Op Vrijdag den 17, wierd 's avondsop de ge-
woone wijzeden gevangen Muiter Jan Bïnnes aan
gezegd dat hij zich te bereiden had om 's anderen
daags te teven de Scherprechter van Gurkqm
verfchoonde zich, uit hoofde van zijnen zeventig
jaarigen Ouderdom om die Strafoefening., in ont
hoofding beftaande, uit te voeren 3 aanbiedende
om iemand in zijne plaatze te bezorgengelijk hi]
dan ook tot dat einde poogingen in het werk ftel-
de, en met voorkennis en medewerking van het
Hof van Juftitie den Scherprechter van Groningen
verzogt zijnen post in deezen te bekleeden dan deeze
niet fchielijk genoeg opdaagende, nam een Die
naar der JustitieHendrik Gialts genaamddien
taak op zichen behaalde door de zo bedaarde als
vaardige uitvoering, daar van den grootflen Io£
14
De zoon van Dirk, de op twaalf oktober 1759in
deWesterkerkgedooptePetrus,leekaanvan-
kelijk in de voetsporen van zijn vader te tre
den S amen hadden ze eenbloeiende praktijk
als chirurgijns enledenzetter s en zo nu en dan
assisteerdePetruszijnvader ookals scherp
rechter. WaarschijnlijkhadPetrusvanGorcum
zij n vader op kunnen volgen als scherprech
ter, als hij niet in opspraak was geraakt. Pe-
truswaseenovertuigdpatriot.ToendeBetaaf-
se Republiek ln 1795werdgerealiseerd, werd
hij lid vanhet Leeuwarder stadsbestuur. Hij
hield dit nog geen jaar vol. In januari 1796
werd hij wegens fraude gezocht en vluchtte
destaduit.Hetdagboekvanvoormaligstads-
bestuurder Roelof Storm geeft de volgende
beschrijving van dit voorval:
30 december heeft een van de Leden van de
Municipaliteitsigtebuitengegaan,dathij als
Commissaris sat bij de opbreng der vijffen-
twintigste penning, dat hij sig van het geld,
hetwelkindelossebakken stond, bediende,
het welk door eene swangere vrouw gesien
werdt,diehetselveheeftuitgebragt,enisvan
datgevolggeweest, dathij des Saturdags, sijn-
de 2 Janij 1796toen hij hoor dedat het hem
sou gelde, is hij voortgaan:
wantdersijninformasjesvanhemaanitHoff
gekomen, en daarop geordonneerd, soo sij
hem mogten te weeten komenhem dir ekt te
vatten: het is de soon van onse thans funge
rende Beul sij n naam is Petrus van Gurkum
Qranjegezindenvervaardigennaar aanleiding
van dit wangedrag van een vooraanstaand
voorvechtervanhetnieuwegezageen uitge
breid spotgedicht getiteld: Ode op de onver-
wagte vlugt van den grooten municipaal
Petrusvan Gorkum.Laterkeerdehij toch terug
naar zijn geboortestad. Tot op hoge leeftijd
bleef hij het beroep van ledenzetter uitoefe
nen vanuit zij n woonhuis De Kar seboom aan
de Keizersgracht. Hij overleed in 1845.
Met het wegvallen van Petrus als assistent,
bleefde zware taak van beul aan de inmiddels
bijnazeventigj areDirkvoorbehouden. Hoewel
de beide galgen op 4 augustus 1796 werden
afgebroken,duurdehetnogenkelejaren voor-
datdeguillotinezijnintrededeedin Friesland.
In februari 1797 gaf dit problemen toen een
vandeaanstichtersvanhetKollumeroproer
terdoodmoestwordengebracht.VanGorcum
kon het zware zwaar d niet meer goed hante
ren en vroeg om een vervanger. Deze inval-
Beschrijvingvan deexecutie van JanBinnesop 18februari 1797éénvan de hoofdaanstichters vanhet Kol-
lumer Oproer
beul werd Hendrik Gj alts Zandberg of Zand-
burg,(inderdaadeenverfamilielid). Hendrik
slaagde er niet in zoveel kapitaal en prestige
op te bouwen als zij n voorganger sToen hij in
1800overleed,bleefzijnweduweach teronder
behoeftigeomstandigheden.DirkvanGorcum
overleedpasin 1807enkonalmetal terugzien
op een geslaagde carrière.
De laatstebeulin Leeuwarden,deuitUtrecht
afkomstige Joannes J. Ras, bewoonde rond
1850Weazenr. 27(tegenwoordigdeel uitma
kend van de op vang voor drugsver slaafden)
Dus vlakbij deplekwaar eerder Dirkvan Gor-
cum woonde en werkte.
MetdankaanCornelisR.H.SnijderteBergenTer-
blijt, kenner vande Nederlandse geschiedenis van
scherprechters bij uitstek.
