gemeente Leeuwarden met u allen hartelijk welkom te heten, in
het bijzonder mevrouw Tiny Mulder, die straks tot ons zal
spreken en de Commissaris van de Koningin de heer Hermans en
mevrouw Hermans.
Deze vergadering is op initiatief van de gemeenteraadsleden
tot stand gekomen om de vijftigste jaardag van de bevrijding
van Frieslands hoofdstad te gedenken. De raadsvergadering
markeert tevens het begin van een reeks evenementen die zich
vandaag hier in Leeuwarden afspelen.
Na deze vergadering vindt in de Grote Kerk de herdenkings
dienst plaats, georganiseerd door de Stichting 40-45 in
aanwezigheid van de Prins van Oranje.
Vervolgens is er de heropening van het Fries Verzetsmuseum in
de Kanselarij
Vanmiddag wordt in de stadsschouwburg de Harmonie het herden
kingsfeest gevierd dat door de leden van de Leeuwarder raad
aan de inwoners van Leeuwarden wordt aangeboden.
Zoals u allen vanochtend hebt kunnen zien, waait vanaf dit
Stadhuis de regimentsvlag van de Royal Canadian Dragoons
naast de plaquette die het honderdjarig bestaan van dit
regiment markeert. Zoals gebruikelijk hebben wij telegrammen
uitgewisseld met het hoofdkwartier in Canada, maar dit jaar
ook een speciaal telegram naar Bosnië gezonden.
Het regiment dat indertijd Leeuwarden bevrijdde heeft in onze
tijd opnieuw een zware en moeilijke taak om in dit gebied de
vrede waar mogelijk te bewaren. Daar in Bosnië zal men van
daag ongetwijfeld stilstaan bij hetgeen vandaag hier wordt
herdacht. De band tussen de Dragoons en Leeuwarden gaat zelfs
zover dat het regiment de wens te kennen heeft gegeven om op
5 mei met een delegatie uit Bosnië met ons het bevrijdings
feest te vieren.
Ik wil kort met u teruggaan naar die zondag van 15 april
1945. De bevrijding van Leeuwarden is geen moeilijke operatie
geweest. De Royal Cadanian Dragoons wisten telefonisch con
tact te maken met de leiding van de Binnenlandse Strijdkrach
ten die de Duitsers in Leeuwarden min of meer in hun greep
hadden.
Na dit eerste contact werden razendsnel carriers vol Dragoons
en tanks onder bevel van kolonel Keith Landell naar de Friese
hoofdstad gedirigeerd, waar zij inderdaad geen tegenstand van
de Duitsers ontmoetten. De Binnenlandse Strijdkrachten haal
den al om 10.00 uur 's ochtends mr. J. Algera van zijn huis
in Wirdum. Dit oud-gemeenteraadslid en oud-Tweede Kamerlid
voor de Anti Revolutionaire Partij was als meest gekwalifi
ceerd volksvertegenwoordiger door mr. A.W. Haan aangewezen om
als waarnemend burgemeester van Leeuwarden op te treden. Deze
4
mr. Haan was door het Kabinet en de Koningin in Londen aange
steld als waarnemend Commissaris der Koningin in Friesland.
Nog diezelfde zondagavond de 15e april om 19.15 uur riep
mr. Algera de fractievoorzitters en de leden van de voor
oorlogse gemeenteraad op het Stadhuis bijeen. Dit gezelschap
koos na een bewogen toespraak van de waarnemend burgemeester
vier waarnemend wethouders, zijnde de fractievoorzitters uit
de vooroorlogse raad. Immers de situatie vereiste dat er snel
een bestuur over de stad werd gevestigd.
Waarnemend wethouder werden:
mr. A.A.M. van der Meulen vanuit de SDAP;
M.H. Geerts vanuit de Vrijzinnig Democraten;
P.F.J. Westra vanuit de Katholieken en
J.M. Praamsma vanuit de Anti Revolutionaire Partij.
En zo was al op de dag van de bevrijding van Leeuwarden een
College van B. en W.zij het een waarnemend college, gevormd
dat tot de eerste verkiezingen in september 1946 aanbleef.
Met uitzondering overigens van waarnemend burgemeester Alge
ra, die op 16 maart 1946 de voorzittershamer overdroeg aan de
bij Koninklijk Besluit benoemde burgemeester van Leeuwarden
mr. A.A.M. van der Meulen.
Naast Algera werd ook een militair commandant aangewezen in
de persoon van J.G. Robinsen, die namens de geallieerden als
eerste Town Mayor van Leeuwarden optrad.
Opvallend snel bezocht Prins Bernhard al op 18 april 1945 de
hoofdstad van Friesland.
Op 8 mei kwam Pieter Sjoerd Gerbrandy, de premier van het
oorlogskabinet in Londen, wiens vrouw de oorlog in Leeuwarden
had doorgebracht.
Op 20 mei werd de Church-parade gehouden waarin iedereen die
iets met de bevrijding te maken had: militairen, verzetsmen
sen, koeriersters, maar ook padvinders en politiemensen,
meeliep naar de Grote Kerk. Daar was een herdenkingsdienst,
zoals wij die ook vandaag beleven. Vervolgens werd er gepara
deerd langs het Beursgebouw waar hoogwaardigheidsbekleders
het défilé afnamen. Deze parade wordt op 5 mei a.s. min of
meer overgedaan met voertuigen uit de Tweede Wereldoorlog,
waarop ook weer Canadese bevrijders mee zullen rijden.
Nu 50 jaar later is er alle aanleiding om deze gedenkwaardige
15e april 1945 nog eens in herinnering te roepen. Dit zal nu
gebeuren door de heer De Beer, de nestor van de raad, en wel
vanuit het perspectief van de gemeenteraad.
Punt 3
Toespraak van de nestor van de raad, de heer J. de Beer, over
het thema vrijheid.
5