeterend programma, is nog in grote
mate een vraag. Ik weet op het ogenblik niet, hoe hoog
de bearagen zijn, die over een reeks van jaren bij uit
voering van dit programma alleen al voor de rioolwa
terzuivering en de riolering zullen moeten worden be
steed in Leeuwarden. Deswege zuilen die subsidies mis-
scmen moeten worden gevraagd aan Economische Za-
xen. Wat ik wel weet, is, dat Leeuwarden buiten de aan
vrage van een subsidie in deze rioler ing en rioolwaterzui
veringsinstallatie ook nog een zeer belangrijke claim bij
Economische Zaken op tafel zal leggen, passende in
dat programma voor infrastructuurverbeterende wer
ken. Het lijkt mij onjuist ons op het ogenblik te voeden
met de illusie, als zou ook voor 1965 in de voor dat
jaar voorziene investeringen iets worden ontvangen.
Het enige wat misschien zou mogen worden verwacht,
is maximaal 25%, op basis van de door mij genoemde
bedragen. Dat betekent, dat de lasten, alleen al de
Kapitaaislasten van de investeringen, voor een aanmer-
Keiijk deel door de Gemeente zullen moeten worden ge-
aragen. Maar buiten de kapitaaislasten zullen we straks
nog te maken krijgen met exploitatielasten. Op het
ogenblik hebben we nog geen kijk op de vraag, hoe
groot die lasten precies zuilen zijn. Het is buiten kijf,
dat de jaarlijkse exploitatielasten zonder meer onder
werp zuilen moeten vormen van een belastingheffing.
Deswege is het, dacht ik, onvermijdelijk, dat de riool
belasting wordt ingevoerd. Ik zeg het met nadruk zo
categorisch, omdat het mij een onverstandig beleid zou
lijken op dit moment de eventuele invoering, althans
ue voorziening die daarvoor nodig is in de begroting,
met te treffen, op grond van de zeer speculatieve vraag,
of er misschien nog wat investeringssubsidie op zou
Kunnen worden verkregen voor 1965. Ik meen, dat
deze Raad bepaald niet het risico mag lopen het odium
van vertraging van de uitvoering van de rioolwater-
zuiverings- en rioleringswerken op zich te laden, waar
door deze niet binnen ongeveer 5 jaren klaar zullen
zijn.
De heer De Jong heeft, dacht ik, nog een onjuist uit
gangspunt genomen. Hij heeft n.l. de officiële betiteling
van „straatbelasting" gehanteerd op een wijze, dat men
zou veronderstellen, dat we de straatbelasting en de
rioolbelasting van de huiseigenaren zouden vragen ten
behoeve van dekking van het rioleringsstelsel. Hij heeft
zelfs op een bepaald moment verondersteld, dat we tot
100% dekking zouden kunnen komen, anders gezegd,
winst zouden maken op de riolering. Hij heeft wel be
grepen natuurlijk, dat dit een theoretische positie zou
zijn. Het is echter ook geen praktische positie op het
ogenblik, want bij het dekkingspercentage van 28%
dat hij noemde, op basis van de nieuwe bedragen, wordt
geen rekening gehouden met de bestaande en de nieu
we lasten van ae riolering en de rioolwaterzuivering.
Dan heeft de heer De Jong nog een opmerking ge
maakt over het resterende tekort van f 75.000,Het
frappeerde mij, dat de heer De Jong zo gemakkelijk
over die 50 opcenten van de personele belasting is
heengelopen, maar misschien vond hij dat niet interes
sant. Er resteert op basis van het ingediende dekkings
plan nog een tekort van f 75.000,Dat is de situatie.
De formulering in de Aanbiedingsbrief t.a.v. het dek
kingsplan is, dat het mogelijk lijkt, dat langs andere
wegen algemene inkomsten worden verkregen, waar
door het aanvaardbaar is op dit moment dat resteren
de tekortje te accepteren. Dat is de redenering van het
College geweest. Het kan dus inderdaad, als de Raad
bereid zou zijn het College te volgen in de voorstellen
met betrekking tot de erfpachtsverhoging, daarheen ge
stuurd worden. Eventueel kan ook een andere bron in
de loop van het jaar 1965 worden aangeboord. Ik denk
b.v. aan 1/30 enz. van de algemene reserve etc. Er
kunnen zich mogelijkheden voordoen, waarbij dit te
kort op een vrij geruisloze wijze wordt weggewerkt.
Overigens bij een begrotingscijfer als dat van de ge
meente Leeuwarden mag een tekort van f 75.000,
toch waarlijk ook geen som zijn, waarover men naar
huis hoeft te schrijven. Het lijkt mij toe, dat de pro
blemen aanmerkelijk geringer waren, als we ze zo pri
mitief zouden kunnen stellen.
Ik kom dan tot de reden, waarom het College dit dek
kingsplan aan de Raad gepresenteerd heeft. Het Col
lege heeft welbewust gekozen voor een begroting, waar
een duidelijk taakstellend karakter aan is gegeven en
het heeft het niet gezocht in bezuinigingen, die essen-
