en tannest li ij ïi kunnen binnenstromen.
Wanneer de arme bevolking oen hygiëni
sche opvoeding, goede voeding, een hoger
loon en betere arbeidsomstandigheden
kreeg, zou de weerstand tegen liet krijgen
van tuberculose worden verhoogd en de bac
terie geen kans meer hebben.
De bestrijding van tuberculose werd een in
ternationaal belangrijke zaak. In Neder
land leidde dit tot het oprichten van het
Nedcrlandsch Centraal Comité tot Bestrij
ding der Tuberculose. De plaatselijke, regio
nale en provinciale organisaties die zich
met tuberculosebestrijding - veelal volgens
het directe principe - gingen bezighouden,
konden zich daarbij aansluiten. Toen de tu
berculosebestrijding in de provincie Fries
land startte, was het comité al overgegaan
in de Nederlandsche Centrale Vereeniging
tot Bestrijding der Tuberculose NCV).
Vereeniging tot Bestrijding
der Tuberculose te Leeuwarden
Naar het voorbeeld van verenigingen in en
kele grote steden stelde het bestuur van de
Leeuwarder artsen kring Medicorum Vincu
lum in 1908 voor een vereniging op te rich
ten voor de bestrijding van tuberculose on
der de arme bevolking. De sterfte aan tu
berculose wettigde dit. voorstel, want er
stierven in Isseuwarden jaarlijks omstreeks
vijftig personen aan tuberculose en de
schatting van het aantal zieken was min
stens het viervoudige daarvan, dus zeker
tweehonderd. Al was er geen medicijn voor
handen, toch wilde men hulp bieden. De
vervolgens in 1908 opgerichte Vereen iging
tot Bestrijding der Tuberculose opende hel
bureau voor raad en hulp', waar iedere tu
berculosepatiënt zich kon vervoegen, het
liefst met medeweten van de huisarts om
Lol een goede samenwerking te komen. De
gemeente stelde een lokaal in hel pand
Doelestraai 3 ter beschikking voor het bu
reau, waar huisartsen vrijwillig beurtelings
spreekuur hielden. Vrij spoedig verzorgde
de arts J. Hingst alle spreekuren.
Met het bureaubezoek liep het in het begin
niet storm, want veel huisartsen wilden niet
naar het bureau verwijzen, soms omdat ze
het niet eens waren met de werkwijze van
liet bureau maar ook wel uit vrees om pa-
tiénten te verliezen. De voorzitter van
Medicorum Vinculum, de oog-, keel-, neua-
en oorarts J.A. Romer moest de leden zelfs
in 1920 nog eens op het hart drukken meer
Oosterkade, hoek Tuinen Z.Z.. met hoven op
het dak van het pand naast het hoekhui#
ecu tbc-hu isjc, ca. 1930
'foto: f 'h. Goniitaidu
patiënten te verwijzen. I^ng niet elke pa
tiënt wilde zich daar overigens vervoegen,
om diverse redenen, zoals schaamte of vrees
voor verlies van klanten of werk.
Activiteiten van de vereniging
en het bureau
Ken huishezoekster nam de thuissituatie
van de patiënt op, gaf voorlichting en advie
zen en besteedde tevens aandacht aan de
huisgenoten, vooral de kinderen. Zij probeer
de in slechte woonomstandigheden verande
ring te brengen, daarbij geholpen door de
sinds 1901 Instaande Gezondheidscommis
sie. Sommige patiënten stelden bij het toela
ten van de huishezoekster voorwaarden, zo
als hel verstrekken van voedingsmiddelen,
overigens zonder succes. Dikwijls kreeg de
patiënt echter wel materiële hulp, niet uit fi
lantropische overwegingen maar om kuren
thuis mogelijk te maken. Hij ontving een le
dikant, beddengoed, een ruststoel en nok wel
een ligtent til bruikleen en soms versterken
de middelen om de voed inga toes tand te ver
beteren. De eerste huishezoekster, zuster
J.C, Bloemhoff, bleef drie jaar. Mevrouw
S.B.H.II. Kloosterman-Hendriks, een niot-
verpleegkundige die haar opleiding had ont
vangen van de NCV te 's-Gravenhage, volg
de haar op. Het bovenstaande mnaki duide
lijk dat geprobeerd werd de patiënt te isole
ren en de omstandigheden zo te maken dat
optimaal kon worden gekuurd. Dal men
daarbij in de stegen met de vele éénkamer
woningen bovendien aan de wensen van de
indirecte richting tegemoet kwam, was voor
het bestuur geen probleem. Met theorieën
kon het zich niet bezighouden, alles ntoesi
voor zover mogelyk - worden gedaan om
nood te lenigen.
Tuberculosevrees bestond eveneens bij
huiseigenaren, die bang waren dat zij hun
huizen niet meer konden verhuren als er
een teringlijder in had gewoond. Dit bleef
namelijk niet onbekend wanneer na het
overlijden van een patiënt de daarvoor spe
ciaal opgeleide oud-onderofficier van het
Nederlandsch-Indisch leger H, Westra de
woning ontsmette. Het bestuur van de
Leeuwarder Woningbouwvereaitiging Eigen
Brood Bovenal vormde een uitzondering
door voor de gezinnen vun tuberculosepa
tiënten drie te bouwen woningen beschik
baar te stellen tegen een redelijke vergoe
ding.
Uiteraard kostte de tuberculosebestrijding
veel geld, veel meer dan de contributies en
donaties opbrachten. De belangrijkste fi
nancier was het lfjjk, dat met een geringe
subsidie over de brug kwam. Provinciale
Staten en de gemeente Leeuwarden droe
gen eveneens bij in de onkosten. De
Leeuwarder inwoners offestlen vanaf 1910
jaarlijks royaal voor de Emmabloem-collec-
te waarvan de opbrengst voor een groot deel
ten goede kwam aan de vereniging, die ze
besteedde voor niet-gesubsidieerde onkos
ten, Veel mensen die de tuberculosebestrij
ding een goed hart toedroegen, vermaakten
legaten en dergelijke aan de vereniging.
Het Leeuwarder bureau werd het centrum
voor de provinciale opleiding van wijkver
pleegsters tot huisbezoeksters. De cursus
ging in 1915 van start met als docent P. de
Vries Jzn., voorzitter en later secretaris-
penningmeester van tie TubercuJose-com-
missie van het Provinciale Groene Kruis. De
zusters kregen les in theoretische kennis
der tuberculose en hygiëne en volgden kook
lessen van een hu is houdschool lerares om de
huisvrouwen van advies te kunnen dienen,
Vanaf 1917 gaf D. Audier, secretaris van de
Armenkamer te Leeuwarden, lessen op
maatschappelijk gebied. Het examen vond
jn Leeuwarden plaats.
LcoVÏJLr^LA. *-
