19
Volksnaam van de Orde, die vooral bekend
werd vanwege haar rol in de inquisitie is
Bonte Papen naar hun zwart-witte kleder
dracht. In Leeuwarden herinnert hieraan
de Bontepapesteeg bij de kerk die nu in
gebruik is bij de Samen op Weg-gemeen-
te. De kerk was toegewijd aan de heilige
Dominicus die nu nog patroon is van de
Rooms Katholieke kerk aan de westzijde
van de stad. Tenslotte werd aan het Hoek-
sterend een kapel gebouwd ter ere van de
heilige Katharina, de wijze maagd van
Alexandrië. De kapel is verdwenen maar
haar naam prijkt nog aan de gevel van de
parkeergarage.
Zoals in een middeleeuwse stad gebrui
kelijk was, kreeg Leeuwarden ook haar
gasthuizen. Het belangrijkste was het
Sint-Anthony Gasthuis dat tot grote bloei
kwam. Vele boerderijen, over Friesland
verspreid, waren eigendom van het gast
huis. Deze boerenplaatsen zijn te herken
nen aan de wapens met een gouden klok
op een blauw veld die er in de gevel zijn
aangebracht. Het gasthuis was toege
wijd aan de Eremiet Anthonius, die in de
woes
tijn vele bekoringen overwon. Deze beko
ringen werden samengevat in het varken
dat hem vergezelde. In de middeleeuwse
steden liepen varkens vrij rond, levend
van het afval van de stadsbewoners. Op
de feestdag van de heilige, 17 december,
werd een varken geslacht en het vlees
werd onder de armen verdeeld. Het Sint-
Anthoniuszwijn was herkenbaar aan de
koperen bel die het om de hals droeg.
Sint Teunis was de meest zichtbare hei
lige in de Friese hoofdstad. De koperen bel
werd de gouden klok van de boerderijen.
Het Antoniusgasthuis kreeg in 1511 een
Bayerd voor ondermeer vreemde rond
trekkende personen, 'in zonderheid eer
bare luyden passerende heuren weghe in
pelgrimagie of andere verdienstige wer
ken.'
In de late Middeleeuwen nam Jacobus
de Meerdere een belangrijke plaats in in
het Leeuwarder pantheon van heiligen.
De positie van Leeuwarden, de hoofdstad
van Oostergo werd sterker ten koste van
de hoofdstad van Westergo, Franeker. In
alle brandpunten van de Friese vrijheid
(Sealterlan) speelde de Apostel Jacobus
als de beschermheilige van Karei de Grote
en daarmee ook de hemelse garant van de
Friese Vrijheid een belangrijke rol. We zien
dan ook in Leeuwarden de belangrijkheid
van Jacobus groeien. Sommige schrijvers
beschouwen hem zelfs als 'Leeuwardens
stadspatroon' in de late middeleeuwen.
Sint Jacobsstraat en -poort
De Sint Jacobsstraat loopt evenwijdig aan
de Grote Hoogstraat, of Haghe striete.
De straat begint op de Eewal, bij het stad
huis en loopt naar de zuiderpoort van de
stad, waar de heerweg, de Wirdumer of
Breeddijk, over de oude Middelzeedijk
naar Steenwijk voert. In de Sint Jacobs
straat bevinden zich verschillende fraaie
winkelpanden. Het boekdrukkershuis op
nr. 13, in 1635 gebouwd in de stijl van
Hendrik de Keyser, voor Dirk Alberts is
onder andere versierd met boogtrommels
met schelpen.
De zuiderpoort van de stad heette de
Sint-Jacobspoort. De poort werd na de
aanleg van de eerste stadsgracht in 1398
gebouwd. Het was de enige stenen poort
van de stad, getuige de benaming Stenena
Poerta in het Charterboek. Aan de oost
zijde van de poort werd in de Saksische
tijd het Blokhuis gebouwd dat vooral in de
reformatietijd een beruchte naam kreeg.
Het werd het symbool van de vreemde
overheersing. De val van het Spaanse
gezag en de pauselijke superstitie werd
met de ontmanteling van het Blokhuis
bezegeld. Onder leiding van de stadhou
ders Willem en later Willem Lodewijk
werd de Zuiderpoort vanaf 1581 vergroot
en versterkt.
De benaming Sint-Jacobspoort moest na
Albert Martin tekende rond 1885 de afbraak van de Sint-Jacobskapel in de Klokstraat