Een nieuwe Nieuwe Toren? La» it 21 Ad Fahner Dat onze goede stad niet veel geluk heeft gehad met de bouw van haar torens mag als bekend worden verondersteld. Oldehove, Nieuwe Toren, Sint-Bonifatiustoren, met alle drie is wel iets aan de hand geweest. Ook de toren van de Sint-Marie van Nijehove moest in 1687 op last van het stadsbestuur wegens bouwvalligheid ge sloopt worden. Goed, de Oldehove staat er nog steeds, half afgebouwd weliswaar en de Bonifatiustoren is na de ramp van 1976 toen de kerk haar spits verloor, in 1980 glorieus herrezen. De Nieuwe Toren is echter in 1884 gesloopt en tot op heden helaas niet herbouwd. Die pogingen zijn er wel geweest en zelfs nu, 118 jaar later, zijn er nog steeds initiatieven om tot herbouw van deze toren te komen. Het exacte bouwjaar van de Nieuwe Toren, ook wel Sint-Jacobstoren genoemd, is niet bekend, maar zal zo rond 1540 liggen. De grote slagklok van de toren, thans werk loos hangend in de Oldehove, dateert uit 1541 en is in Antwerpen door Cornelius Wagheneus gegoten. Eekhoff veronder stelde dat het stadsbestuur na het Olde- hove-debacle zelf, onafhankelijk van de geestelijkheid, een toren wilde bouwen. Midden in de stad, ten oosten van de Sint- Jacobskapel lag nog een strook grond van zo'n 50 m2 en daar werd toen de Nieuwe Toren gebouwd. Sommige bronnen ver melden Meester Antonis Antonisz. als bouwmeester die ook de toren van Dron- rijp heeft gebouwd. De Leeuwarder toren bestond uit een gemetselde onderbouw van 23 el en een houten lantaarn van 20 el. Er van uitgaande dat een Nederlandse el 0.67 meter was dan had de toren dus in totaal een hoogte van zo'n 29 meter. De lantaarn was gedeeltelijk met leien en voor de rest met lood bekleed. In de lan taarn hing sedert 1687 een door Claude Fremy gemaakte beiaard die nu in de stadhuiskoepel hangt. Fremy leverde ook het nog altijd bestaande klokkenspel voor de Loretokerk te Praag en enkele voor- slagklokken voor het Kremlin te Moskou. De hoofdingang van de toren was aan de kant van de Grote Hoogstraat en gaf toe gang tot de benedenruimte waar sinds 1689 een brandspuit was geparkeerd; aan de noordzijde gaf een eenvoudige deur toegang tot de trap die 100 treden telde. De voormalige kapel was gedeeltelijk ver bouwd tot een woning voor de beiaardier. De Nieuwe Toren speelde een belangrij ke rol in het dagelijks leven van Leeuwar den. Door middel van het luiden van de klok werd aangegeven dat de stadspoor ten gesloten of geopend moesten worden en ook de vertrektijden van trekschuit en diligence werden vanaf de toren aange- De Nieuwe Toren, 1875 (Foto: J.F. Lomans) kondigd. Om maar te zwijgen van het lui den van de klokken bij gevaar en onheil zoals brand. Een mooie illustratie van dit laatste valt te lezen op de rand van de grote slagklok. Vertaald luidt de tekst: Met recht worde ik de Leeuw genoemd. Ik brul rondom de spitsen der Leeuwarder daken, de uren aftellende. Door mijn vervaarlijk gebrul worden de burgers van alle kanten tot den brand in de wapens geroepen. Cornelius Wagheneus heeft mij gegoten in den jare 1541. In het Historisch Centrum Leeuwarden zijn nog nauwgezette instructies te vin den die zijn uitgevaardigd om het luiden van de klokken te regelen. Decemberstorm bezegelt lot van de Nieuwe Toren In de loop der tijd vergde de toren regelma tig bedragen aan onderhoud zoals bijvoor beeld in 1816 en 1819. In 1832 vond, na verontrustende berichten, een onderzoek naar de staat van de toren plaats door de architecten Romein, Van der Wielen en de timmerman Van Dijk. Zij brachten op 10 december verslag uit en constateerden dat de stenen onderbouw 85 duimen over helde naar het oosten. Rampzalig was de toestand echter niet en besloten werd het gebouw te verstevigen door nissen dicht te metselen en balklagen aan te brengen. Dit gebeurde in de jaren 1833- 1835. Het definitieve einde kwam niettemin toch in

Historisch Centrum Leeuwarden

Leovardia, 2000-2018 | 2002 | | pagina 23