20
Het vooruitzicht van een verder doorvretende sociale en politieke crisis met misschien
meer dan een miljoen werklozen in 1984 is niet opwekkend. Zeker niet als we daarin betrekken
hoe de uitzichtloosheid wordt vertaald:
- in apathie;
- in sympathie voor uitgeproken rechtse opvattingen zoals buitenlanders het land uit en
jongeren en ouderen horen te leven in persoonlijke afhankelijkheid van hun bloedverwanten;
- in een toenemende aantrekkingskracht van terreur als politiek middel.
Er zal verzet moeten worden georganiseerd tegen dit soort opvattingen. Verzet tegen de op
vatting dat de crisis een onafwendbaar natuurverschijnsel is. Verzet tegen de ideologie dat
de ongelijkheid maar beter kan worden vergroot en dat iedereen een stap terug moet doen
behalve de mensen die het voor het zeggen hebben. Dit verzet moet er komen op alle niveaus,
parlementair en buiten-parlementair. Ook de gemeenteraad kan daaraan haar steentje bijdra
gen; daarop komen wij nu.
In feite staan ons inziens drie wegen open om op de financiële en politieke problemen te
reageren
- Wij kunnen (meer of minder) lijdzaam de bezuinigingen zo goed en zo kwaad als het kan uit
voeren en dus beginnen aan een kaalslag en afbraak van de gemeentelijke voorzieningen en
het leeghalen van de portemonnee van de Leeuwarder burgers. De PAL-fractie kiest niet
voor deze weg; wij maken het rechts hiermee al te gemakkelijk.
- Wij kunnen alles gewoon "op de lat" schrijven, de tekorten laten oplopen, zodat de begro
ting niet meer sluit en wij onder een artikel-12 curatele van het rijk komen te staan. Ook
voor deze weg kiezen wij niet. Het aansturen op de artikel-12 status als individuele keus
van de gemeente Leeuwarden wijzen wij van de hand. Ten eerste is het immers de vraag of
de aanvraag gehonoreerd zou worden. Ten tweede wordt het hele gemeentelijk beleid door
gelicht, alle uitgaven op een goudschaaltje gewogen en alle inkomsten tot een hoog peil op
geschroefd. Iets anders is dat wij een gezamenlijk beroep op de artikel 12-status van alle
gemeenten als actiemiddel al regelmatig hebben bepleit
- Hiermee kom ik op de derde weg, de weg van onze keuze, die bestaat uit bestuurlijke dan
wel gemeentelijke ongehoorzaamheid. Tot voor kort een ongehoorde daad, nu allang niet
meer. Zelfs bij de VNG, waar de lijdzaamheid heeft plaatsgemaakt voor een meer stoutmoe
dig optreden jegens Den Haag, raakt de term al ingeburgerd. Bijvoorbeeld de heer Drijber,
voorzitter van de VNG, stelt in de Volkskrant van 1 augustus j.l. - ik citeer - dat "vele
ministers van onderwijs zich aan bestuurlijke ongehoorzaamheid hebben schuldig gemaakt:
zij houden zich niet aan de regels en wettenze schepen ons al jaren op met tekorten van
honderden miljoenen".
Bestuurlijke ongehoorzaamheid dus, maar hoe dan? De Groninger wethouder Barmentloo
prees als daad van bestuurlijke ongehoorzaamheid aan, het laten oplopen van de rekening
tekorten van de gemeenten, zeker als die het gevolg zijn van bijstandsuitkeringen. Wat voor
de bijstandsuitkeringen geldt, geldt natuurlijk net zo hard voor de tekortschietende doel
uitkeringen voor onderwijs. Ook de hoofddirecteur van de VNG, de heer Berg, zit op die lijn:
"Wij zijn nu zo ver dat wij zeggen: als het geld niet komt, dan komt het maar niet. Dan boe
ken wij ergens "ten onrechte niet ontvangen van het rijk". Wij maken dus een klein finan
cieringstekort jeIk geef toe dat het een wat ongelukkige manier van werken is, maar de ge
meenten doen nu wat kabinetten vijftien jaar lang hebben gedaan: het financieringstekort tot
onaanvaardbare hoogte laten oplopen". In hetzelfde artikel in de Volkskrant wordt gewezen
op een andere manier om het rijk te treffen: "De gemeenten kunnen het rijk verstoken houden
van gegevens, door geen feiten uit het bevolkingsregister door te spelen. Dienstplicht kan
zo behoorlijk knijp komen te zitten." Eerder al is er vanuit de VNG op gewezen dat de gemeen
ten zouden moeten weigeren nieuwe door het rijk opgedragen taken uit te voeren, als daar
geen of onvoldoende middelen tegenover staan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de Interimwet
bodemsanering, waarbij de eerste twee ton per saneringsgeval door de gemeente moet worden
opgebracht. En wat te denken van het doorvoeren van kortingen op de afdrachten aan het
rijk onder het motto: Als de gemeente minder geld krijgt om het financieringstekort van het
rijk te dichten, krijgt het rijk minder geld om het gemeentelijk financieringstekort terug te
dringen. De gemeente Den Helder heeft als protest een demonstratieve raadsvergadering op
het Binnenhof gehouden. Wat gebeurt er als er elke week een andere gemeente hetzelfde
organiseert? Hoe te denken over staken en procederen tegen het rijk? De dames en heren
bestuurders uit andere gemeenten en uit de VNG zetten al lang dit soort strategieën uit. De
meerderdheid in de Leeuwarder gemeenteraad was tot nu toe te braaf. Wie weet, doet vandaag
anders blijken. Om uitvoering te geven aan de zojuist naar voren gebrachte strategie, dienen
wij de volgende motie in:
"De raad van de gemeente Leeuwarden, in vergadering bijeen op
19 december 1983,
overwegende dat:
- de rijksoverheid er steeds meer toe overgaat haar bezuinigingen
op een onevenredige wijze af te wentelen op het gemeentelijk niveau;
21
- waar dit gebeurt door specifieke uitkeringen te beëindigen of te ver
lagen, er een extra beslag op de gemeentelijke algemene middelen
wordt gelegd;
- doordat het rijk een voortdurende intensieve bemoeienis heeft met
uitvoering van taken door de gemeentende toch al geringe flexibi
liteit van de gemeentelijke uitgaven nog verder wordt ingeperkt;
- tegenover de steeds verdere inkrimping van de vrij besteedbare
gemeentelijke middelen, forse, niet door de gemeente beïnvloedbare
uitgavenstijgingen staan zoals bijvoorbeeld de excessieve stijging
van het gemeentelijk aandeel in de bijstandsuitgaven;
- door het hiervoor aangehaalde beleid, de gemeenten niet langer in
staat zijn op een verantwoorde wijze binnen een sluitende begroting
de rijksombuigingen op te vangen;
besluit:
a.Het politiek-financiële beleid van de rijksoverheid ten aanzien van
de gemeenten af te keuren en hiervan blijk te geven aan het parle
ment en de regering;
b.Het initiatief te nemen (zo mogelijk met inschakeling van VNG en VFG)
om andere, in soortgelijke positie als Leeuwarden verkerende
gemeenten te organiseren om:
1. Gezamenlijk met het rijk te onderhandelen om een verhoging van de
rijksbijdrage aan de gemeenten te bewerkstelligen op met name
die terreinen waar de specifieke en doeluitkeringen achterblijven
bij de feitelijke uitgaven op dat terrein en om een volledige ver
goeding door het rijk te bewerkstelligen van die taken waarvan de
kosten afhankelijk zijn van niet door de gemeente te beihvloeden
faktoren
2. Een gezamenlijke actiestrategie te ontwikkelen, op basis van
onder anderen de volgende suggesties:
a. Tegenover bepaalde uitgaven van de gemeente, die recht
streeks door regelgeving van het rijk aan de gemeente worden
opgedragen zonder dat daarvoor voldoende middelen ter be
schikking worden gesteld, kan een pro memorie-post worden
geboekt. Hierbij staat pm voor "ten onrechte niet ontvangen"
of "nog te verrekenen met het rijk";
b. De gemeente kan het rijk onder druk zetten door haar ver
stoken te houden van gegevens door geen feiten uit het be
volkingsregister door te spelen
c. De gemeente zou moeten weigeren nieuwe door het rijk opge
dragen takendie niet binnen de gemeentelijke prioriteit
vallen, uit te voeren, als daar geen of onvoldoende financiële
middelen tegenover staan;
d. De gemeente zou kortingen kunnen toepassen op de afdrachten
aan het rijk onder het motto "de gemeente minder geld om het
rijksfinancieringstekort terug te dringen, dan het rijk minder
geld om het gemeentelijk financieringstekort terug te dringen";
eDe gemeenten kunnen staken
f. De gemeenten zouden kunnen procederen tegen het rijk."
De motie is mede-ondertekend door de heer Van der Wal. (De Voorzitter: De motie is voldoen
de ondersteund en maakt deel uit van de verdere beraadslagingen. De motie krijgt volgnum
mer 3).
Wij wezen er zojuist al op dat het met name de groep laagstbetaalden is, die nog eens extra
getroffen wordt door het bezuinigingsbeleid. Niet omdat b. en w. bezuinigingsvoorstellen
bedenken die speciaal deze groep treffen, maar wel omdat elke wegvallende voorziening, elke
verhoging van prijskaartjes, bibliotheekgeldkabelbijdragen enzovoort voor deze groep er
een teveel is. Door het regeringsbeleid met betrekking tot lonen en uitkeringen is deze groep
al tot op het bot uitgekleed.
Een belangrijke vraag is wat het gemeentebestuur van Leeuwarden doet. Gaan wij echt
iets doen aan de situatie van de minima of laten wij ze feitelijk in de steek? PAL vindt dat de
gemeentepolitiek meer dan ooit in het teken moet staan van de belangenbehartiging van deze
bevolkingsgroep. De gemeente heeft, weliswaar beperkte, mogelijkheden en die moeten wij
dan ook volledig benutten door:
1. Bij de regering krachtig protesteren tegen verlaging van de minima;
2. Bij de regering aandringen op het afschaffen van beperkende en betuttelende regelingen,
die een zinvol bestaan van uitkeringsgerechtigden in de weg staan, zoals de actieve sollicita-
