Kozakken voor de Hoeks terpoort
La» it
18
Leendert Plaisier
UitallehoekenvanEuropatrekkenNapoleons
vij anden opZweden, Pruisen, Russen, Oos
tenrijkers. InhetvoorjaarvultNapoleonzijn
leger weer aan met ver se manschappen en hij
begint een laatste wanhopige veldtocht om
zijntegenstanders terug te werpen. De veld -
tochteindigt, na aanvankelijke successen, met
de beroemde Volkerenslag bij Leipzig. Drie
dagen lang woedt de strijd en op 18 oktober
moetNapoleonzichterugtrekken.DoorEuro-
pawaartdegeestvanderevolutieen vrijheid.
De Rijnbond, eenbondvanDuitse vorsten en
staten die met Napoleon samenwerken, valt
uiteen. Vazallen van Napoleon worden ver
dreven en Fr anse troepenopgej aagddoor de
nader ende vij anden trekken zich teruguit de
gebieden die ze bezet hielden.
DeFransenverlatenookFriesland. Ongerust
door de geruchten over snel oprukkende Rus
sische troepen, vooraf gegaan door Kozak
ken,vertrekkenzemassaal.Duizendenvluch-
tende Fransen trekken de eerste dagen door
Fr iesland om te trachten in een van de Friese
havenplaatsen een plekje op een schip te
bemachtigen. Op 14 november 1813 verlaat
generaalDeLorcet,deMairevanLeeuwarden,
de stad en op 18 november legt de ooit door
deFransenalsPerfectvanFiieslandaangestel-
debaronVerstolkzijnambtneer. De feitelijke
machtkomtnuteliggenbijbaronVanAsbeck,
de commandant van de Provinciale Garde.
Kozakken met muziek binnen gehaald
In de middag van diezelfde dag, donderdag
18 november 1813, bereiken de eerste dertig
KozakkenonderaanvoeringvanhetmanJesouw
Rebreef, Leeuwarden. KomendvanZwarteweg-
send arriveren ze bij de Hoeks terpoort en zij
wordenVoorafgegaan door de muzyk der nati-
onalegardedejuichendestadbinnengehaald',
aldusEekhoffinzijnboekFrieslandinl813.Na
een officiële ontvangst worden de soldaten in
Hetis 1813. Hetooitzo machtigeimperiumvanNapoleonbegintafte brokkelen. Dekeizerhad eenjaar
eerdermetzijnberuchtetochtnaarMoskouzijnhandoverspeeld.Deterugtochtdoordebitterekou,weg
vandebrandendeRussischehoofdstad,decimeert zijnlegerenslechts brokstukken van'lagrandearmeé'
bereiken Frankrijk.
Hoeksterpoort e.o., 1812 (tekening A.I. Melling,
hetBlokhuisgelegerd.Op24novemberarrive-
rennogvijftigKozakkenindestad.Eenbeetje
tothunverbazingconstaterenzijdatdeFran-
sen,enmetheneenmogelijkeoorlogsbuit,al
weg zijn. Snel trekt een troep naar Stavoren
en Lemmer in de hoop er nog Fransen aan te
treffen, maar ookdaarzijngeenFransenmeer.
Misschien dat daarom aan de provincie een
oorlogsschatting wordt opgelegd. De bevel
hebber in het noordenkolonel Nar itzkin die
zijnhoofdkwartierinZwolleheeft,beveeltde
Friese gemeenten een bedrag van 120.000
gulden te betalen, te voldoen voor 29novem-
berMet datgeldzou30.000el laken voor het
kleden vanhetRussischelegeren vijfendertig
paardenbe taaldkunnen worden. Ookoverste
Rosen,commandantvandeKozakkenin Gro
ningen vordertpaardenenmateriaal voor zij n
troepen. Verontrustbesluit de overheid van
Leeuwarden op 28 november 35 paarden naar
Zwolle te transporteren; ook om de dreiging
af te wentelen dat 'eenige der meest gegoede
IngezetenenalsGijzelaars'vastgenomenzou-
den worden. Het valt allemaal iets mee. Op
29novemberwordtbekenddatdeRussische
tsaar de inwoners van de Hollanse departe
menten als vrienden beschouwt en dat zijn
Fries Museum)
troepen 'geen requisitiën doen maar alleen
levensmiddelen vorderen mogten'. De paar-
denkerendirectuitZwolleterug.Merkwaardig
is echter dat overste Rosenzijneis handhaaft
echter met de toezegging dat voor het gele-
verdebetaald zal worden. Hij ontvangsteerst
5000 el laken en later nog 75 paarden.
Rum en bordelen
De aanwezigheid van de kozakken leidt ner
gens tot ernstige problemen. Her en der in de
stad zij nkoz akkenbij burgers ingekwartierd
De officieren bij de meer gegoede, de soldaten
bij gewone burgers. Ofdataltijdeven vrijwillig
gegaanis, is nogmaar de vraag: 'Bij mevrouw
Verschuur zijn 3 kozakken de voordeur maar
ingejaagd', schrijfteenzekereVanderNetiet-
wat cryptisch in een brief. Klachten over de
inkwartieringzijninLeeuwardennietbekend.
WelinGroningen, waaroverste Rosen tervoor-
koming van ongeregeldheden beveelt zijn
manschappen te vers trekken:'desmorgenskof-
fïj met de noodige rum; om 12 uur een behoor
lijke snaps en vroegstukmet een vies wijn; bij
hetdinéreensnapseneenvleswijn;vervolgens
thee met de noodige rum en bij het avondeten
eenvleswijn.'Rosenmaaktzichzorgenoverde
