Leeuwatder bevolking van grole waarde ge
weest, Want de Leeuwarder tuberculosepa
tiënten logden geen beslag op sanatorium-
bedden in het Volkssanatorium to Appel
scha en op plaatsen in de Nazorginrichting
in Terband bij Hoe ren veen,
liet gebouwencomplex bestaat nog en heeft
de functie gekregen die zoveel sanatoria ten
doel is gevallen. Door de na de Tweede
Wereldoorlog stormenderhand op gang ge
komen behandeling met medicijnen is tu
berculose teruggedrongen van de voor
Nederland belangrijkste onder de doodsoor
zaken tot een infectieziekte die van veel ge
ringer betekenis is dan voorheen. De vroe
ger kanslozen worden nu bejaard en bevol
ken de tol verzorgingshuizen aangepaste
verlaten sanuturia.
De kinderuitzendingen
Niet alle besmetten werden ziek en niet alle
tuberculosepatiënten stierven aan deze
kwaal. Dit was volgens de aanhangers van
de indirecte richting te danken aan hun
weerstand. De aanleg tot het krijgen van tu
berculose, dispositie genoemd, moest daar
om gunstig worden beïnvloed vanaf de kin
derleeftijd.
Vanaf 1886 zond de Commissie Gezond
heid skolonie Leeuwarden kinderen naar
haar vakantiekolonie, eerst op Schiermon
nikoog, later op Vlieland. 'Klierachtige npös-
teltjes" kregen daar een aantal weken een
goede voeding, veel verantwoord vermaak
en wat hygiënische lessen. Ze keerden huis
waarts met over het algemeen een aardig
toegenomen lichaamsgewicht en mochten
om dat tc behouden bij leden van het da
mescomité thuis dagelijks melk komen
drinken. In liet begin van de twintigste
eeuw begon het Centraal Genootschap voor
Kinderherstellings- en Vacantiekolonies
met een propagnndntocht door Nederland
die leidde tot een stroom van nieuwe afde
lingen, waaronder ook Friese. Leeuwarden
sloot zich aan in 1909. Dokter Eecen, be
stuurslid van de Leeuwarder Commissie
Gezondheidskolonie, kwam in 1917 met het
voorstel om in overleg met het bestuur van
de Vereeniging lol Bestrijding der Tuber
culose te Leeuwarden 'kinderen uit Leeu
warden die nog niet ziek [zijnl en dus ook
geen gevaar opleveren, doch die zwak zijn
Dr, Adriatin Anne Eecen f 1864*195$)
ffotoHA. Roliema)
en wier weerstandsvermogen dringend ver
sterkt moei. worden in den strijd dien zij
straks togen de ziekte zullen hebben te voe
ren, voor eenigen tijd te zenden naar ons
Koloniehuis/
Eecen bemande sinds 1917 het 'bureau voor
raad en hulp' van de vereniging. Het aantal
Leeuwarder kinderen dat onder controle
kwam va» dit bureau nam jaarlijks u>e, in
1916 bedroeg het dertien en in 1918 was het
tot 38 gestegen.
De Leeuwarder tuberculosevereniging ging
akkoord met het voorstel en kreeg er zo
doende in de zomer van 1918 een nieuwe ac
tiviteit bij. Zij besloot de exploitatie van
deze uilzending zelT op zich te nemen en
vroeg aan de gemeente Leeuwarden om een
subsidie van vijftig cent per kind. De ge
meente Leeuwarden stemde toe onder voor
waarde dat de aanvragende vereniging zou
gaan samenwerken met de afdeling Leeu
warden van het Centraal Genootschap en
met de Leeuwarder Commissie Gezond-
beidskolonie. De nestor in Leeuwarden met
betrekking tot kinderuitzendingen vond dit
oen uiterst moeilijke beslissing. Ze stond
sterk afwijzend tegenover inmenging in ei
gen zaken en beschouwde de afdeling van
het Centraal Genootschap als een concur
rent, Ze kon dit voorstel evenwel niet naast
zich neerleggen want de toegezegde subsi
die was zeer welkom gezien de gmte moeite
die het elk jaar kostte om de eindjes aan el-
knar te knapen. In bel vervolg gingen na el
kaar twee groepen kinderen, die van de tu
berculosevereniging en die van de Com
missie. enkele weken naar het koloniehuis
van de Commissie op Vlieland, De Leeu
warder vereniging zond gedurende drie we
ken 24 zwakke kinderen uit 'om daar van de
gezonde zeelucht te pnofiteeren', onder toe
zicht en leiding van de huishezoekster.
Vanaf de tijd dal Leeuwarden schoolartsen
kreeg, werkte men met dezen samen om een
verantwoorde keus te maken uit de vele
stadskinderen die eigenlijk allen wel eens
naar buiten zouden moeten. Naast subsidie
kreeg men giften die werden besteed aan
kleren voor kinderen niet een onvolledige
uitzet. Alle kinderen genoten bij hun uit
zending financiële steun van de vereniging.
De resultaten van de uitzendingen waren
zeer bevredigend. Om evenals de afdeling
Leeuwarden van het Centraal Genootschap
subsidie van Provinciale Staten te ontvan
gen, viel ten slotte in 1920 het besluit om
ook daarmee samen te werken.
Wut samenwerking vermag
Het aantal sterfgevallen aan tuberculose in
Leeuwarden was in het jaar 1939 gedaald
tot twintig. Bij de strijd tegen de tuberculo
se waren velen betrokken. Het voorkómen
van besmetting, het verbeteren van do
weerstand en het (om)scholen van patiën
ten om weer te kunnen werken na ontslag
leidden tot een geruisloze samensmelting
van de directe en indirecte richting.
LcoVUr^i^ L
