Een ander probleem - en dat wordt ook in de raadsbrief ge
noemd - is de vraagstelling bij een referendum. Het uitgangs
punt: "er moet een referendum komen om een brug naar de
burger te slaan en het zal de democratie bevorderen", en
daarna het onderwerp erbij bedenken, lijkt mij geen juist
uitgangspunt. Dat is ook de reden dat wij tegen dit voorstel
zullen stemmen.
De heer Hoogeveen: Voorzitter, nog niet zo heel lang geleden
sprak ik een aantal bestuurskunde-studenten uit de Verenigde
Staten en het was voor mij erg moeilijk om ze duidelijk te
maken dat in Nederland nog steeds geen referendum gehouden
wordt. Ze zijn daar zo gewend aan dit instrument, dat ze
eigenlijk niet begrijpen dat een democratisch land geen
referendum heeft.
Voorzitter, eigenlijk is daar ook nauwelijks een goede ver
klaring bij te geven, want samen met Finland is Nederland de
enige Europese democratie waar het referendum geen algemeen
geaccepteerd instrument is.
Het zal u duidelijk zijn dat de D66-fractie blij is dat nu
eindelijk een Referendumverordening voor Leeuwarden ingesteld
gaat worden, die regelt hoe wij een referendum kunnen houden.
Over de verordening heb ik nog een paar opmerkingen.
Ten eerste artikel 4, dat regelt dat een lokaal referendum
gecombineerd kan worden met verkiezingen voor het vertegen
woordigend orgaan. Hoewel het voor de zuiverheid van de dis
cussie beter is om een referendum afzonderlijk te houden van
andere verkiezingen, heeft de combinatie grote organisatori
sche en financiële voordelen. Combinatie met verkiezingen
voor de gemeenteraad lijkt ons echter een hoogst onverstandi
ge zaak. Wij zijn dan ook blij dat dat in deze bepaling
uitgesloten wordt.
Ten tweede, het wijkreferendum. Het opnemen van deze moge
lijkheid in de verordening vinden wij een uitstekend idee.
Een aantal organisatorische aspecten van het wijkreferendum
behoeft echter nog wel uitwerking. Het lijkt ons goed om dit
te betrekken bij de discussies rond het wijkbeheer.
Ten derde, het volksinitiatief, de heer Heins sprak daar ook
al even over. Het referendum zal /ooral ingezet worden bij
onderwerpen die grote beroering in de samenleving veroorza
ken. Het lijkt ons dan ook goed dat het initiatief voor
volksraadpleging niet alleen uit de raad, maar ook uit de
samenleving kan komen. Deze wens stuit echter op zowel prak
tische als juridische bezwaren. Praktisch, omdat niet goed te
bepalen is hoe zon volksinitiatief vorm zou moeten krijgen
8
en juridisch, omdat het volgens de Gemeentewet altijd de
gemeenteraad moet zijn die in meerderheid besluit tot het
houden van een referendum.
Wel heeft natuurlijk iedere burger het recht om een brief te
zenden aan de gemeenteraad met daarin het verzoek om over een
bepaald onderwerp een referendum te houden. De raad zal zich
dan in de beantwoording van die brief moeten uitspreken over
de al dan niet wenselijkheid daarvan.
Te zijner tijd zullen wij moeten bekijken of ook aan het ge
meentepanel een soort initiatiefrecht gegeven kan worden.
Ten slotte wil ik nog opmerken dat het goed is dat er nu
eindelijk een Referendumverordening ligt. Drie jaar geleden
al bracht de D66-fractie een notitie uit waarin we de moge
lijkheden van zo'n lokaal referendum op een rij zetten.
Gezien de lange tijd die er daarna overheen is gegaan, voor
dat deze verordening er kwam, zijn wij benieuwd naar de
politieke wil om daadwerkelijk dit instrument in te gaan
zetten op het moment dat het nodig is.
De heer Graving: Mijnheer de Voorzitter, het houden van een
referendum onder de bevolking heeft voor mijn fractie een
zeer lage prioriteit. Dat komt omdat ik mij - in tegenstel
ling tot de PAL/GL-fractie - nauwelijks onderwerpen kan
voorstellen waarover een referendum gehouden zou moeten
worden
Een referendum kan bovendien wettelijk gezien slechts raadge
vend zijn. Dat wil zeggen, het kan niet doorslaggevend zijn
in het besluitvormingsproces. De raad zal in eigen verant
woordelijkheid moeten besluiten. Bij een eventueel referendum
zal het gaan om een onderwerp waarover zeer verschillend
wordt gedacht onder de bevolking. De raad veronderstelt niet
te weten hoe ermee omgegaan moet worden. De meerderheid van
de bevolking zou wel eens voor of tegen kunnen zijn. Uit een
soort verlegenheid kan dan een referendum worden gehouden,
maar ook dat ontslaat de raad niet van haar verantwoordelijk
heid zelf te besluiten.
De vraag is dan wat het resultaat zal zijn. Bij een referen
dum wordt geen beslissende keuze gemaakt door de bevolking.
Wordt op deze wijze de burger dan directer invloed gegeven
bij het besluitvormingsproces, zoals de raadsbrief vermeld?
Wie dat gelooft, probeert zichzelf en de burger een rad voor
de ogen te draaien.
Raadsleden zullen wel voortdurend hun oren open moeten hebben
naar de bevolking toe. Ook zal de bevolking bij gemeente-
9
