te j1~
„De swierrichheden mei de ütwreidingsplannen bigjinne
hwat to forminderjen, der komt hjir en dêr hwat gong
yn." Dêr wiene wy bliid mei. Der waerd doe ek sein.
dat wy yn Camminghaburen yn 1974 fan 'e groun kin-
ne. Doe haw ik ris opteld hwat üs foar Cammingha
buren noch to waehtsjen stiet. Dat is dan: Westeinde
1450, Aldlan-west 750, Aldlan-oost 1600, Lekkumer-
end-oost 700, Goutum 390 en Wirdum 50 wenningen,
yn totael binne dat 4940 wenningen to réalisearjen yn
de kommende trije jier as dizze ütwreidingsplannen
trochgean kinne. Diele wy dat totael troch trije dan
komme wy op 1500 wenningen yn it jier en dan binne
der noch 440 oer foar de net-subsidiearre wenningbou.
Sjoen it forrin yn Ljouwert moat it goed gean as wy
dy 1500 wenningen per jier helje sille, mar it is 250
mear as hjir oanjown wurdt. Nou sil it Kolleezje
sizze, dat dat de earste jierren net to heljen is. Mar
yn it skema, dat üs oerlein is by de stikken en hweryn
stiet hwer't dy wenningen boud wurde sille, moat wol
hwat forskouwing mooglik wêze. Men wol yn 1971
hwat bouwe yn Goutum en yn 1972 en 1973 ek. Yn
Aldlan-west wurdt de bou ek spraet oer trije jier. Wy
soene en dat is my ek tasein yn de gearkomste oer
Romtlike Oardering de plannen dy't klear binne
flugger folbouwe kinne sadat wy dêrnei oergean kinne
nei in plan, dat dan klear is. En dan moatte wy dat
wer gau fol bouwe. Ik kom der dus op, dat dit pro
gram, dat üs oanbean wurdt, to leech is en dat it nei
myn miening reëel mooglik wêze moat it oantal to
bouwen wenningen to forheegjen. De léste jierren
hawwe wy as Ried en Jimme as Kolleezje sitten
mei it probleem fan de ütwreidingsplannen. Dat wie
in great probleem en dat is it noch. En wy libje alle-
gearre mei de stikeme hoop, dat as de ütwreidings
plannen klear binne, de wenningbou dan ek klear is.
Mar ik meitsje my dêr persoanlik greate soargen oer.
Hwant al binne de ütwreidingsplannen klear dan sjoch
ik de twadde „bottleneck" en dy sil net folie lytser
wêze. Ik bidoel de finansiering fan de wenningbou yn
de kommende jierren. De wenningwetbou is finansieel
gjin punt. Mar hwat wy mear bouwe wolle as wen
ningwetbou en dan praet ik allinne oer it part
preemjewenningen dat ütjown wurdt oan de Wenning-
boukorporaesjes wurdt oant nou ta troch dy korpo-
raesjes finansierd mei 10 pst. eigen middels. Dat is
nou 5 pst. wurden. Wy hawwe de léste jierren op net-
forantwurde wize, nei myn miening, roofbou bidreaun
op de fünsen fan de wenningbouforienings dy't alle
fünsen brükt hawwe foar it réalisearjen fan preemje-
objekten. It gefolch dêrfan is, dat de ünderhaldsfün-
sen fan dy wenningbouforienings, dy't brükt wurde
moatte om aide huzen yn goede steat to halden, hast
allegearre ünder nul kaem binne. It jild is feitlik op
in forkearde wize brükt, mar it koe net oars. Mar nou
wy fierder moatte it tal tawizingen foar wenningwet
bou dat wy krije sakket en wy it mear sykje moatte
yn de preemjebou, is mijn fraech, hoe't it Kolleezje dat
finansieren fan de wenningbou sjocht. En dêr kom ik
net hielendal üt oan de han fan itjinge it Kolleezje
skriuwt. Meastentiids sjocht men, as men earne net
üt komt, nei itjinge buorman docht en as ik dan sjoch
hwat oare gemeenten dogge dan blykt, dat de Minister
akseptearret en dat dêr oeral yn it lan gebrük fan
makke wurdt dat in wenningbouforiening in hy
potheek nimt op syn „overwaarde oud bezit" en dêr-
mei de 5 of 10 pst. foar de nije projekten finansiert.
Der is ik mien yn septimber 1969 frege oft it
Kolleezje mei dy hannelswize akkoart gean koe, mar
it Kolleezje hat yn dy oardel jier net by steat west in
antwurd to jaen. Dat spyt my. Strak Lekkumerend-
oost bouryp en it sit der yn, dat wy dizze simmer ek
yn in frij foars tempo yn Aldlan-west los kinne. Dan
sil dochs dat finansieringsprobleem regele wêze moat
te. In oar punt fan de finansiering hwer't ik noch ris
de klam op lizze wol en hwer't nei myn smaek de
gemeente Ljouwert net üthellet hwat der yn sit, is it
bouwen fan wenningen foar minsken op jierren. Wy
hawwe de léste jierren to min bouripe groun hawn en
wy wiene al bliid, dat wy üs preemjeforgunnings brüke
koene. Dêrom bouden wy de wenningen foar minsken op
jierren yn de preemjesektor. Dan hiene wy de preemje
mar. Dat wie op dat stuit oan to nimmen. Mar as wy
nou mear bouwe kinne en mear bouwe moatte dan
tocht ik, dat de ienige wei dy't noch hwat romte jowt
is, dat wy wenningen foar minsken op jierren bouwe
büten de preemjesektor mar mei 100 pst. garansje fan
it Ryk. Dan leit dat finansieringsprobleem in stik mak-
liker al sil it miskien in bulte omtinken freegje. Ik
tocht ek, dat wy it tal fan dizze wenningen opfiere
moatte. Dat haldt yn: minder eigen finansieringsmid-
dels. Ik woe hjir dochs noch wolris hwat mear ynfor-
maesje oer hawwe fan de Wethalder. Ik wol graech
witte hoe't hy dit sjocht, hwant ik tink, dat wy it hjir
de kommende jierren tige swier mei krije sille. Ik wol
ek graech witte, hwerom it brief fan septimber 1969
op dit stuit noch net biantwurde is.
Nou kom ik by de trochstreamingsregeling. Der
wurdt hjir skreaun: „veelal niet voldoende bekend" en
„er moet nog aandacht aan worden gegeven". De iene
is gelokkiger mei en optimistysker oer dy trochstrea-
ming as de oare. By myn witten komme regelmjittich
fan it Ministery sirkulaires op it gemeentehüs hweryn
oandrang ütoefene wurdt in „clausule" yn de hierkon-
trakten op to nimmen of de takommende hierder in
apart stik tekenje to litten hweryn stiet, dat, as de
hierder nei it tekenjen fan it kontrakt bilangryk yn
fortsjinst en/of ynkommen omheech giet, dat ynhalde
kin, dat hy de wenning forlitte moat. Dêr in apart
stik foar tekenje to litten is miskien minder taktysk
mar it soe yn it hierkontrakt opnaem wurde kinne.
Net yn it foarste plak mei de bidoeling dat to brüken.
Mar as wy 10 a 12 jier fierder binne en de troch-
streaming rint net en wy hawwe goede wenningen
foar trochstreaming biskikber (dat is nou net altiten
sa) en der sitte minsken yn to goedkeape wennin
gen, dan is der in mooglikheit dy minsken der üt to
krijen. Dan is der in mooglikheit de trochstreaming to
bifoarderjen. Dy mooglikheit is der op it stuit net.
As wy dat nou net ynfiere, komt dy mooglikheit der
ek net. As ik goed foarljochte bin, dan wurdt nearne
yn Fryslan gefolch jown oan dizze sirkulaire fan de
Minister. De wenningboukorporaesjes wolle der net
oan, de gemeenten wolle der ek net oan. Is dit in goed
bilied? De Minister tilt nochal swier oan it hiele troch-
streamingsbilied. Kin it ek noch sa wêze, dat gemeen
ten dy't it skriuwen fan de Minister wol folgje, dêr in
ekstra kontingint ütslepe?
Mevr. Brandenburg-Sjoerdsma: Ik wil beginnen bij
vraag 4. In de beantwoording m.b.t. Lekkumerend-oost
wordt niet gesproken over de datum waarop we van
start kunnen. De moeilijkheden rondom dat plan zijn
nu opgelost. Is het mogelijk ongeveer aan te geven
wanneer daar met de woningbouw kan worden begon
nen?
In vraag 6 wordt gesproken over de keuzewoningen
aan de Archipelweg. Is ook bekend hoe hoog de huur
wordt van deze woningen?
En dan zou ik nog graag iets vragen over het huis
van het hoofd van de school in Lekkum. Dat huis
wordt genoemd op blz. 44 van dit boekwerk. De heer
Van der Sluis heeft mij daarover opgebeld. De kwestie j
is deze. Dat huis zou opgeknapt worden. Later is be-
sloten daar niet nog eens f 17.000,aan te besteden,
dit op advies van de Commissie van beheer van het
Woningbedrijf. Nu heeft de heer Van der Sluis een
brief gekregen van de Gemeente, waarin staat (en ik
vat het samen), dat hij zelf moet uitkijken naar an
dere woonruimte als hij van mening is, dat zijn huidige
woning zo niet meer voor bewoning geschikt is; liefst
in Lekkum en anders in de stad. U stelt in Uw ant
woord op blz. 44, dat U in overleg met hem naar een
oplossing zult zoeken. Nu dacht ik, dat het voor het
dorp Lekkum van belang is, dat de familie Van der
Sluis daar blijft wonen. De Vereniging van Dorpsbe
lang denkt daar ook zo over. Momenteel staat één van
de huizen aan de Hoofdweg, even voorbij de school,
te koop. Is het ook mogelijk, dat het Woningbedrijf in
overleg treedt met de heer Van der Sluis, omdat daar
misschien de oplossing ligt?
Dan heb ik nog iets over vraag 8 betreffende de be
jaardenwoningen. De N.C.H.B. was of is nog van plan
in onze stad een bejaardencomplex te bouwen en daar
voor was oorspronkelijk gedacht aan een terrein aan
de Prof. Gerbrandyweg, hoek Azaleastraat. Dat terrein
is vorig jaar geëgaliseerd. Het is bekend, dat de N.C.
H.B. liever bij het Rengerspark zou bouwen, maar dat
zal er waarschijnlijk niet in zitten. In de opsomming
van te bouwen huizen op blz. 71 wordt dit project ge
noemd. Ik zou graag van U willen weten of het dit
jaar nog wel van de grond komt. Of zijn er misschien
problemen
Vraag 11 gaat over experimentele woningbouw. Ik
kan me voorstellen, dat het College antwoord: „het
is beter op dit moment niet met experimenten te be
ginnen", omdat het met de woningbouw niet zo goed
gaat. Is het mogelijk, dat in een gedeelte van Cam
minghaburen een proef wordt genomen met experi
mentele woningbouw? Zou het College daarover een
advies willen vragen aan de Raad voor de Volkshuis
vesting
N.a.v. de vragen 13 en 14, over onvolwaardige parti
culiere woningen, zou ik U willen vragen wanneer een
particulier in aanmerking komt voor een krotoprui-
mingspremie.
In het antwoord op vraag 16 over te amoveren
complexen wordt ook het Mariahof genoemd. Het
hoofdgebouw van het Mariahof is wel een oud ge
bouw, maar het is een zeer hecht bouwsel. Misschien
zijn er doeleinden te bedenken waarvoor we dit ge
bouw nog kunnen gebruiken.
Aan het eind van Uw antwoord op vraag 21 staat:
„Wij zien geen aanleiding de Raad voor de Volkshuis
vesting bij deze aangelegenheid ook nog in te schake
len." En dat heeft dan betrekking op de begeleiding
van amovatie- en renovatieplannen. Gisteravond was
er een zitting van de Raad voor de Volkshuisvesting
en daar heb ik gevraagd hoe men er over dacht. De
meerderheid van de leden was van mening, dat dit
onderdeel van het huisvestingsbeleid wèl bij deze raad
thuishoort. Het leek de leden wel verstandig zich niet
meer te verdiepen in de plannen die nu zo ongeveer
voor uitvoering klaar liggen, zoals het complex Bali-
straat en een complex van de Woningbouwvereniging
Patrimonium. Dat zou vertragend kunnen werken. Wat
de op stapel staande projecten betreft, wilde de Raad
voor de Volkshuisvesting toch wel graag worden in
geschakeld.
De heer Van Haar en: De heer Miedema heeft al ge
sproken over de teruggang in het aantal gereed geko
men woningen en daar enige cijfers bij genoemd. Ik
sluit mij graag aan bij hetgeen hij gezegd heeft. Hij
heeft ook gezegd, dat dit een ernstige zaak is. Ik ge
loof inderdaad, dat het een bijzonder ernstige zaak is
die de bevolking van Leeuwarden ook enorm beroert.
Zodra je met mensen in gesprek raakt, is het dit punt,
dat naar voren komt en wij merken ook op forumbij
eenkomsten, op vergaderingen en in contacten met
particulieren hoe men zich daarbij betrokken voelt,
hoe emotioneel dit dikwijls ligt. De onrust bij de be
volking is bijzonder goed te begrijpen als we
zien, dat die teruggang reëel is en nog steeds
voortgaat. Ik dacht, dat dit een bijzonder cen
traal probleem: is, waar we enorm veel aandacht aan
moeten besteden. Tot voor kort hadden we in Leeuwar
den eigenlijk geen echte woningnood. Dat de minst-
draagkrachtigen moeilijk een woning konden vinden,
was een sociaal probleem, maar op het ogenblik breidt
het woningprobleem zich uit als een olievlek. Boven
dien krijgen we te maken met het probleem, dat men
sen met het iets betere, geregelde inkomen gewoonweg
geen woning kunnen krijgen, omdat die er niet is.
Daardoor vertrekken veel mensen uit Leeuwarden. Dat
is onvermijdelijk. Dat wegtrekken van deze mensen
kost de Gemeente ook weer veel geld. Op een forum
bijeenkomst van de vakverenigingen heb ik al gemerkt,
dat er ongerustheid heerst vooral bij de bouwvakkers
die de situatie in de bouw zien uitlopen op werkloos
heid. Er worden straks veel minder woningen in bouw
uitgegeven en daarom zijn zij bang hun baan te ver
liezen.
In de afdelingsvergadering over Ruimtelijke Orde
ning hebben wij al gezegd, dat wij in de plenaire zit
ting zullen terugkomen op de stagnatie in de bestem
mingsplannen en wij hebben gezegd, dat wij graag wil
len, dat er een onderzoek wordt ingesteld naar de oor
zaken van het ontstaan van een dergelijke situatie.
Ik heb er toen bij gezegd, dat het er niet om gaat een
schuldige aan te wijzen. Het gaat er vooral om, te
kijken hoe we kunnen voorkomen, dat dit soort dingen
zich in de toekomst herhaalt. Bij de beschouwing die
wij over dit onderwerp naar voren zullen brengen is
het vanzelfsprekend, dat die niet alleen betrekking
heeft op de portefeuille van de heer Tiekstra, maar
dat ook wel degelijk het beleid van de heer De Jong
in het geding zal zijn. De heer Miedema heeft dat zo
even ook al duidelijk gemaakt door te zeggen, dat,
zodra een bestemmingsplan rond is, de woningbouw zo
snel mogelijk van start moet gaan. Wij zullen dus zeker
op deze kwestie in het algemeen terugkomen.
De heer Miedema heeft het in dit verband ook al
even gehad over de bejaardenwoningen. Ik geloof ook,
dat er bepaald meer bejaardenwoningen moeten komen
in Leeuwarden, omdat het vertrek van bejaarden bij
zonder groot is. Ik dacht echter niet, dat er bejaar
denwoningen moeten komen zoals ze nu dikwijls
worden gepland in grote concentraties in hoge flat
gebouwen, zoals dat gebeurt in Oldegalileën en
Lekkumerend-oost.
Door mevr. Brandenburg is al even gesproken over
de experimentele woningbouw, waarbij zij praatte over
Camminghaburen, wat nog een hele tijd op zich zal
laten wachten. Ik dacht, dat men al veel eerder zou
kunnen beginnen. In de Commissie Ruimtelijke Orde
ning heb ik een lans gebroken voor experimentele, ge
concentreerde woningbouw in de laagbouw-sector en
daar genoemd de experimenten die er zijn met de
kashba-woningen en ik heb gesteld, dat er misschien
best in Aldlan-west en Westeinde eens met deze
experimentele bouw kan worden begonnen. De aanwe
zige bouwkundigen lieten blijken ook wel interesse te
hebben voor deze ideeën.
Nu iets over het antwoord op de vragen 13 en 14.
Ik wil dit even aanstippen omdat ik het antwoord van
B. en W. zo typerend vind voor wat in de eerste af
deling ter sprake is gekomen, n.l. de hele kwestie van
openbaarheid en openheid, waarover mijn fractie en
B. en W. (zeker de Burgemeester) nogal van mening
verschillen. Wij vinden het gewoonweg een verkeerd
systeem, dat de mensen moeten informeren bij B. en
W. hoe het nu zit met de woningen die als onvolwaar
dig zijn aangemerkt. Wij vinden, dat B. en W. de men
sen eigener beweging moeten informeren over een zo
belangrijk onderwerp als het huis waarin zij wonen.
Deze mensen hebben er naar onze mening recht op
dit soort dingen te weten. Van de zijde van de Ge
meente moet men hierbij niet passief zijn en zeggen,
dat men altijd bij de Gemeente terecht kan om inlich
tingen. U moet dat de mensen meedelen.
Vraag 16 gaat over de amovering, een mooi woord
voor het tegen de grond smijten, afbreken enz. Dat
heeft ook te maken met de kwestie die hier straks al
aan de orde is geweest, n.l. het dichtspijkeren. Wij heb
ben al eerder in deze Raad gesteld, dat we er toch met
bijzonder veel klem op aan willen dringen, dat panden
die het eigendom van de Gemeente zijn, ook in sane
ringsbuurten, zolang mogelijk hun oorspronkelijke be
stemming blijven behouden, dus zolang mogelijk men
sen blijven huisvesten omdat het afschuwelijk is overal
die dichtgespijkerde woningen aan te treffen. Ik weet
de Wethouder heeft mij al eerder geantwoord
dat er allerhande regelingen zijn. Die woningen zijn
niet goed genoeg meer. Maar ik heb toch echt het
gevoel, dat er bij het beoordelen van die woningen
enorm wordt gelet op alle slechte punten maar dat
de goede punten niet zo'n grote rol spelen. Misschien
heeft dat te maken met het feit, dat het financieel
interessant is een woning te saneren en af te breken
i.v.m. het geld, dat men daar voor krijgt. Maar ik zou
het veel beter vinden als er steeds en zoveel mogelijk
de nadruk op wordt gelegd, dat het geld minder be
langrijk is, maar dat het belangrijk is om er zolang
mogelijk mensen in te laten wonen, vooral nu we mer
ken, dat het aantal woningen in Leeuwarden terug
gaat lopen. Ik wil nogmaals zeggen, dat het bepaald
niet onze bedoeling is te propageren, dat de minst-
draagkrachtigen in allerhande slechte panden worden
weggestopt. Zeer zeker niet. Maar ik dacht toch ook
en ik wil het nogmaals onderstrepen dat het
wenselijk zou kunnen zijn om het soort woningen, dat
ik op het oog heb, te geven aan bepaalde groepen jon
geren, aan kunstenaars, mensen die er zelf iets aan
willen doen; gastarbeiders heb ik ook al eens genoemd.
Ik zou i.v.m. het hele beleid wel willen weten wat er
