6
dat dit al de twadde route troch de stêd is, dy't for-
lern giet. De earste wie, doe't men it bislüt nacm om
de Hoeksterpoartebrêge fêst to meitsjen. It Fliet wol
ik der net by helje, hwant de Camminghabrêge wie
op it lést al in fêste brêge. Dit is dus de twadde bi-
weechbere brêge, dy't fuortgiet. En dan bikrüpt my
wol in bytsje de frees, dat dit miskien fierdere kon-
sekwinsjes hat en dat it de ynlieding is ta it fêst-
meitsjen ek fan de rest fan de brêgen oer de stêds-
grêften. Yn elk gefal is it my lesten opfallen, dat yn
de foardracht fan de hear Kuiper of fan de hear Van
Dijk dat ek neamd waerd. Nou't in bitreklik koarte
forbining tusken noard en süd forlern giet, hie ik wol
forwachte, dat oer dy liiele saek fan de farforbiningen
troch Djouwert en yn de omkriten fan Ljouwert hwat
mear ynformaesje jown wie yn de stikken. Ik hie dizze
saek leaver hwat yn in rommer perspektyf sjoen. Ik
kin my foarstelle, dat it in ünmooglike saek is hjir
aensen fuortdaliks op to antwurdzjen. Wol soe ik yn
elk gefal graech woile, dat op koarte termyn de saek
fan it farren troch de stêd en de farforbiningen yn
rom for ban yn stüdzje nommen waerd, sadat, as der
mear fanditoangeande op kommende wei is, de Rie
dêr ek op 'e tüd syn ynformaesje oer krije kin. De
breedte fan de brêge is, tocht ik, düdlik ofstimd op
de Sophialeane oan de iene kant en op de situaesje
foar it Gerjochtshöf oan de oare kant. Dan fait it jin
op, dat de Prins Hendrikstrjitte dêr as in füke tusken
yn sit. Nou stiet der yn it ütstel, dat by de opset fan
it plan foar dizze brêge rekken halden is mei de
winsklikheit de Prins Hendrikstrjitte to forbreedzjen.
Ik tocht eigentlik, dat it oarsom wie, n.l., dat üt it
feit, dat men dizze brêge sa breed makket, de need-
saek fuortkomt de Prins Hendrikstrjitte strak in kear
to forbreedzjen. Yn üs fraksje is noch de fraech steld:
Hie by dizze stikken net tagelyk op de ien of oare
wize in Ontwerp-bislüt foar in maetregel om de Prins
Hendrikstrjitte to forbreedzjen wêze moatten
Dan noch in opmerking oer de hichte fan de brêge.
Ik slüt my, as it in fêste brêge wurde soe, graech
oan by de winsk fan de hear Boomgaardt om dy brêge
sa heech mooglik to meitsjen. Dan halde wy ek noch
safolle mooglik oer fan it libbene aspekt, dat de skip-
pery en de plezierfarderij yn de stèdsgrèften briuge
kin. En dan woe ik ek wol, dat dernei stribbe waerd
alle brêgen frijwol deselde hichte to jaen. Ik woe dei-
wol op wize, dat de yn de stikken neamde 1.80 m net
alhiel korrekt is; yn it midden is de brêge mar 1.72 m
boppe F.S.P.
in léste opmerking: It is my opfallen, dat de brêge,
hwat de westlike kant oanbilanget, 1 m, miskien lx/2 m
foarby de nou bisteande foargevels yn de Prins Hen
drikstrjitte stiket. Ik r'reegje my óf, oft men net for-
stannich docht dizze brege noch hwat yn deselde
mjitte dy't ik krekt neamde, yn eastlike rjochting op-
skikke to litten om strak net foar de konsekwinsje
to stean to kommen, dat ek de westkant fan de Prins
Hendrikstrjitte efterüt roaid wurde moat.
De heer Engels: Ik kan mij in grote trekken eigen
lijk wel aansluiten bij het betoog van mijn voorganger.
Ik zou er met nadruk op willen wijzen, dat we hier
weer een voorbeeld hebben van een plan, dat zijn con
sequenties heeft voor andere delen van de stad. Het
benadrukt eigenlijk het feit, dat wij van het College
met klem moeten vragen om, indien het met dit soort
voorstellen komt, ook de totale consequenties daarvan
in andere stadsdelen duidelijk voor ogen te stellen. Men
heeft daar wel een poging toe gedaan door te schrijven,
dat men rekening hield met de dam bij de 1ste Kanaal-
brug. Een punt, dat in grote trekken vastgelegd lag
in het structuurplan, maar waarover, als men de zaak
van de Prins Hendrikbrug nagaat, echt nog wel andere
gedachten zouden kunnen rijzen tegen de tijd, dat we
zover zijn. Ook onze fractie staat er nogal afwij
zend tegenover. Wat de scheepvaart betreft, de eco
nomische kant, zijn wij geneigd te zeggen, dat in de
toekomst ook bij de vergroting van de bedrijven en
bij de behoefte aan schepen met grote inhoud een vaste
oeververbinding, waardoor het doorvarend verkeer
wordt belemmerd, ons niet het allergrootste probleem
lijkt.
Groter lijkt ons de moeilijkheid, dat wij moeten voor
komen, dat het toeristisch verkeer naar onze stad be
lemmerd wordt. Dat moet een motief zijn, dacht ik,
om de brug, die noodzakelijkerwijze veranderd moet
worden, zo te maken, dat men daar toeristisch scheep
vaartverkeer optimaal mogelijk maakt. Men heeft de
brug breed geprojecteerd, omdat er een verbreding zou
komen van de Prins Hendrikstraat. Men is dus uit
gegaan van een groeiende behoorlijke verkeersstroom
op de weg, waarvoor dan een vaste oeververbinding
moet komen. Daar staat tegenover: als men van een
groeiend toeristisch verkeer te water uitgaat, dan moet ae
brug hoger worden dan zij nu geprojecteerd is om dit ver
keer mogelijk te blijven maken. Men moet dus het be
lang van waterverkeer en wegverkeer tegen elkaar af
wegen. En daarbij is dan belangrijk om te weten: Wat
doen we eiders met de bruggen? Maken we verderop
de doorvaart onmogelijk, dan heeft verhoging van ae
Prins Hendrikbrug geen zin; houden we elders de door
vaart open, dan rijst de vraag of we tóch niet op deze
plaats aan een beweegbare brug moeten blijven denken.
Dan is er het financiële punt. Het is opvallend, dat
het plan bijna een miljoen minder kost dan het plan
in 1902. Maar daar staat weer tegenover, dat we met
duurdere baggerwerkzaamheden komen te zitten en dat
de Provincie ons suggereert de zaak maar over te ne
men. Als die kosten worden samengeteld, dan komt
men misschien nog duurder uit dan thans. Ik ben uiter
mate benieuwd naar het antwoord van het College op
de diverse vragen, die hier gesteld zijn. Hoezeer ik ook
vind, dat de Prins Hendrikbrug aan vernieuwing toe
is, zou ik toch in overweging willen geven het nog maar
een paar raadszittingen uit te stellen in afwachtmg van
een plan voor de andere bruggen. Dan weten we ten
minste waar we aan toe zijn en kunnen we een beslis
sing ten principale nemen.
De Voorzitter: Ik begin bij de opmerking van de heer
Santema over de afdoening van de reeds genomen
raadsbesluiten. De hear Santema brükte n.l. yn syn
bitooch it wurd „ünfatsoenlik". Nou leau ik, dat dizze
kwalifikaesje troch it Kolleezje net akseptearre wur
de kin. Boppedat leau ik, dat binammen in riedslid as
de hear Santema, dy't sa lang diel ütmakket fan de
Rie, witte moat, dat it Kolleezje net altyd yn de po-
sysje is soksoarte fan riedsbisluten üt to fieren en
faeks komt to sitten foar in kar binnen de biheinde
mooglikheden, dy't binammen finansiering en dekking
tasteane. De earste spilet by it earste riedsbislüt.
Hwannear't de riedsleden in goed geheugen haw we foar
ekonomyske situaesjes, sille hja witte, dat yn 1957 de
omstannichheden foar de finansiering fan de kapi-
taelsütjeften fan de gemeenten striemin wiene. Dat
wie yn deselde tiid, dat wy mei de fémerk dwaende
wiene. En de leden dy't doe diel ütmakken fan de Rie,
sille noch witte mei hoefolle muoite wy doe dat wurk
op gong halden hawwe. Sokke omstannichheden for-
keare net gau yn it tsjindiel, mar it is fanselssprekkend,
dat dêmei de hiele situaesje ek troch oare wurken en
programma's wer efterhelle is. Yn 1962 moasten wy
ek mei de biskikber kommende finansieringsmiddels
foar de greate wurken foarsichtich omspringe. En dan
siet de gemeente Ljouwert noch net iens op it alder-
biroerdste plakje. Ik woe allinnich mar cfkes sizze,
dat yn dit ramt it wurd ünfatsoenlik" net op syn
plak is. (De hear Santema: Ik lük dat wurd wer yn
Foarsitter.) Tank Jo, mynhear Santema, dat hie ik
ek wol forwachte.
It hiele fraeehstik fan de fêste brêgen en de wet-
terforkearssituaesje yn Ljouwert hat in histoarje en
dy hat de hear Tjerkstra, tocht ik, treflik skildere.
It is to fornimmen, hoe't de funksje fan de farwetters
de jierren troch forminderet. Der hat in tiid west, dat
de skippers efter de Waech leine en dat it Fliet foar
skipfeartforkear bilangryk wie. Dat is nou net mear
sa. Der hat ek in tiid west, dat binammen de feart
troch de stêd fan de Dokkumer Ie efter de „Kippe-
loop" óf, troch de Hoeksterpoartsbrêge in bilangrike
funksje hie, mar nou net mear. De üntjowing giet twa
kanten üt: it forkear lans de dyk nimt stees mear
transport op en de üntjowing fan it skipfeartforkear
seis liedt derta, dat dizze farwetters dêr net mear ge-
skikt foar binne, dat it kapitalen kostje soe dizze
farwegen dêrfoar geskikt to meitsjen. Dat bitsjut, dat
it proses, dat ynset is fanüt de binnenstêd, ünmijber
ek takomt oan de wetters, dy't oant nou ta noch min-
7
oftomear in funksje hawwe. En it is, tocht ik, foar
elkenien düdlik, dat de romte, dy't it skipfeartforkear
nedich hat, net mear yn 'e stêd foun wurde kin. It is
dêrtsjinoer hiel düdlik, dat just it forkear oer de dyk
ioar de stêd folie bilangriker wurden is. Dit is, dacht
ik, het conflict bij de bepaling van ons beleid t.o.v. de
vaarwegen in of rondom de binnenstad. Vaarwegen in het
binnenstadsverkeer gaan steeds duidelijker een enorm ob
stakel vormen. Ik geloof, dat het College terecht mag
uitgaan van het reconstructieplan voor de binnenstad
zoais het in hoofdzaak hier in de Raad is geweest en
waarbij voorzien is in een vaste oeververbinding op de
plaats van de le Kanaalbrug. Ik meen, dat de voort
durende afnemende betekenis van het Nieuwe Kanaal
voor de stad en de toenemende betekenis van het weg
verkeer, ook voor de stad, en de noodzaak van de be
reikbaarheid van de binnenstad voor het wegverkeer
er als het ware natuurlijkerwijze toe leidt, dat men
hier met vaste oeververbindingen gaat werken. Nie
mand van ons heeft de moed om de economische scha
de van de wachttijden voor het wegverkeer te gaan
optellen en ik geloof, dat het, gezien de stagnaties in
het stadsverkeer juist bij open bruggen, duidelijk is,
dat dit op den duur een onhoudbare toestand gaat wor
den. Juist in de huidige situatie, waarin de overheids
investeringen een zo belangrijke rol spelen bij onze na
tionale economie, moet de overheid zich wel terdege be
denken, voor zij voor een op zichzelf discutabel nut meer
investeert dan strikt nodig is. Er is gevraagd hoe het
bedrag van een beweegbare brug op het ogenblik zou
liggen vergeleken bij het krediet in 1962. Ik dacht zo:
3ü/0 erbij, dan komen we nu stellig op 2 miljoen. Kapita
liseert men de onderhouds- en de bedieningskosten van
een beweegbare brug, dan kan men er nog een bedrag
bij tellen van f 20.000,dat is gekapitaliseerd
f 150.000,Dan hebben we nog niet eens rekening
gehouden met de schade in het economisch verkeer voor
de wachttijden van het wegverkeer. In de toekomst
zal een oostelijk en een westelijk havenbekken ont
staan. Aan de oostkant van de stad bij Kleijenburg
liggen schepen voor de wal van 900 tot 1500 ton. Het
is zonder meer duidelijk, dat deze schepen niet meer in
net stadsveikeer passen, gegeven de onvoldoende capa
citeit en de doorvaartwydte van de bruggen en van
het vaarwater. De afnemende aantallen doorvaarten
zijn ook in tonnages uit te drukken. Er is niet geën
quêteerd, omdat we in dit scheepvaartverkeer bij tel
lingen altijd weer te maken hebben met praktisch de-
zelide schepen. Het is een beperkt aantal types sche
pen, die mogelijkerwijs wat heen en weer varen, maar
nieuw of groter verkeer is er niet bij. Dat wil dus in
wezen zeggen, dat de economische functie op deze
vaarweg duidelijk voortdurend achteruit blijft gaan.
Daarbij bereikt men natuurlijk nooit een nulpunt, maar
op een bepaald ogenblik wèl een punt, waarop men
zich moet afvragen, of het nog verantwoord is deze
investering en jaariijks terugkomende kosten te maken.
De heer Engels wijst op de betekenis van het toeris
tisch verkeer. Ik zou daarvan dit willen zeggen: Als
we een oostelijk en een westelijk havengebied krijgen
en als we zorgen, dat die havengebieden goed verzorgd
zijn, dan zal ook het toeristisch verkeer tot ver in de
stad kunnen komen. Men kan dan via Dokkumer Ee
en de 2e Kanaalbrug tot in de stad komen.
De hear Santema hie it oer de plezierboatenhy
moat him réalisearje, dat se oan de Emmakaei kommen
binne to lizzen, omdat it net de muoite leande foar dizze
boaten op wykeinen de brêgewachter draeije to litten.
En dêr lizze se treflik. Ik wou maar zeggen, dat juist
door deze ontwikkeling dit soort havenbekkens a.h.w.
ontstaan en dat juist het goed verzorgen daarvan
straks belangrijk wordt. Er zijn een aantal opmerkin
gen gemaakt over de doorvaarthoogte, het profiel en
de plaats van de brug en tevens over het profiel van
de Prins Hendrikstraat. Ik ben het eens met de op
merkingen, dat, gezien het profiel vóór het Gerechts
hof en de Sophialaan, het profiel van deze brug mij
vrij dwaas schijnt. Oorspronkelijk was er dan ook in
de reconstructieplannen voor de binnenstad een ruimer
profiel voor de Prins Hendrikstraat voorzien. Het is
zelfs zo en dit in antwoord op een opmerking van
de heer Tjerkstra dat op een bepaald ogenblik al
een publikatie is gedaan omtrent een in voorbereiding
zijnd rooilijnbesluit voor de Prins Hendrikstraat. Dat
rooilijnbesluit heeft het niet verder gebracht. Het zou
m.i. verstandig zijn, als Uw Raad besluit dit rooilijn
besluit nog eens kritisch te laten bekijken met het
oog op de huidige situatie. Het zou best kunnen zijn,
dat men misschien nog iets verder naar het oosten
moet opschuiven dit n.a.v. een opmerking van de
heer Tjerkstra.
Ik heb er behoefte aan om daar nog eens met de
dienst en eventueel met de commissie over te praten,
want het lijkt inderdaad een beetje onverstandig en
liet is waarschijnlijk ook wel wat duurde westwand
van de Prins Hendrikstraat en dan slechts één meter
op te schuiven.
De doorvaarthoogte is een wat moeilijk punt. Als
het een vaste brug wordt, dan heeft de doorvaarthoogte
een bescheiden iunctie. In het wegverkeer in de stad
zal de aanwezigheid van iets wat op een katterug gaat
lijken, waarschijnlijk een voortdurende hinder zijn. Ik
ben bereid om de kwestie van de doorvaarthoogte nog
eens te bekijken, maar in dit soort zaken kan 30 cm
vaak nogal wat gevolgen hebben. Daar komt nog bij,
dat het versemi m constructiehoogte ook nog wel iets
kan uitmaken. De heer Tjerkstra heeft volkomen ge
lijk als hij zegt, dat het niet is 1.80 m maar 1.72 m.
In de raadsbrief staat overigens „plus minus", doch
de tekeningen vermelden inderdaad 1.72 m. Wat be
treft het horen van de Commissie voor de Openbare
Werken kan ik me voorstellen, dat commissieleden, hoe
wel ze het misschien technisch met een bepaald voor
stel eens zouden zijn, bij een voorstel met een zodanig
principiële betekenis, de principiële beslissing vóór la
ten gaan en volstaan willen met de mededeling, dat
de commissie terzake gehoord is en dat zij behoefte
hebben zich met een zekere vrijheid op te stellen. Dêr
stiek dus Herders neat efter, mynhear Boomgaardt.
(De he ai' Boomgaardt: Ik haw noch in opmerking
makke oer it tempo.) Ja, ik haw, hwat dat oangiet,
mei nijsgjirrichheit nei Jo harke. Lit ik folstean mei
Jo gelyk to jaen en to sizzen, dat ütfiering fan dizze
wurken mar in sa koart mooglike stagnaesje foroar-
sake mei yn it forkear. Ik bin fan myn kant ré yn it
Kolleezje de mooglikheit to bipraten, dat der dus in
alternative priis frege wurdt, op basis fan kontinu-
fuortgong tan it wurk; dan krije wy twa prizen en
kinne wy ek sjen, hwat it üs kostet.
De heer Van der Veen: Ik had gehoopt, dat wij bij
dit soort plannen cijfers naast elkaar zouden kunnen
leggen, om de verschillende kosten van de één of an
dere oplossing te kennen. Ik heb helemaal geen duide
lijk beeld gekregen na het gegeven antwoord. U hebt
alleen opgegeven, dat de kosten van een beweegbare
brug zouden kunnen zijn: de prijs van 1962, vermeer
derd met 30%. Dit is mij niet exact genoeg. Ik heb
ook geen indruk gekregen van de kosten aan bagger-
werken bij behoud van het water en ik kan dus niet
de ene oplossing afwegen tegen de andere. U hebt U
hoofdzakelijk beroepen op economische argumenten en
een beroep gedaan op de zuinigheid die betaamt bij
het doen van overheidsuitgaven; dat was in het alge
meen gezonde taal. Er zijn echter altijd overwegingen
die niet precies in het materiële vlak afweegbaar zijn
en die toch ook economische betekenis hebben. De
wachttijden voor het wegverkeer zou men ook kunnen
kapitaliseren. Dat is niet exact te bekijken. Ik vind
dit wel een argument, maar niet het enige. Naar mijn
gevoel ontleent Leeuwarden zijn karakter toch ook
voor een groot deel aan het water. Wij behoeven dat
niet al te zwaar te nemen, maar wij zijn toch ook wel
bereid om overheidsmiddelen te besteden voor parken
en voor andere zaken tot opfleuring en opsiering van
de stad. Wij willen toch niet, dat alles hier uitsluitend
op de efficiëncy wordt betrokken en andere aspecten
niet bekeken worden. Wij hebben hier een typisch ka
naal, dat voor het vervoer te water een grote betekenis
heeft gehad. Die betekenis neemt af, maar de andere
betekenis, die het ook heeft in het stadsbeeld, blijft
bestaan. Als wij een verbinding maken op lage door
vaarthoogte komt daar praktisch een koker en een
dood stuk water, met het verder gevolg de heer
Tjerkstra heeft er ook al op gewezen dat er uit
sluitend vaste bruggen zullen komen en in de toe
komst alles dichtslibt en daarna dichtgegooid wordt,
ik zou dit erg vinden. Nu kan men zeggen, dat dit
