Blad 14
Blad 15
plein
Een plein wordt primair gewaardeerd door zijn goede maatverhoudingen, de
kwaliteit en betekenis van de omringende bebouwing. De afmetingen horen te
passen bij de schaal en de betekenis van de stad. De afmetingen en de schaal van
de bebouwing kunnen het plein allure geven dan wel de ruimte aangenaam en
gezellig maken. Een beroemd voorbeeld van een plein dat enkel allure en macht
uitstraalt, is het Rode Plein in Moskou. Ook de afmetingen van dit plein horen
bij de betekenis en bedoeling van deze plek: parades en manifestaties.
De Nederlandse pleinen zijn, ten opzichte van de vele buitenlandse voorbeelden,
relatief klein en zijn niet bedoeld om uitdrukking te geven aan macht en
grootheid. Ze dienen als voorruimte van een stadhuis of kerk en zijn vaak een
marktplaats.
Het Wilhelminaplein is nooit als plein ontworpen: het is min of meer onbedoeld
ontstaan bij het dempen van de Oude Heerengracht (zie afbeeldingen blz. 12 en
13) en de bouw van het Paleis van Justitie. Ook ontbeert het Wilhelminaplein de
traditionele peilers (stadhuis en kerk), die de plek betekenis kunnen geven. Een
aantal bekende pleinen in Nederland (Amsterdam, Delft, Groningen, Haarlem)
dankt hun aanzien aan de genoemde betekenisvolle gebouwen. Dankzij het
project Nieuw Zaailand kan ook het Wilhelminaplein straks bogen op twee
stedelijke iconen: het Paleis van Justitie en het Fries Museum,
Met de realisatie van de nieuwe noordelijke pleinwand en het museum is het
"Nieuw Zaailand", zowel qua afmetingen als situering van beide prominente
gebouwen, het best vergelijkbaar met de Markt in Delft. Ook functioneel is Delft
een goede referentie; hier wordt markt gehouden, jarenlang vormde het plein het
decor voor de taptoe en ook in Delft heeft de noordwand zich ontwikkeld als
bebouwingsstrook met horeca en terrassen.
Het nieuwe Fries Museum en het Paleis van Justitie staan niet in één centrale as.
Na diverse studies en meerdere discussies is besloten om de symmetrie in de
architectuur van de gebouwen, stedenbouwkundig niet nog eens dunnetjes over
te doen. Zo'n keuze zou leiden tot een starre en centralistische opstelling. In het
stedenbouwkundige ontwerp is een blijvende dynamiek geïntroduceerd en zijn
beide prominente gebouwen asymmetrisch in de korte pleinwand geplaatst. Het
verschil in leeftijd en architectuur van beide gebouwen staaft deze keuze. Uit
respect voor het Paleis van Justitie is vastgelegd dat de positie van de nieuwe
noordelijke pleinwand in het meest extreme gezichtspunt een volledig zicht
waarborgt op het middenrisaliet (dit is het naar voren geschoven bouwdeel,
ondersteunt door zes pilaren) en een deel van de zijbeuk (de vlakke gevel rechts,
opgedeeld door drie raampartijen).
pleininrichting
Het plein is gedefinieerd als het gebied tussen Paleis van Justitie, Fries Museum,
nieuwe pleinwand aan het Ruiterskwartier en de aanwezige bebouwingswand
aan het Zaailand.
De inrichting van het plein wordt primair bepaald door zijn functie. De markt in
zijn huidige omvang moet op het plein passen, de kermis moet hier in principe
mogelijk zijn, het plein moet beschikbaar blijven voor hoofdstedelijke
manifestaties en er moet plaats zijn voor terrassen. Daarom blijft het nuttig
