j*13
wijze van presenteren zijn wij ons er wel meer van bewust dat in de Nota Alternatieven op zich een
iets samenhangender visie neergeschreven had kunnen worden voor wat betreft de relatie van Leeu
warden met zijn omgeving. Wij zijn van plan in het ontwerp-Streekplan hier meer aandacht aan te
besteden, door middel van zogenaamde regiobeschrijvingen, in deze beschrijvingen willen wij probe
ren voor de verschillende regio's een samenhangend beeld te scheppen van wat het Streekplan bete
kent voor de betreffende regio. Daarin kan ook de relatie tussen de verschillende kernen duidelijk
worden aangegeven.
Een tweede vraag die beantwoord moet worden door de gemeente Leeuwarden, is of deze gemeen
te werkelijk vindt dat de kleine kernen geen kansen meer zouden moeten worden gegeven om te groei
en. Deze vraag sluit in feite aan bij het voorgaande. Is er werkelijk geen ruimte om de groei van de
kleine kernen te stimuleren, zoals het discussiestuk op de werkagenda stelt? Ook bij die vraag moeten
een aantal overwegingen in het achterhoofd worden gehouden. Beantwoordt u deze vraag bevestigend,
dan moet u zich realiseren dat dit ook voor de eigen dorpen zal gaan betekenen dat er minder groei
in zit, in ieder geval veel minder groei dan nu regelmatig door de gemeente bij de provincie wordt
bepleit. Een tweede punt dat u zich moet realiseren, is dat de sociale situatie op het platteland in
feite minstens zo problematisch is als in een stad als Leeuwarden. Ook op het platteland hebben de
scholen het moeilijk en ook daar worden winkels opgeheven. Een andere zaak is dan nog dat het
gemiddeld inkomen, volgens de opgave van de verschillende belastinginspecties, op het platteland
toch nog altijd aanzienlijk lager ligt dan in een stad als Leeuwarden. Leeuwarden heeft nog altijd
het hoogste gemiddelde inkomen van Friesland.
Een derde overweging die u mee moet nemen, is dat het provinciaal bestuur zich ook niet altijd
kan permitteren dat er een gat valt in de woningbouwproductie in een bepaalde regio. In het verleden
is het vaak zo geweest dat halverwege het jaar herverdeling van de rijkssteun voor de woningbouw
heeft plaatsgevonden ten nadele van Leeuwarden en ten voordele van de suburbanisatiekernen. Een
andere vraag waarvan het belangrijk is dat de gemeente Leeuwarden die beantwoordt, is de volgende:
Wil de gemeente Leeuwarden een echte groeistad worden met alles erop en eraan? Dit staat even los
van de vraag of gedeputeerde staten een dergelijke wens zullen honoreren. Bij het beantwoorden van
die vraag moeten ook weer een aantal overwegingen worden meegenomen. Ten eerste zal een aanwij
zing van Leeuwarden als groeistad naar alle waarschijnlijkheid een taakstelling van 1 .000 woningen
per jaar inhoudenVoor zover mijn informatie strekt is de minister niet van plan op het getalscriterium
van 1.000 woningen per jaar uitzonderingen te maken. Een open vraag hierbij is of een dergelijke
taakstelling is waar te maken. Zoals ik in mijn verhaal op 15 november heb aangegeven, zijn op zijn
minst serieuze twijfels op zijn plaats. Leeuwarden kent vele zware taakstellingen op verschillende
terreinen Ik denk dan aan de stadsvernieuwing, het verkeer en vervoer en het welzijn. Men zal de
volgende vraag moeten beantwoorden: Kan het gemeentelijk apparaat ook nog eens een keer een zware
taakstelling op het gebied van de woningbouw opvangen? Een punt dat ik ook al eens eerder heb ge
noemd, is dat er daarnaast in alle grote gemeenten in Nederland die een behoorlijke groei moeten
realiseren grote structurele problemen zijn. Dit blijkt ook in Leeuwarden het geval te zijn. De ontwik
keling van Camminghaburen gaat niet geheel en al zonder problemen. De burgemeester heeft in zijn
nieuwjaarsrede aangegeven dat de nieuwe wijk na Camminghaburen al bepaalde vertragingen begint
op te lopen.
Een andere overweging die naast de vraag of een taakstelling op zich is waar te maken meegeno
men moet worden, is de overweging of een extra groeistad-taakstelling opweegt tegen de extra groei
stad-faciliteiten die men daarvoor in de plaats krijgt. Veel faciliteiten kan men ook bepleiten zonder
groeistad te zijn. Leeuwarden heeft de interim-saldoregeling al gekregen, zonder dat het een groei
stad is. Ook komt Leeuwarden voor de locatiesubsidie in aanmerking. Wellicht zijn ook op het gebied
van de infrastructuur en de welzijnsvoorzieningen faciliteiten mogelijk, zonder de taakstelling van
groeistad te realiseren. Het standpunt van de provincie is op dit moment dan ook aldus: Ten eerste stelt
men dat een groei van plm. 700 woningen voor alternatief 1 dan wel plm. 500 woningen voor alterna
tief 2 op dit moment al een heel zware taakstelling voor Leeuwarden is. Ten tweede, een aanwijzing
als groeistad met als consequentie dat er dan 1 .000 woningen per jaar zouden moeten worden gebouwd,
kan op dit moment althans niet worden nagestreefd. Een standpunt van de provincie is ook dat op grond
van de unieke positie van Leeuwarden binnen Friesland gepleit zal moeten worden om alle noodzake
lijke groeistad-faciliteiten te claimen. In het gesprek van 15 november hebben wij ook gesteld dat,
mocht het Leeuwarden lukken om zonder al te veel problemen in de eerste Streekplanperiode van
1980 tot 1985 500 tot 700 inwoners per jaar meer te krijgen, dan kan in een eerste bijstelling van het
Streekplan alsnog worden overwogen om Leeuwarden toch een taakstelling als groeistad te geven. Hier
bij moet dan wel weer worden bedacht dat dit niet iets is dat automatisch zal geschieden. Het is de vraag
of gedeputeerde staten en provinciale staten dat ook willen en of zij van een woningbouwproductie
T' £o
van 4.000 tot 5.000 woningen in geheel Friesland een-kwart in Leeuwarden willen realiseren.
Tot slot een tweetal andere thema's, de voorzieningen en het verkeer. Bij de voorzieningen is de
teneur van de gemeentelijke reactie tot nu toe dat de volle aandacht op de voorzieningen in Leeuwar
den moet zijn gericht. Men pleit voor een zogenaamd steil opgezette kernenhiërarchie. Ik citeer hier
voor weer uit de werkagenda: "Een aantal voorzieningen, in het bijzonder op cultureel gebied, kan
alleen gedijen in een "steil opgezette" kernenhiërarchie." De teneur is dat op grond hiervan zou moe
ten worden gekozen voor alternatief 1want: "In alternatief 2 wordt duidelijk gebroken met de vrij
evenwichtige structuur van voorzieningen en wordt aangekoerst op het benadrukken van locale, klein
schalige, voorzieningen, met name in de dorpen." Ook daarbij zijn een aantal vragen te stellen. De
belangrijkste vraag is: Houdt alternatief 2 echt in dat Leeuwarden geen hoogwaardig voorzieningen
niveau in stand zou kunnen houden? In alternatief 2 kan Leeuwarden nog altijd een groei in het draag
vlak doormaken van ongeveer 450 inwoners per jaar. Bovendien wordt in alternatief 2 een gelijkmatige
groei over de provincie nagestreefd. Dit betekent dat enkele concurrenten van Leeuwarden - ik denk
dan met name aan Drachten - gas zullen moeten terugnemen. Het kan best zo zijn dat alternatief 1
met zijn accent op het oostelijk deel van de provincie en met zijn aanleg van bij voorbeeld de Zuider-
zeespoorlijn veel grotere gevaren inhoudt voor het verzorgingsniveau van Leeuwarden dan alternatief 2.
Alternatief 1 en alternatief 2 verschillen niet zozeer van elkaar ten aanzien van de top van de voor
zieningen, maar meer ten aanzien van het midden en de basis van de voorzieningen. In alternatief 1
ligt het accent op de centrumdorpen en de streekcentrain alternatief 2 juist op de zelfstandige dor
pen en de gedeeltelijk zelfstandige dorpen. Ook daarbij is het maar de vraag of alternatief 1 inder
daad gunstiger voor Leeuwarden is dan alternatief 2. Verder kan nog worden opgemerkt dat, welk al
ternatief ook wordt gekozen, een heei groot deel van de voorzieningen sowieso in Leeuwarden terecht
zal komen. Er is maar één universiteit en er is ook maar één provinciaal overheidsapparaat.
Tot slot het verkeer. Ook daarbij is een teneur aanwezig waarin iets meer voor alternatief 1 wordt
gekozen. Men kiest voor een prioriteit bij het aanleggen van betere wegverbindingen in Friesland. Ik leid
dit enigszins af uit het feit dat men kiest voor een verdubbeling van het wegvak Leeuwarden-Drachten.
Op zich heb ik daar weinig opmerkingen over, maar wel zou ik één ding willen zeggen. U moet na
melijk niet denken dat alternatief 2 het aanleggen van betere wegverbindingen in Friesland zal af
wijzen. Op grond van een hogere norm qua afwikkelingsniveau en op grond van een voorzichtiger om
springen met het landschap zijn de voorstellen echter wel iets minder ingrijpend dan in alternatief 1
De heer De Boer: Allereerst wil ik u dank zeggen voor het feit dat ik de gelegenheid krijg om
vanaf deze plaats althans een van mijn pennevruchten enigszins toe te lichten. Het betreft dan met
name de Nota Uitgangspunten, die is opgesteld voor de Regio Leeuwarden. Ik zit hier eigenlijk in
een tweeledige rol. Enerzijds zit ik hier duidelijk als mede-scribent van de Nota Uitgangspunten.
Als men daar echter zo mee bezig is en er wordt tegelijkertijd een indrukwekkende Nota Alternatie
ven voor hef Streekplan gepubliceerd, dan is hef onvermijdelijk dat men met deze nota wordt gecon
fronteerd en er zijn gedachten over laaf gaan. Dit feit laaf echter onverlet dat ik geen verantwoor
delijkheid draag voor de Nota Alternatieven; dat wil ik voorop stellen. Of ik er verantwoordelijkheid
voor wens te dragen, is een tweede.
In de confrontatie tussen het verrichten van voorbereidende werkzaamheden voor de Regio Leeu
warden en het Streekplangebeuren rond de Nota Alternatieven zijn toch enkele gedachten opgekomen
die in de al meer genoemde vergadering in de Bunker te Grouw hebben geresulteerd in een notitie.
Deze notitie betrof dan wat genoemd kan worden de perifere ligging van Friesland als een factor bij
de ruimtelijke inrichting. Ik zou mijn betoog daar in eerste instantie op willen richten om straks over
te gaan op een toelichting ten aanzien van de Nota Uitgangspunten voor de regio.
Perifere ligging, een moeilijk woord. In het algemeen bedoelt het te zeggen dat iets op een door
gaans geografische afstand is gelegen. Verdergaand heeft het begrip iets te maken met het op grote
afstand liggen van centra, brandpunten in de maatschappelijke ontwikkeling. Als men dit op Friesland
zou toepassen, dan zou men in eerste instantie kunnen denken aan hef Westen des lands. Nog fijnzin
niger planologen denken soms aan de driehoek Westen des lands-Parijs-Ruhrgebied, met als centrum
Brussel. Ten opzichte daarvan kan men in het geval van Friesland spreken van een perifere ligging.
Wanneer men hierover praat, dan gaat het dus niet uitsluitend om een geografische afstand, maar in
feite ook om de regionale economie, die daar duidelijk mee samenhangt, en ook om een aantal wat
men zou kunnen noemen sociaal-psychologische aspecten. Beide elementen werken door in de ruimte
lijke ordening. Die vormen immers de grote decors waarbinnen zich het toneelspel van de ruimtelijke
ordening afspeelt, die geven de omvang aan van het podium waarop men het toneelspel van de ruim
telijke ordening kan spelen. Een belangrijk kenmerk van de perifere ligging is jarenlang geweest het
kijken naar hef Westen en het nastreven van wat daar aan dynamiek, aan inrichting, aan niveau staat.
