- 24 -
al Isme alvast maar op sterk water te zetten. PAL Is er natuurlijk niet voor dat de overheid de
samenleving tot In detail probeert te sturen. Maar om dan alles of bijna alles over te laten
aan particuliere ondernemingen en organisaties gaat PAL te ver.
Het politieke debat In deze raad heeft vanaf 1982 steeds meer een defensief karakter ge
kregen: proberen te behouden wat er Is en snoeien In wat minder noodzakelijk of gewenst Is. De
aanpak van de kabinetten Van Agt en Lubbers heeft tot gevolg gehad dat de gemeenten financieel
met de rug tegen de muur kwamen te staan. De gemeenten werden door tal van rijksmaatregelen of
Juist door het achterwege blijven daarvan min of meer gedwongen tot pijnlijke financiële
maatregelen. Min of meer omdat het ook hierbij om politieke keuzen ging, zoals PAL regelmatig
door middel van alternatieve begrotingen en herwaarderIngsvoorstellen heeft laten zien.
Gevolg hiervan was dat de gemeenten voor de uitvoering van hun beleid steeds meer afhanke
lijk werden van de rijksoverheid of van het bedrijfsleven. PAL betreurt het nog altijd dat op
het moment toen dat nog kon gemeenten niet en bloc ervoor gekozen hebben de artikel 12 status
aan te vragen. Dat zou de benodigde politieke druk voor meer financiële armslag gegeven hebben.
De afhankelijkheid van het bedrijfsleven houdt In Ieder geval In dat het bedrijfsleven ook
voorwaarden kan stellen. Waar dat toe kan lelden hebben wij kunnen zien bij de verandering van
het erfpachtbei eld In de binnenstad.
Een andere reden dat het politieke debat van karakter Is veranderd heeft volgens PAL van
doen met de positie van de PvdA In Leeuwarden. Deze positie Is te vergelijken met die van het
CDA In de landelijke politiek. Hoe lang al zit de PvdA In Leeuwarden In het centrum van de
macht? En wat alle partijen overkomt die zo lang de macht hebben, zij gaan haar als vanzelf
sprekend beschouwen: argumenten en procedures doen er niet zoveel meer toe, alleen het resul
taat telt nog. Ik denk hierbij aan de kwestte van het erfpachtbeletd, maar ook aan een aantal
procedurele "schoonheidsfouten" die het afgelopen Jaar zijn gemaakt. Een tamelijk korte periode
van Interne verdeeldheid In de PvdA In Leeuwarden lijkt voorgoed achter de rug; de rijen hebben
zich weer gesloten. Maar die periode leverde wal» de nodige dynamiek en openbaar debat op.
In deze algemene beschouwingen willen wij de euforie over de markt en haar al dan niet po
tenties aan de kaak stellen en daarmee samenhangend de betrekkelijkheid van de macht van de ge
meente. WIJ willen In onze algemene beschouwingen kort stil staan bij de veranderIngen en ont
wikkelingen die zich de afgelopen Jaren hebben voorgedaan. Op het gevaar af de vraag voor de
voeten geworpen te krijgen wat onze algemene beschouwingen van doen hebben met het Raadhuis
plein In Leeuwarden, willen wij de Leeuwarder politiek In een wat bredere context plaatsen.
Niet omdat wij als gemeenteraad tot ver over de gemeentegrenzen heen kunnen besturen, wel omdat
de accenten die deze raad legt en de keuzes die deze raad maakt mee bepaald worden door wat
zich op ander niveau afspeelt.
In een tijd waarin gesproken wordt over het "einde van de Ideologie" domineert de marktl-
deologle als nooit tevoren. Dat wordt nog eens versterkt door de ontwikkelingen In Oost-Europa.
PAL wil natuurlijk stil staan bij de spectaculaire ontwikkelingen achter het IJzeren Gordijn.
Dat gordijn heeft plotseling te kampen met metaalmoeheid: hele stukken vliegen eraf.
Wie had tien Jaar geleden kunnen en durven denken dat Hongarije en Polen nu aan de voora
vond zouden staan van de overgang naar een pluriforme democratie? Wie had twee Jaar geleden
kunnen denken dat Oostduitsers vrij over de grenzen met West-Du lts I and en Oostenrijk zouden
kunnen gaan? Wie had kunnen denken, een halfjaar geleden, dat Tsjecho-SIowakIJe In slechts vijf
weken tijd van een rigide communistische staat getransformeerd zou worden In een pluriforme
democratie In staat van wording? En wie had twee Jaar geleden kunnen denken dat vandaag boven
het Stadhouderlijk Hof In Leeuwarden de Russische vlag zou wapperen? Een Idealist, een utopist
misschien, maar toch zeker niet het grootste deel van de bevolking In West-Europa.
Hoe lang Is het geleden dat de pogingen van de vredesbewegingen In het Westen en het
Oosten om de bewapeningswedloop stop te zetten en over te gaan tot ontwapening verdacht werden
gemaakt? Hoe lang Is het geleden dat de PSP'er Bram van der Lek In de rechtse pers werd afge
schilderd als KGB-spion? Hoe lang Is het geleden dat het IKV ervan werd beschuldigd gesubsidi
eerd te worden door de Sovjet-Unte? Allemaal minder dan tien jaar geleden!
In het Oosten werden de vredesactivisten afgeschilderd als vijanden van het socialisme en
liepen zij de kans gevangen gezet te worden. Ondanks deze verdachtmakingen ging de vredesbewe
ging In West en Oost door en zette een proces in werking, waarbij uit de bevolking en de lokale
overheden de Initiatieven ontstonden om bruggen te slaan over de muur van verstarring, vrees en
- 25 -
verkettering heen. Ook In Leeuwarden ontstonden dat soort Initiatieven en Ik ben er trots op
dat PAL vanaf het begin daarbij betrokken Is geweest. De discussie In deze raad ging soms moei
zaam: wel of geen atoomschuilkelder, wel of geen verklaring dat Leeuwarden een kernwapenvrlje
genleepte wenste te zijn? leder kent de uitkomst van de discussie en op dit moment komt het
haast onwezenlijk voor dat er In deze raad felle discussies over dit thema gevoerd zijn.
Ik ben ervan overtuigd dat de discussies In deze en andere gemeenteraden een belangrijke
bijdrage hebben geleverd aan de ontwikkeling, waarbij vanuit de bevolking een basis is gescha
pen voor een duurzamer vrede dan de negatieve vrede die niet voor niets Koude Oorlog werd ge
noemd. Het feit dat wij deze week een delegatie van Orël In Leeuwarden kunnen ontvangen bewijst
onzes Inziens het gelijk van de vredesbewegingen: het aangaan van vrlendschapsrelatles met de
bevolking van een stad In de Sovjet-Unie leert ons de mensen kennen die In een ander politiek
en economisch systeem leven. Het Is erg moeilijk om op mensen van vlees en bloed een abstract
vijandsbeeld toe te passen. Als stad kan Leeuwarden er trots op zijn mede het tij gekeerd te
hebben. De ontwikkelingen achter de verbrokkelde muur hebben ook hun spannende kanten: hoe zal
het af gaan lopen, welke consequenties hebben de ontwikkelingen In Oost-Europa voor ons In
West, wat voor gevaren schuilen er In het verlangen van vele Duitsers naar hereniging? Hoe re
actionair Is dit verlangen? Zoveel Is zeker dat de kilte van de Koude Oorlog, de gescheidenheid
van Oost en West In Europa geschiedenis Is geworden. De perspectieven op een ontwikkeling naar
integratie zijn hoopvol.
De ontwikkelingen In Oost-Europa, die voor Westerse Industrieën van groot belang zijn om
dat daarmee een nieuwe markt zich aandient, lijken de verhoudingen Noord-Zuid te gaan overscha
duwen. De Europese Gemeenschap gaat zich meer richten op Oost-Europa. Daarvoor wordt een Ont
wikkelingsbank In het leven geroepen. De vrees Is niet ongerechtvaardigd dat deze economische
en politieke belangstelling voor Oost-Europa ten koste zal gaan van de ontwikkelingssamenwer
king. In plaats van een toename van de economische onafhankelijkheid van de Derde Wereld ten
opzichte van het rijke Westen, neemt de afhankelijkheid alleen maar toe en wordt de greep van
het IMF op de economieën van de Derde Wereld steeds wurgender. Als de marktIdeologie In deze
verhouding zo dominant blijft als ze nu Is, lijkt de Derde Wereld afgeschreven te worden en de
uitbuitingsrelatie die er Is steeds schrijnender.
De tweedeling op mondiaal niveau wordt duidelijker. De uitpuilende krottenwijken In de
miljoenensteden van de Derde Wereld bevestigen deze tweedeling. De landbouw Is er al vergaand
gemechaniseerd, de Industrieën en de dienstverlenende bedrijven bieden te weinig werkgelegen
heid om de massale werkloosheid op te vangen, het nationale Inkomen Is te klein - of de staats
schuld te groot - om goede sociale voorzieningen In het leven te roepen. De structurele veran
deringen In de economieën In de Derde Wereld bieden alleen de aandeelhouders van de multina
tionals, de drugskartels en de wapenindustrieën perspectieven. Het grootste deel van de bevol
king telt economisch gezien niet mee.
Wanneer Je de problemen In de Derde Wereld tot Je door laat dringen, vraag Je Je af waar
wij ons In de lokale politiek druk om maken. Vergeleken met de problemen daar lijken onze pro
blemen een Iuxe-karakter te hebben. Maar het Is hetzelfde mechanisme dat op wereldschaal voor
een tweedeling zorgt en op nationale en plaatselijke schaal. De Braziliaanse president-kandi
daat Lu la da SI!va omschreef de gevolgen van de tweedeling aldus: "Zonder radicaal te willen
zijn of te overdrijven, moet Ik u zeggen dat de Derde Wereldoorlog al Is begonnen. Een stille
oorlog, maar daarom niet minder sinister. In plaats van soldaten sterven nu kinderen. In plaats
van miljoenen gewonden zijn er miljoenen werkloos geworden. Er worden geen bruggen vernietigd,
maar scholen, ziekenhuizen, bedrijven en gehele economieën om zeep geholpen. Het Is een oorlog
tegen het Latijns-Amerikaanse continent en de gehele Derde Wereld. Het Is een oorlog om de bui
tenlandse schuld. En het belangrijkste wapen daarin Is de rente, een wapen dodelijker dan de
atoombom, vernietigender dan een laserstraalEen citaat uit de Volkskrant van 7 december
J I
Als Je zoiets leest dan zal duidelijk zijn dat de ontwikkelingssamenwerking van onze ge
meente, waar het gaat om directe hulp, minder is dan een druppel op een gloeiende plaat. Maar
het belangrijkste doel van de ontwikkelingssamenwerking op lokaal niveau Is het bewust maken
van de plaatselijke bevolking van de problematiek In de Derde Wereld. En bewustwording Is een
allereerste, noodzakelijke stap om dit Immense probleem aan te pakken. Voor dit gemeentelijk
ontwikkelingsbeleid is geld nodig. Meer dan nu daarvoor beschikbaar Is en ook meer dan In het
