Blad 18
De gekozen plaatsen zijn mede afgestemd op de markt en van belang als
benaderingsroutes. Dat betekent, dat één van de plekken min of meer toevallig
uitkomt bij de tuin (en de beuk) van het Auck Petershuis. Maar dit is wel een
gelukkige toevalligheid: de laatste zichtbare tuin in dit deel van de binnenstad
blijft nu, zelfs vanaf het plein, nog waarneembaar!
nieuw Fries Museum
Het nieuwe Fries Museum vormt de pendant van het Paleis van Justitie en
bepaalt de oostelijke pleinwand. Het museum is met zijn 22,00 meter hoger dan
het Paleis van Justitie (16,50 meter), maar is door zijn minder statig uiterlijk, een
alleszins harmonisch tegenwicht. Over het museum ligt een geprononceerd dak,
dat uitdrukking geeft aan de bijzondere functie van het gebouw.
Het museum telt een begane grond, drie volledige verdiepingen en twee
tussenverdiepingen. De begane grond is een vrij toegankelijke publiekshal en
bereikbaar vanuit de parkeergarage (hoofdontsluiting), het plein en de Verlengde
Lombardsteeg. Op de begane grond vinden we het museumcafé, auditorium en
expeditie. Op de le tussenverdieping begint het feitelijke museum en op de le2e
en 3e verdieping vinden we de expositieruimten.
winkelcentrum Zaailand
Het winkelcentrum wordt gerenoveerd en uitgebreid. De renovatie van het
huidige complex is vooral bedoeld om het centrum markt- en winkeltechnisch te
verbeteren en het gebouw aan te passen aan de meest recente regelgeving op het
gebied van veiligheid, milieu en arbeidsomstandigheden.
Een deel van de renovatie volgt uit het programma van het project Nieuw
Zaailand: de sloop van de gebogen pleingevel. In het Masterplan hebben we de
noodzaak van het afvlakken van deze gevel al aangeduid:
- De gebogen pleingevel wordt al lange tijd ruimtelijk en structureel als een
ontwerpfout ervaren. De wand doorsnijdt de noord-zuid-structuur van
Weerd, Lombardsteeg, Zuiderstraat en Baljestraat.
- De gevel is ontworpen als pleinwand en past niet in het profiel van de
"Verlengde Lombardsteeg".
- De ronding belet de vanzelfsprekende samenhang tussen het bestaande
centrum en de bebouwing aan de westzijde van de "Verlengde
Lombardsteeg" (winkels en museum). Waar in het Voorlopig Ontwerp zich
een (gedeeltelijk overdekte) lichtstraat vormt, zou bij handhaving van de
bolling een fragiel raakpunt de samenhang moeten bewerkstelligen.
- Bij handhaving van de ronding zou het Fries Museum verder het plein
opschuiven en wordt het plein zodanig verkleind dat de huidige markt niet
meer op het Wilhelminaplein kan worden gehouden.
Door het winkelcentrum Zaailand uit te breiden naar de Wirdumerdijk en het
slopen van de kop van het winkelcentrum Zaailand ontstaat de mogelijkheid het
centrum een meer extravert karakter te geven en de uitstraling te vergroten. De
uitbreiding en de nieuwe gevelwand aan de "Verlengde Lombardsteeg" zal
geheel naar buiten gericht zijn (entrees vanaf de straat). Ook is het de bedoeling
om aan het "Lombardpleintje" winkels en winkel-entrees te maken.
De bevoorrading van het winkelcentrum is in hoofdlijnen als volgt geregeld: de
winkels aan het Ruiterskwartier en de Wirdumerdijk zullen via deze straten
Blad 19
worden bevoorraad, het bestaande deel van het winkelcentrum Zaailand blijft
bevoorraad als in de huidige situatie.
nieuwbouw aan Wirdumerdijk
Het winkelcentrum Zaailand bouwt nieuw en breidt uit richting Wirdumerdijk.
Het winkelcentrum vormt straks, samen met Amicitia, de entree van de
binnenstad.
In de 17e eeuw was deze entree overduidelijk: men passeerde de stadspoorten en
was in de stad. De entree werd minder duidelijk, toen men de poorten sloopte
(1822 en 1835). En als Romein de singelgracht vergraaft tot een kanaal met
gemetselde kademuren en vervolgens "zijn" nieuwe Beurs bouwt (1881), wordt
de binnenkomst zelfs verwarrend: ben je ter hoogte van de Beurs al in de stad of
ga je pas bij de sociëteit Amicitia te stad in? De nieuwbouw op de kop van de
Wirdumerdijk kan deze onduidelijke situatie corrigeren en, samen met het
gebouw Amicitia, de entree opnieuw zichtbaar maken,
gevellijnen
De gevel- of rooilijnen spelen bij het verbeelden van de stadsentree een
belangrijke rol. Amicitia is niet alleen een lelijk gebouw, maar is ook vreemd
neergezet (het volgt nergens de aanwezige gevellijnen). De uitbreiding van het
winkelcentrum volgt wel nauwkeurig de gevellijn van de straat. De gekozen
gevellijn waarborgt dat de nieuwbouw deel uitmaakt van de Wirdumerdijk. De
Beurs heeft ten opzichte van deze lijn een iets terugliggende positie. Dat was
ook de bedoeling van Romein in 1881: de Beurs moest een voorname positie
krijgen: terugliggend met een eigen voorruimte en een statige trap. Zou de
rooilijn gericht worden op de voorgevel van de Beurs, dan devalueert de Beurs
tot een uit de kluiten gewassen pand aan de Wirdumerdijk.
hoogtes
De nieuwbouw krijgt een duidelijke (bijna klassieke) opbouw. Deze opbouw
begint met een "plint" van twee lagen met winkels. De plint sluit aan op de
gemiddelde gevelhoogte in de omgeving. Daarna verbijzondert de nieuwbouw
zich en worden op de plint 4 woonlagen gebouwd. Tenslotte krijgt de opbouw
een beëindiging met enkele penthouses. De geschetste opbouw leidt (exclusief
de terugliggende penthouses) tot een hoogte van ruim 20 meter. Deze hoogte
komt overeen met de hoogte van de Beurs. Inclusief de dakwoningen komt de
totale hoogte op ca. 23 meter. Amicitia, aan de overkant van de Wirdumerdijk,
meet - inclusief de liftopbouw - bijna 30 meter.
stegen
De Startnotitie noemde in 2004 al de aanpak van de Oude Doelesteeg en Oude
Lombardsteeg. Beide stegen zullen bij de planontwikkeling worden betrokken
en maken in de toekomst deel uit van het "winkelrondje Leeuwarden". In het
plan van aanpak wordt aan de stegen verschillend gewicht toegekend:
Bij de Oude Doelesteeg ligt het accent op het prikkelen van de eigenaren en
ondernemers om het straat- en gevelbeeld te verbeteren. Door middel van
regelgeving en (financiële) stimuleringsmaatregelen zal de komende jaren
gewerkt worden aan het terugdringen van het aantal rolluiken en rolkasten,
chaotische reclames en dichtgeplakte en/of dichtgezette gevels.
De Oude Lombardsteeg vraagt een meer rigoureuze aanpak. Deze steeg
maakt wezenlijk deel uit van het project Nieuw Zaailand en krijgt in het
project een vervolg met het "Lombardpleintje" en de "Verlengde
