Dirk van Gorcum: spraakmakend scherprechter
La, it
10
Klaas Zandberg Scherprechters,ofbeulenzoalszemeestalgenoemdwerden,sprakentotdeverbeelding.OokinLeeu-
wardenoefendenzeeeuwenlanghunberoepuit. In 1568werdDavidFahnervanGöttingen als eerste
'meestervandescarpenswaerde'vanhetgewestFrieslandbijnaamgenoemd. Op23 maart 1860werd
methetophangenvanYpeBaukesdeGraafophetZaailanddelaatsteexecutieinLeeuwardenverricht,
deopéénnalaatsteinNederland.EenvandemeestspraakmakendebeulenwasongetwijfeldDirkvan
Gorcum, die maar liefst van 1755 tot 1797 dit ambt bekleedde.
Beulen hadden over gebrek aan publieke
belangstelling niet te klagen. Als er één eve-
nementwasdatinvroegereeuweneenmassa
kijkerstrokwasdatweleenterechtstelling.De
overheid bevorderde hetopenbare karakter
van deze executies ook zoveel mogelijk. Dit
vooral tot een exempel ende afschrik.
Dankzijhunkennisvandemenselijkeana-
tomieoefendenbeulenvaakhetnevenberoep
van chirurgijn of ledenzetter uit en kregen
daardoor betalende klanten. Over het alge
meen behoorden ze tot de rijkere inwoners
van een stad. Hoewel het werk van de beul
noodzakelijk werd geacht, werd het tegelij
kertijd beschouwd als iets minderwaardigs.
De beulen en hun familieleden werden door
de meeste mensen dan ook gemeden. Het
kwam voor datkinderenvanbeulen noodge
dwongen met elkaar moesten trouwen, zodat
er typische beulsfamilies ontstonden. Soms
kregenzeaantoonbaremoreleproblemenmet
hun werk. Erwerdnietzoheel vaak eendood-
strafvoltrokken;rondl700gemiddeldvijfkeer
perjaarin LeeuwardenJustitie deelde veel
vakeranderelijfstralFenuitzoalsbrandmerken,
geselenen verminken.Eenhoofd of eenhand
moest in één klap worden afgeslagen, anders
ontstak de toekijkende menigte in woede en
was debeul zij n leven niet zeker. Er moest dus
flink worden geoefend. Daar gebruikten ze
gewoonlijk varkens en ander al dan niet dood
vee voor.
Dirkvan Gorcum(1727-1807)zwaaithet zwaard
over het hoofd van de voorwaard elijkterdoodver-
oordeelde Mr. C. van den Burg, 1788
A'i iÏÏ111J lil l l lït Tl I111I iiTd^.Ttrrrtrh-
