I 0mneen tegen dit voorstel te zeggen, want er is geen enkele bestelling gedaan. (Mevrouw Van der Werf:
-let staat in de b. en w.-notulen.) Op het moment dat het voorstel in de vergadering van b. en w. was
ieweest was het voor ons een logische consequentie het voorstel aan de raad voor te leggen. Wij kunnen
,0nder toestemming van de raad geen opdrachten geven tot het doen van bestellingen. Het is dus een
sprookje dat er opdracht is gegeven voor de levering van zit-ligcombinaties. U zit helemaal niet voor
het blok, u stemt het voorstel maar rustig af. Dan gebeurt er helemaal niets en dan komt het materiaal
liet naar Leeuwarden. Ik ben dacht ik voldoende duidelijk ingegaan op de gemaakte opmerkingen en er
jestaat voor mij ook geen aanleiding meer om in te gaan op de vraag hoe ik over atoombewapening
denk. Wij staan niet voor een beslissing dienaangaande. Ik heb zojuist indirect de kwestie aangehaald
vande provincie. Het gaat hier niet om een verplichte uitgave. De provincie kan wanneer u iets zou af
stemmen alleen posten op de begroting brengen indien het zogenaamde wettelijk verplichte uitgaven
32
De Voorzitter: Ik zou kunnen voorstellen nu maar tot stemming over te gaan. Toch geloof ik dat ik
een enkel woord moet zeggen, waarbij ik wil trachten een en ander te brengen binnen de proporties zo
als wij daar vanavond over praten. Ik wil vooropstellen dat er helaas een grote vrees in de samenleving
heerst over de angstwekkende ontwikkelingen die er zijn met betrekking tot de atoombewapening. Dit ij
niet alleen in Leeuwarden het geval, deze angst heerst overal, ook niet alleen in ons land. Hierdoor
worden spanningen opgeroepen. Men is bang voor het toenemende risico dat men deze wapens ooit gaat
gebruiken, waardoor een situatie zou kunnen ontstaan die slechts geschilderd kan worden als onvoorstel
baar angstwekkend. Ik ben het met deze gedachtengang eens, ik onderlijn volledig dat wij helaas over
een probleem als dit moeten praten. Hoewel er ondertussen heel wat discussies hebben plaatsgehad, moet
ik u wel zeggen dat het beeld waarover wij nu spreken er twee jaar geleden precies zo uitzag. Ook toer
wisten wij dat er angstwekkende ontwikkelingen gaande waren. Een en ander is ook in discussie geweest
in deze raad. Ik zeg nogmaals dat dit angstige perspectief niet alleen heerst in de gemeenteraad van
Leeuwarden. Op landelijk niveau, in discussies tussen regering en parlement, zijn voor het hele land be
paalde bedragen uitgetrokken voor het inrichten van schuilkelders in parkeergarages en dergelijke. Er is
een langjarig programma ontwikkeld. Toen men daarmee startte, waren de aanvragen aanzienlijk groter
dan het geld dat per jaar door de regering beschikbaar kon worden gesteld. In dat kader heeft men twee
jaar geleden voor Leeuwarden niet het volle bedrag beschikbaar gesteld dat nodig was om de schuilkel
der in de parkeergarage onder het WiIhelminaplein in te bouwen en voor gebruik geschikt te maken. Op
dat moment kon er voor Leeuwarden niet meer worden uitgetrokken dan 3,1 miljoen gulden. Iedere insi
der wist dat de inrichting van de schuilkelder zou volgen op de stap die twee jaar geleden werd gedaan,
Aan het voorstel tot de bouw van de schuilgelegenheid is de raad niet zo maar voorbij gegaan. Na een
discussie heeft men namelijk met 30 tegen 3 stemmen besloten de 3,1 miljoen, die het rijk voor Leeuwar
den beschikbaar kon stellen, te bestemmen voor de bouw van de schuilkelder. Ik constateer alleen maar
een feit. Wij zijn nu twee jaar verder. Elk jaar stelt het rijk een verdeling van gelden samen. Wij kun
nen nu nog ruim vier ton krijgen voor het inrichten van de schuilgelegenheid. Het doet er dan niet toe
hoe men over de schuilkelderproblematiek denkt. Het was natuurlijk logisch geweest dat het totale be
drag in één keer beschikbaar was gesteld, maar het rijk doet het in dit geval in twee keer.
Ik heb bezwaar tegen de opmerking van enkele raadsleden dat wij iets weggemoffeld zouden heb
ben. Er is om de drommel niets weggemoffeld. Een en ander moet via de gemeenterekening lopen en in
een begrotingswijziging worden opgenomen. Zoals ik al heb gezegd, de inrichting van de schuilgelegen
heid is een volkomen logische consequentie van een met grote meerderheid door de raad genomen beslis
sing. Naar de mening van b. en w. hoefde de discussie niet opnieuw te worden opgerakeld, omdat een en
ander twee jaar geleden al heeft plaatsgevonden. De raad heeft toen ten principale een beslissing geno
men. Een groot deel van de raad kan nu wel zeggen dat een dergelijke beslissing toen nooit had moeten
worden genomen, maar daar wil ik buiten blijven, ik constateer alleen de feiten. Hoe wij ook denken
over het fenomeen van schuilkelders, het zou logisch zijn dat de raad nu besluit tot het beschikbaar
stellen van het genoemde krediet. De raad kan natuurlijk besluiten dit krediet niet beschikbaar te stel
len. Ik wil u er wel op wijzen dat dan in ieder geval 3,1 miljoen gulden is weggesmeten. U moet deze
opmerking beslist niet opvatten als een dreigement, ik constateer alleen maar een feit. Men kan toch
niets met de schuilkelder, als de genoemde outillage er niet in aangebracht wordt. U bent echter vrij in
het nemen van een beslissing. Het recht van de raad is om te zeggen: wij hebben destijds een foute be
slissing genomen, wij willen nu niet verder. In feite had u twee jaar geleden moeten besluiten de 3,1
miljoen niet beschikbaar te stellen.
Ik wil nog op één punt wijzen. In het kader van de rampenbestrijding worden op het ogenblik po
gingen gedaan om een en ander te baseren op rampen in vredestijd. Ook in landelijk verband wordt
hierover gesproken, terwijl dit onderwerp ook al eens in de raad, tijdens een begrotingszitting, aan de
orde is geweest. Wij hebben een rampenplan, dat is u bekend. Ik vind het onbegrijpelijk dat ook over dit
rampenplan nogal denigrerend werd gesproken. Het rampenplan is toch openlijk in de raad aan de orde
geweest en vastgesteld, er is ook wat dit betreft niets weggemoffeld. In het kader van het rampenplan
wordt bijvoorbeeld vastgesteld wat er moet gebeuren als er plotseling iets gebeurt. U hebt gezien water
met het vliegtuig bij de Moerdijk is gebeurd. Het hoeft helemaal niet om oorlog te gaan, er kan ook iets
anders gebeuren. Als er plotseling massaal gewonden vallen, dan worden bepaalde lokaliteiten aangewe
zen, zoals scholen en dergelijke, waar die gewonden naar toe gebracht kunnen worden. Wij kunnen wel
lokalen aanwijzen, maar verder hebben wij niets. De opzet van het onderhavige voorstel is ook om het
materiaal in te zetten bij vredesrampen. Als er een vredesramp komt en er massa's gewonden vallen, dan
verklaar ik u bij dezen dat wij nauwelijks iets hebben om adequaat iets te doen.
Ik moet zeggen dat mevrouw Van der Werf sprookjes vertelt als zij zegt dat b. en w. al opdracht
hebben gegeven voor de levering van de zit-ligcombinaties. Ik weet niet waar zij die verhalen weg
haalt. Er is gewoon door b. en w. besloten dit voorstel aan de raad voor te leggen. U bent helemaal vrij
(betreffen. Wanneer de raad zo'n besluit zou nemen dan ben ik als burgemeester gedwongen dat aanhan
gig te maken en dan kunnen gedeputeerde staten inderdaad besluiten om een post op te voeren op de be
groting. Daar is hier echter geen sprake van want het gaat hier niet om een verplichte uitgave. U hebt
indertijd besloten om binnen de gelden die het rijk beschikbaar stelt, 3,1 miljoen uit te geven. U kunt
thans dezelfde beslissing nemen of niet nemen. Er is niemand die dit verplicht kan opvoeren. Als u van
daag besluit dit niet te doen, dan komt het materiaal niet naar Leeuwarden. Heel eenvoudig, zo ligt het.
Ik stel voor de discussie te sluiten, tenzij u nog behoefte hebt aan een tweede termijn.
Mevrouw Van der Werf: Ten eerste wil ik ingaan op hetgeen de heer Bijkersma heeft gezegd. Hij
heeft gezegd dat wij hier bezig zouden zijn met doemdenkerij en het aankweken van een angstpsychose.
Ik zou u een citaat willen voorlezen uit een uitgave van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, ge
noemd Civiele voorbereidingen in Nederland, waarin op blz. 10 staat: "Op grond van de huidige poli
tieke en strategische opvattingen wordt het uitbreken van een onbeperkte kernwapenoorlog op het ogen
blik echter niet waarschijnlijk geacht. De civiele verdedigingsvoorbereidingen zijn daarom gebaseerd op
minder ernstige dreigingen, te weten het gebruik van conventionele wapens, en het gebruik van kernwa
pens uitsluitend gericht tegen militaire doelen." Uit dit citaat wordt het volgens mij voldoende duidelijk
dat het helemaal geen uit de duimzuigerij en doemdenkerij is. Ik baseer mij gewoon op feitelijke gege
vens, die ook naar voren komen in rapporten van het Sipri, het Nederlands Instituut voor Vredesvraag
stukken en het IKV. Overal wordt er op deze tendens gewezen. De heer Bijkersma zegt over informatie
te beschikken waaruit blijkt dat die tendens er niet is. Misschien kan hij dan eens met die informatie op
tafel komen. Ik zou aan hem willen vragen of hij dan niet een verschuiving in militaire strategie consta
teert, zoals ik die zojuist naar voren heb gebracht. Bovendien doet zijn verhaal mij denken aan een uit
spraak van Churchill, die zei dat militairen altijd bezig zijn zich voor te bereiden op de vorige oorlog.
Deze uitspraak is volgens mij ook erg van toepassing op het verhaal van de heer Bijkersma als hij het
heeft over de Tweede Wereldoorlog waarin schuilkelders een functie hadden. Ik heb het nu niet over si
tuaties zoals wij die in de Tweede Wereldoorlog hebben gekend.
Als dan door de voorzitter en de heer Heere wordt gezegd dat deze aanschaf een consequentie is
van een eerder genomen beslissing, dan wil ik dat toch bestrijden. Ten eerste heeft de fractie van de
PvdA al aangegeven dat men op grond van nieuwe argumenten spijt kan hebben van eerder genomen be
slissingen. Er zijn de laatste twee jaar veel nieuwe argumenten op tafel gekomen en er is veel meer in
formatie beschikbaar gekomen over het civiele verdedigingsbeleid. Verder is er een groeiend maatschap
pelijk verzet tegen de civiele verdediging, is er veel meer inzicht in de (kern)wapensystemen, is er een
groeiend verzet tegen atoomwapens in het algemeen en is er veel meer onderkenning gekomen van de
mogelijkheid om op plaatselijk niveau de anti-kernbewapeningsbeweging te ondersteunen. Bovendien
is het bedrag dat voor deze aanschaf beschikbaar wordt gesteld volstrekt belachelijk. Daar wil ik het
echter niet over hebben, het gaat mij meer om het principe van de zaak. Als men dan het verhaal
houdt dat aanschaf een consequentie is van een eerder genomen beslissing, zet dan een serie bedden
uit de volle BB-magazijnen in de schuilkelder. Kom echter niet met een zo volstrekt belachelijk be
drag op de proppen dat dan ook nog over de balk wordt gesmeten.
Ik wil nog een opmerking maken over de functie van de atoomschuilkelder bij rampen in vredestijd.
Ten eerste wil ik stellen dat het hier gaat om een atoomschuilkelder en niet om een algemene openbare
schuilgelegenheid. Uit de toelichting op de plannen voor de schuilkelder, zoals die destijds door het in
genieursbureau zijn ontworpen, blijkt ook wel dat deze schuilgelegenheid, die plaats biedt aan circa
5.000 personen, ter bescherming is tegen radio-actieve straling ten gevolge van fall-out en tegen de tot
heden bekende en onbekende oorlogsgassen. Uit deze toelichting blijkt al duidelijk dat het hier om een
atoomschuilkelder gaat. Ten tweede, wat moet men zich voorstellen bij rampen in vredestijd? Overstro
mingen? Dan kan men beter vlotten aanschaffen in plaats van onder de grond te gaan zitten. Rampen
met gevaarlijke stoffen? Wij hebben er hier al vaker op gehamerd dat die gevaarlijke stoffen niet door
