22
fan underfine si 11eMannichien yn dizze seale wit net hwat it is wurkleas to wezen, mar ik mei sizze,
ik kin der fan mei prate, hwant ik kin my biskogje as in fakman op dit gebiet. Ik haw de gefolgen fan
5 jier wurkleazens yn de klean sitten. Dal wie yn de tiid fan Siotemaker en De Bruine, de man fan it
ethysk minimum dy't sei dat de arbeider mei trettjin goune en twa stikjes fleis wol ta koe, dan koe
hy it libben halde; it wie de tiid fan Colijn, dyselde dy't letter mei de nazi's under de tekkens lei.
Sa om en de by de tritich jier wurdt jins karakter foarme, hwat jo dan meimeitsje is bipalend foar
jou libben. It hat my dit leard: Sunder wurk to wezen is ien fan de freeslikste dingen dy't in minske
oerkomme kin, it stompt de minske of, hy wurdt unpersoanl ik, hy wurdt op in sydspoar rangearre. Mar
ik haw ek in oarloch meimakke en doe wie ik wer hwat alder en doe is myn earbied foar it gesach,
sa't men it neamd, ek in stik bilune. Ik seach doe hoe't tal fan gesachsdragers "hoogeseten te peerde"
mar frijhwat slap yn de knibbels wienen. Dêrfandinne dat ik altyd in skalk each haw op de gesachs
dragers dy't üt in feilige posysje wei, stipe troch in hear fan amtners, dingen forkundigje dy't de bu-
tensteander foarkomme as in hichtepunt fan wiisheit; en dêrom wierskynlik myn posysje bipalen foar
it lytse, it fordrukteit gewoane, it sljochte. Dêrom fyn ik ek it bikoartsjen op it subsydzje fan in
stedsfornijingskorporaesje in kwealike saek. Help oan de gewoane man dy't de wei net wit yn de dool
hof fan bi palingen, dat fyn ik nedich. Tonnen oan subsydzjes wurde der faek jown oan rapporten dy't
neffens my net folle oars binne as to sieren mei it predikaet "folksforlakkeri j"
Ljouwert hat as haedstêd fan dizze provinsje in sintrumfunksjeIt leit foar de han dat Ljouwert
dat wier meitsje wol- Ik haw niis al sein dat Ljouwert op it gebiet fan it underwiis - ik haw der in
lytse ynventarisaesje fan sjoen en seis makke - net swak by spilet. Oare sintrumfunksjes binne dudlik
hwat efter bleaun, ik tink oan spésialisearre sporten as wielersport, draverij of dat soart dingen; dan
binne wy dudlik yn in efterstansposysje. Grounflak bitsjut net allinne dat men dus huzen bout mar ek
dat der foarsjenningen bykomme moatte. Der hat in tiid west - de hear Brandsma wie hjir doe noch net
as boargemaster - dat der hjir neat op it gebiet fan de alkoholika mocht, nou is de skeal werom slein
nei de oare kant, de "bar" wurdt hast in obsessy. De gemeente Ljouwert bisiket om it grounflak to
stypjen en greater to meitsjen om hjir safolle mooglik minsken hinne to hei jen. Dat kin ik my best foar-
stelle, mar ik leau dat it in ylluzje is. Lokaesjesubsydzjes binne ynstruminten om dat mooglik to meitsjen.
Wy heffe mar al to gau ds finger op nei Den Haech, dat is us Friezen eigen, mar ik leau dat wy hwat
mear rekken halde moatte mei de wurklikheit en dy is dat wy hjir nou ien kear oan de perifery lizze.
Wy lizze hjir klimatologysk hwat minder goed, wy hawwe hjir in tael en kultuer en ik hoech it net to
forblom jen dat dat mannichien ofskri I let. Sprieding fan rykstaken sil in hiel slimme operaesje wurde, ik
kin my dat fanut it stanpunt fan de bitrutsen minsken ek wol bigripe, it wurdt in politike saek op heech
nivo. Men moat mei dit soart dingen deeglik rekken hdlde en ik haw de yndruk, nettsjinsteande alle
goede bedoelingen fan it kolleezje, dat men wol ris it seil heger lukt as de mest.
Ik haw op myn manier bisocht hjir in stikje réaliteit - de boargemaster hat it wurd niis al neamd -
sjen to litten, sa't ik tsjin de dingen oan sjoch. By einsluten woe ik de amtners tige tank sizze foar
al de réwilligens dy't ik as lytse man altyd fan harren ünderfoun haw.
De heer Knol: De jaarlijkse confrontatie met de gemeentebegroting bezorgt menig raadslid een
gevoel van onmacht, want waar kunnen de nodige ingangen worden gevonden voor een verantwoorde
voorbereiding bij de beoordeling van dit belangrijke stuk beleidsbepaling dat voortvloeit uit het krach
tens de grondwet aan de gemeenteraad toegekende budgetrecht. Hoewel dit budgetrecht één van de
belangrijkste middelen is in de beleidsbepalende taak van de raad, zal menig raadslid zich afvragen:
Wat moet ik er mee aan. Achter de veelheid van cijfers en de omvangrijke stapels bewijsstukken en
bijlagen gaat een beleid schuil dat door de gemeenteraad moet worden beoordeeld en goedgekeurd.
In de 7 jaar dat ik het werk als raadslid mocht doen heb ik dit probleem al eerder aan de orde gesteld
en hoewel ik hoop dat de nu bijgevoegde gecomprimeerde begroting er een klein beetje toe zal bij
dragen dat het zicht op de cijferbrij wat is verbeterd, meen ik toch dat verdere maatregelen noodza
kelijk zijn. Wij moeten zien te bereiken dat elk raadslid bij de behandeling van de begroting het ge
voel heeft: Ik snap het en ik kan het beoordelen.
De raad in deze samenstelling is bezig met zijn laatste begrotingsbehandeling. Alvorens wat nader
in te gaan op de begroting 1978 en het beleidsplan 1978-1982, wilde ik beginnen met een terugblik
op de ontwikkeling van de financiële positie van de gemeente Leeuwarden gedurende de nu aflopende
zittingsperiode van deze raad. De eerste begroting van deze periode, die van 1975, zou bij ongewij
zigd beleid een tekort opleveren van 11 .965.000,— Nu, 4 jaar later, staan wij voor de begroting
1978. Extra afschrijving en een storting in het Stadsvernieuwingsfonds buiten beschouwing gelaten,
wordt er een overschot geraamd van 2.175.000,— Wanneer wij bovendien in aanmerking nemen
dat op rekening-basis de afgelopen jaren financieel bijzonder gunstig zijn verlopen kunnen wij deze
ontwikkeling wel als een financieel hoogstandje kwalificeren. Wij hebben inmiddels kunnen lezen
23
dat ook de begroting 1977 een overschot heeft op rekening-basis van ongeveer ƒ5.000.000,Een
nadere analyse van dit heuglijk feit brengt aan het licht dat hiervoor dei volgende factoren zijn aan
te wijzen. In de eerste plaats de overname door het rijk van de tekorten op het openbaar vervoer.
Mede hierdoor kon het batig saldo in de bedrijvensector toenemen van ƒ523.000,in 1975 tot
ƒ2.400.000,in 1978; ook de N.V. Frigas heeft hiertoe zijn steentje bijgedragen. Ten tweede, de
tekorten in de doeluitkeringssector lopen terug 2.600.000,in 1975, in 1 977 ƒ2.400.000,
Ten derde, de verfijningen aangebracht in het uitkeringssysteem van het Gemeentefonds hadden voor
Leeuwarden een bijzonder gunstige uitwerking. Stellen wij de uitkering van dit fonds in 1975 op T00,
dan komen wij voor 1978 uit op een indexcijfer van 145, terwijl de uitgaven in de gemeentelijke
overheidssector in hetzelfde tijdsbestek stegen van 100 tot 122. In de afgelopen 4 jaar zijn er dus van
rijkswege duidelijk aanzetten gegeven tot een verbetering van de financiële positie van de gemeenten.
Met name staatssecretaris Polak heeft hier sterk voor geijverd en verdient dan ook een dikke voldoende.
Vol trots schrijft de minister van Binnenlandse Zaken in de rijksbegroting 1978 bij het hoofdstuk
Gemeentefinanciën dat de budgettaire positie van alle gemeenten samen ronduit gunstig is te noemen.
Voor de heer Wiegel is hier dus niet zoveel puin te ruimen, hoewel ik heb begrepen dat de heer
Zoutendijk überhaupt niet zoveel puin aanwezig acht. Er zijn nog een paar kleine financiële pro
bleempjes die voor de gemeenten moeten worden opgelost. Daar zijn in de eerste plaats nog steeds de
aanwezige tekorten in de doeluitkeringssfeer. In de afgelopen jaren is alleen wat in de marge gesleu
teld waardoor deze tekorten niet groter werden, maar het probleem zelf is niet tot een oplossing ge
bracht. Kort geleden heeft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten dan ook de brochure "Onder-
wijsuitkeringen, de regering aanhoudend een zorg" uitgegeven, een alleszeggende titel. Ook het
probleem van de rentelasten op geconverteerde leningen voor de financiering van de woningwetbouw
vraagt nog steeds om een oplossing, Leeuwarden legt hier jaarlijks ruim een miljoen op toe. Trouwens,
ook de te lage onderhoudsnorm zoals die door het Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Or
dening wordt vastgesteld zal er toe leiden dat bij een sociaal en technisch verantwoorde exploitatie
van de gemeentelijke woningwetwoningen een steeds groter beroep op de algemene dienst moet worden
gedaan. Immers, door het niet meer mogen bouwen kan het Gemeentelijk Woningbedrijf in onvoldoende
mate haar fondsen en reserves aanvullen, terwijl het verouderend woninqbezit in steeds grotere mate
financiële offers gaat vragen. Het zal dan ook niet blijven bij de ƒ500.000,-- die wij het afgelopen
jaar in het Woningbedrijf hebben gepompt. Ook de woningbouwcorporaties zullen op den duur in toe
nemende mate met dit feit worden geconfronteerd. Hier is weliswaar geen bouwstop, maar wel een af
nemende groei waardoor ook hier de financiële armslag zal verminderen. Dat is de schaduwzijde van de
40-40-20-verhouding in de Camminghabuurster polder, naar mijn idee-
Al pratende komen wij zo vanzelf terecht bij het grootste financiële probleem dat ons in de toe
komst te wachten staat, n.l. de bekostiging van de stadsvernieuwing. De stadsvernieuwing is door re
gering en gemeenten tot een eerste prioriteit verheven en door de betrokken staatssecretaris terecht
gestimuleerd. Bij de bevolking zijn grote verwachtingen gewekt, zij zijn nauw bij de opzet en de
eerste uitwerking van de plannen betrokken. Nu komt het echter op de realisering aan en dat kan niet
alleen in 6 bevoorrechte gemeenten. Via de Wet op de stadsvernieuwing zal er snel voldoende geld
op tafel moeten komen, anders voorzie ik op grote schaal het weer afglijden naar een artikel 12-situa-
tie. Het proces van de stadsvernieuwing is n.l. niet te stoppen, dat zou trouwens tegenover de mensen
ook niet meer te verantwoorden zijn. Wel zijn wij bezig om via het Fonds voor de Stadsvernieuwing
hiervoor wat geld te reserveren, maar als ik zo de uitkomst van de exploitatie-opzetten van de eerste
stadsvernieuwingsplannen bekijk, dan kon dit fonds wel eens snel leeg zijn. Twee klemmende vragen
dienen in dit verband dan ook te worden beantwoord. Ten eerste, welke gemeenten komen na de 6
boffers het eerst aan bod voor rijkssteun? Ten tweede, blijven de gemeenten na de rijkssteun, hetzij
via de interim-saldoregeling hetzij via de definitieve regeling, nog met hoge, niet te dekken kosten
zitten? Mochten de antwoorden op deze vragen in ons nadeel uitvallen dan zullen snel prioriteiten
gesteld moeten worden. Bij het wegvallen van de verwachte bijdragen uit Den Haag zullen wij n.l.
nooit alle plannen die ons zo ambitieus voor ogen staan financieel kunnen opbrengen. Dan praten wij
nog niet eens over de financiële gevolgen voor de stadsvernieuwing die zullen voortvloeien uit de ge
wijzigde voornemens m.b.t. de grondpolitiek.
Resumerend kan gesteld worden dat onder de regering Den Uyl de financiële positie van de gemeen
ten duidelijk is verbeterd, maar voor al te optimistische geluiden is beslist geen reden ook gelet op
de bezuinigingsdrift die de komende jaren in versterkte mate tot ons zal komen. Ook kan gesteld wor
den dat de gouden koorden waarmee wij aan Den Haag gebonden zijn steeds talrijker worden: Subsidies
voor de walmuren, subsidies voor de monumenten, koppelsubsidies C.R.M., subsidies voor de parkeer
kelder, lokatiesubsidieA.C.W.-subsidie, interim-saldoregeling, saneringsbijdragen en noem maar op.
Subsidies die allemaal moeten worden aangevraagd en doorgesproken, waar veel tijd mee gemoeid is.
