Ik zal dan een volstrekt andere organisatie van de samenle
ving zien met geheel andere verhoudingen tussen en binnen
allerlei organisaties onderling, hun relaties met overheden
en geheel andere betrekkingen tussen overheden.
Ik zie dan overheden die alleen maar sturen en niet meer
roeien. Beheren en verzorgen vallen in mijn benadering in de
categorie roeien. De overheid is ondernemend en sturend en
laat via relatief kortlopende contracten van vijf tot zeven
jaar de uitvoering aan zelfbeherende organisaties uit de
private of de derde sector in de samenleving over. De over
heid is aanzienlijk kleiner, maar ook machtiger.
Het bestuurlijk vermogen van competente zelfbeheersorganisa
ties voor dienstverlening is sterk toegenomen. Een onderne
mend overheidsbestuur staat naast en tussen een private
sector en een derde dienstverlenende sector en niet erboven.
Deze derde sector levert een aanzienlijk deel van de collec
tieve goederen en diensten zoals brandweer, veiligheid,
onderwijs, milieuzorg en sociale zekerheid.
Ik zie dat in voor de inwoners direct van belang zijnde zaken
zoals veiligheid, woningbeheerwijkbeheer, onderwijs en
milieuzaken zelfs op stadsdeelniveau werkende organisaties en
besturen van de derde sector actief zijn. Zij voeren beleid,
beheren en hebben budgetten met eigen inkomsten en uitgaven.
Veel meer inwoners zijn Bestuurlijk actief, ongeveer zo'n zes
procent van de bevolking. In Leeuwarden van dan met ca.
150.000 inwoners zijn dat ongeveer 9.000 mannen en vrouwen,
gelijkelijk verdeeld. De macht van de bureaucratie is netjes
bestuurlijk ingepakt. Participatie-democratie ten voeten uit!
Ik zie dat de tegenstelling publiek-privaat uit de twintigste
eeuw niet meer relevant is. Het gaat veel meer om monopolie
versus competitie. Wedijver dus, ook bij de dienstverlening
voor publieke diensten en goederen. Wedijver tussen de pu
blieke, private en derde sector en in die sectoren. Vrijwel
de gehele publieke dienstverlening geschiedt via contracten
door de private en de derde sector. De overheid beperkt zich
tot de contractsontwerp- en monitorfunctiesDe contractuit
voerders werken effectief en efficiënt.
De kosten voor de burgers zijn aanzienlijk teruggebracht.
De overheid bewaakt wel de onpartijdigheid, billijkheid en de
rechtvaardigheid.
Ik zie dat niet regels en regelingen, maar missies de werking
van de organisaties bepalen, zowel bij de publieke en private
en derde sector organisaties. Iedere organisatie heeft een
bepaald doel als opdracht. Heel expliciet en heel sturend op
alle niveaus, tot in de kleinste eenheden. Overal staan de
wensen en gewoonten van de klanten centraal en de voortduren
de veranderingen daarin. In de organisaties zelf worden
conformiteit, uniformiteit en centralisatie ontmoedigd. Zij
6
staan initiatief en innovatie in de weg. Daarom zijn wetten,
regels en begrotingen globaal van inhoud. Zij bevorderen zo
creativiteit en ondernemerschap. Verantwoordelijkheden zijn
naar het laagst mogelijke niveau gedecentraliseerd. In alle
sectoren.
Centraal staat het resultaat. Dat wordt gemeten en geweten.
Meten is weten. Daarop wordt afgerekend. Daarbij gelden
enkele spelregels:
wie geen resultaten meet, kan succes niet van falen
onderscheiden
- als men geen succes ziet, kan men dat niet belonen;
- als je geen succes beloont, beloon je waarschijnlijk
falen;
- als je geen succes of falen ziet, kun je er niet van
leren;
zonder resultaat win je nooit steun.
Ik zie in alle organisaties een zeer sterke cliëntgerichtheid
in de kaleidoscopische samenleving met een grote culturele
diversiteit. Vrijwel alle dienstverlening is cliëntgericht en
nog meer cliëntaangepastDe cliënt is echt koning en niet de
regels van de bureaucratie. De klanten meten ook voortdurend
de kwaliteit van de dienstverlening en doen ook zelfbewust
suggesties voor de verbetering ervan. De bestuursstructuur
van de samenlevingsverbanden bevordert een en ander. De
organisaties zijn transparant en hun benaderingen zijn holis
tisch vanuit de klant gezien.
Ik zie dat ondernemend bestuur in alle sectoren van de samen
leving meer aandacht aan inkomsten dan aan uitgaven schenkt.
Omslagpunt was het resultaat van twee Olympische Spelen aan
het eind van de twintigste eeuw:
1976, Montreal, twee miljard gulden tekort;
1984, Los Angeles, vijfhonderd miljoen gulden winst.
Volledige kostendoorberekening bij dienstverlening is nor
maal, hoewel dat bij collectieve goederen en diensten nog
'niet geheel volledig mogelijk blijkt. Het gehele begrotings
systeem bevat een aantal stimulansen de inkomstenkant te
vergroten en het verschil tussen inkomsten en uitgaven voor
investeringen binnen de eigen organisaties veilig te stellen.
Winst wordt ook aan eigen werknemers uitgekeerd. Dit bevor
dert sterk innovatie en initiatief op alle werkvloeren.
Ik zie dat besturen écht vooruitzien is geworden en dat de
nadruk veel meer op voorkómen dan op genezen ligt. Besturen
is voortdurend op de toekomst anticiperen. Van alle beleids
maatregelen worden de effecten voor een termijn van tien jaar
uit- en doorgerekend. Korte-termijn-verlies blijkt dan nogal
7
