wust dat de opkomst en groei van de Centrumpartij niet meer, maar ook beslist niet minder,
is dan een symptoom. Belangrijker is het onderkennen van de oorzaken die de opkomst van
deze partij mogelijk maakt. D'66 vindt oorzaken en gevolgen van zo'n groot belang dat wij
er niet zwijgend aan voorbij willen gaan. Wij doen een klemmend beroep op het college en op
alle partijen die in de raad vertegenwoordigd zijn de krachten te bundelen en ons samen te
bezinnen hoe wij de vertaling van onzekerheid en onvrede, zoals bij de gemeenteraadsver
kiezingen in Almere gegeven, in Leeuwarden kunnen voorkomen. Eerder zei ik: Laat heeft
de politiek de roep om een nieuw kader onderkend. Laat het in Leeuwarden niet te laat zijn!
Laten wij ons bewust zijn dat daar waar de schijnbare oplossing op de onzekerheid en onvre
de van de ene groepering angst en een zich bedreigd voelen bij andere groeperingen oproept,
de democratie onder druk staat, ja, zelfs geweld wordt aangedaan. Ik verbind daaraan de
conclusie dat een overheid dat niet zwijgend mag laten passeren, ook niet een lagere overheid!
Langzamerhand wordt duidelijk dat het regionaal beleid nauwelijks tegenwicht heeft ge
boden aan de structurele zwakte van het Noorden. In deze tijd van recessie wordt het zelfs
afgebouwd. Het directe gevolg voor Leeuwarden is het afschaffen van de Ruimtelijke Orde
ningstoeslag en een verlaging van de IPR van 25% naar 15%! Het gokken op de komst van
rijksdiensten kan helaas ook wel op de Leeuwarder buik worden geschreven. Hetzelfde kan
worden opgemerkt over het handhaven, of al dan niet uitbreiden of aantrekken van nieuwe
instellingen op het gebied van het wetenschappelijk en hoger beroepsonderwijs. Hoewel de
komst van de heao hier de gunstige uitzondering vormt. In dit verband is het altijd nuttig
een blik in het verleden te werpen, omdat historische relativering dwingt tot nuchterheid.
Friesland en daarbinnen Leeuwarden behoren, zeker in de laatste honderd jaar, tot de peri
ferie van West-Europa. Dat die periferie op maar 200 kilometer afstand van het industriële
hart van West-Europa Rijnmond-Ruhr kan liggen doet niets af aan deze constatering.
Immers, onze provincie schaart zich in de rij van werkelijk ver afgelegen gebieden als Zuid-
Italië, Schotland en Ierland, wanneer wij naar het hoge percentage werklozen kijken. Een
betrekkelijk autonome industrialisatie zorgde er in de jaren 1900-1930 voor dat het welvaarts
peil langzaam steeg, uiteraard versterkt door ontwikkelingen elders in Nederland. Juist in
deze fase ligt de sterkste groei van Leeuwarden als woon- en werkcentrum. De na-oorlogse
werkgelegenheidsversterkende maatregelen hebben vooral filiaalbedrijven aangetrokken,
ruim voorzien van laaggeschoolde en bijgevolg gemakkelijk weg te saneren en te automatiseren
arbeidsplaatsen, want dat sloot immers zo goed aan bij het qua onderwijs voorzieningen
achtergebleven Friesland?!
Mijnheer de voorzitter, hoewel er op dit laatste gebied het nodige verbeterd is, lijkt men
in Den Haag driftig bezig te zijn Leeuwarden van de lijst van gegadigden voor het hbo, het
vo en het wo af te voeren. Dan spreek ik nog niet eens over de verregaande plannen tot opheffing
samenvoeging van hbo-opleidingenAls het meezit mogen wij blij zijn met de vergezochte ver
plaatsing van propaedeuse-studenteneen kinderkaartje als decentralisatiegeschenk. Maar
aan onderwijsexperimenten, die kwalijke publiciteit kunnen trekken, hebben wij in Leeuwar
den, zoals de afgelopen jaren is gebleken, niet zo veel. Het wordt tijd dat men dat ook in
Den Haag beseft. Een volwaardige faculteit, toegesneden op de specifieke Friese situatie is
de eis die er richting Den Haag moet gaan.
Mijnheer de voorzitter, ik had het over filiaalbedrijven die in deze tijd bijzonder klap-
gevoelig blijken te zijn. In dit kader denk ik aan een filiaal waarvan wij meenden te mogen
veronderstellen een stuk zekerheid aan arbeidsplaatsen binnen onze gemeentegrenzen te
hebben verworven. Ja, zelfs tot voor kort publicaties over een forse toename aan arbeids
plaatsen nog gretig slikten. Ik heb het over de Girodienst, gehuisvest op de plek waar wij
oorspronkelijk de Gemeentelijke Sociale Dienst hadden gepland. Een beetje wrang. Het con
cept van de Postbankwet lezend, blijkt die veronderstelling wel een heel voorbarige! Wat op
valt is de stilte waarin dit kabinet de Postbankwetten heeft uitgebroed. Tot dit concept geen
noemenswaardige mededelingen in de vaste Kamercommissie, stilte die de PTT-top kreeg op
gelegd om over dit plan te spreken, stilte naar de vakbonden toe. Aan personeel dat er
direct bij betrokken is heeft dit kabinet blijkbaar al helemaal geen boodschap. Maar gelukkig
voor hen hebben wij hier in dit land een prima pers, zodat zij eind 1983 uit de krant konden
vernemen dat zij nauwelijks een jaar later ambtenaar-af zullen zijn! De Postbankplannen zul
len gevolgen hebben, ook voor een stuk werkgelegenheid in Leeuwarden. Ik schreef de plan
nen toe aan het kabinet. Misschien is dat onjuist en is men op het Binnenhof al zover door
geschoten met de invoering van privatisering dat zij deze klus in handen hebben gelegd van
de bankinstellingen! Het eindproduct is niet alleen een uitgeklede Postbank, het is amper
een skelet. Is dit de concrete invulling van dit kabinet als men spreekt over de belofte "het
bedrijfsleven te ontzien"? Deze keer geen loze belofte. Het is merkwaardig dat dit kabinet,
dat zegt te worstelen met een lege schatkist en zo bezorgd te zijn om de werkgelegenheid,
niet de kans heeft aangegrepen een volwaardige Postbank het licht te laten zien. De Postbank
kan, afgezien van het feit of de bank in Leeuwarden of in Amsterdam zou zijn gevestigd,
een stuk werkgelegenheid veilig stellen en in een gelijkwaardig meedraaien met bestaande
bankinstellingen de schatkist nog de nodige financiële graantjes opleveren. Mijnheer de
27
voorzitter, hoewel de Postbank niet naar Leeuwarden komt is er bij deze plannen alle reden
ons ernstig bezorgd te maken om een stuk werkgelegenheid in Leeuwarden. Want het onder
druk van liberale bankbelangen gekortwiekte wetsontwerp zal, naar onze mening, ook de
Leeuwarder vestiging gevoelig treffen. Wij vrezen dat bij invoering van de Postbank naar de
huidige plannen ook voor Leeuwarden betekent: GIROBLAUW, FUT MET JOU!!! Privatisering
van deze diensten, waarbij de hoofdzetel in Amsterdam komt te liggen, roept sombere associa
ties op met de eerder genoemde onttakeling van filiaalbedrijven in de private industriële
sector. Zo gezien kon de werkloosheid hier nog wel eens voor 1990 oplopen tot 50%.
Mijnheer de voorzitter, hoewel een oordeel achteraf altijd eenvoudig is, constateren wij
dat de na de oorlog naar Friesland gehaalde werkgelegenheid het meest gevoelig voor de
economische crisis is gebleken. De meeste als vanouds in Friesland gevestigde bedrijven
hebben de klappen, ondanks afslankingen, wel overleefd naar het zich nu laat aanzien. Een
onlangs door het ETIF uitgebrachte studie over het belang van de landbouw en aanpalende
sectoren voor de Friese economie spreekt in dit verband boekdelen. Een analyse van de sterke
punten van de Friese economie, toegespitst op Leeuwarden, kan basis zijn voor een realisti
sche, meer op actie gerichte, aanpak, die uitstijgt boven het lijdelijk wachten op rijksdiensten
of toevallig passerende investeerders. Uiteraard zijn zij welkom en meer dan dat, maar wij
moeten ons, meer dan ooit tevoren, bewust zijn dat wij op ons zelf dreigen te zijn aangewezen.
Dat laat echter onverlet dat wijondanks de groei van de exporthet terugdringen van de
collectieve sector, waarover de meningen verschillen, en de betrekkelijk lage inflatie, blijven
zitten met bijna één miljoen werklozen in Nederland en een schijnbaar onstuitbaar proces van
afstoting van arbeidskrachten.
D'66 pleit in haar in september j.l. uitgebrachte nota Perspectief 1986 voor afschaffing
van de WIR, die op het ogenblik voor Leeuwarden toch al vrijwel niets meer voorstelt. De
5,3 miljard gulden die in 1984 kan worden besteed, kan op een doelmatiger wijze worden
uitgegeven. Zowel aan de directe ontlasting van het bedrijfsleven, als aan extra fondsen voor
het regionaal beleid als ook aan het in ons gemeentelijk beleidsprogramma van harte onder
steunde midden- en kleinbedrijf.
Gelet op het structurele karakter van de werkloosheid en haar ellendige gevolgen, moet
er ook vaart worden gezet achter de totstandkoming van een vast basisinkomen gekoppeld
aan deeltijdarbeid. Mijnheer de voorzitter, het is duidelijk dat Den Haag op dit terrein het
laatste woord heeft, evenals dat het geval is met de Structuurschets Stedelijke Gebieden 1983.
Leeuwarden wordt er nauwelijks in genoemd. Wij worden geen stadsgewest en de groeipool-
status raken wij kwijt. Dat betekent een extra tegenvaller voor zowel de bouwproductie, die
het afgelopen jaar al dramatisch gedaald is, als de economische poot van het regionaal beleid
met betrekking tot Leeuwarden. Meer dan ooit moet een krachtig signaal gaan naar Den Haag
waarin duidelijk wordt gemaakt dat een ruimtelijke en economische degradatie van Leeuwarden,
vooral ook de hele Friese economie raaktSignalen in die richting zal mijn partij van harte
ondersteunen. Mijn partij, ik zei het al eerder, is er meer dan ooit van overtuigd dat het
eigen initiatief toch hard nodig is, harder dan ooit tevoren, om het oude hart van Friesland
weer nieuwe impulsen te geven.
Tot slot, mijnheer de voorzitter, wil ik nog even ingaan op de problematiek van de geluids
overlast bij de vliegbasis Leeuwarden. Sinds de brief van de staatssecretaris van Defensie,
waarin hij aangeeft de noord-zuid-baan niet te willen overwegen, lijkt voor Leeuwarden het
probleem geklaard. Maar het eigenlijke probleem bestaat nog wel degelijk. Wij vragen het
college alle mogelijke stappen te ondernemen om te bewerkstelligen dat binnen de bestaande
situatie de geluidsoverlast aan de bron tot het minimum wordt beperktWij willen hierbij ook
zeker het veiligheidsaspect meenemen.
De vooruitzichten voor onze gemeente zijn somber. Juist nu past het ons de bestedingen
met de uiterste zorg tegen elkaar af te wegen, waarbij onze grootste zorg zal behoren te zijn
de zwakkeren, die niets meer kunnen inleveren, te ontzien. D'66 hoopt dat Leeuwarden hierin
dit kabinet als voorbeeld zal dienen!
De heer Buurman: Algemene beschouwingen. Mijnheer de voorzitter. Nu ik ruim een jaar
aan het gemeenteraadswerk heb deelgenomen, zal de raad inmiddels gemerkt hebben dat het
door mij verwoorde standpunt in veel gevallen afwijkt van dat van andere hier vertegenwoor
digde partijen. Niemand heeft mij echter het verwijt gemaakt dat mijn stellingname niet duide
lijk is overgekomen. Dit kan dan tot tevredenheid stemmen in dit no-nonsense-tijdperk.
Bij de confrontatie is mij opgevallen, hoe verschillend de taak en de plaats van de over
heid wordt gezien. Als een rode draad loopt dit thema door practisch alle beleidssectoren
heen, wat ik zal trachten aan te geven. Velen zeggen dat het in de politiek maar om twee
stromen gaat: een progressieve en een conservatieve. Anderen menen dat er plaats is voor
drie grote blokken: liberalen, socialisten en christen-democraten. De al haast weer vergeten
heer Van Agt noemde ze in één adem: de liberalen als partij van de vrijheid, de socialisten
als partij van de gelijkheid en de christen-democraten als partij van de broederschapU
herkent de leus van de Franse revolutie, waarin met God en Zijn Woord werd afgerekend.
Mijn fractie meent dat het in de politiek ten diepste gaat om twee stromingen. Wij verzanden
