Leeuwarder 'photographistes' rond 1900
25
Dineke Dam In het Historisch Centrum Leeuwarden is momenteel een tentoonstelling te zien
van werk van vijf vrouwelijke fotografen, die rond de vorige eeuwwisseling in
Leeuwarden werkzaam waren. Het optreden van vrouwen was in die tijd in tal van
beroepen niet vanzelfsprekend. Des te opmerkelijker is de aanwezigheid van deze,
zich aanvankelijk 'photographiste' noemende dames.
Al vrij snel na de uitvinding van de fotogra
fie in 1839 kan de Leeuwarder bevolking
op de kermis en via reizende portrettisten
kennis maken met deze nieuwigheid. De
eerste Leeuwarder die van de fotografie
zijn beroep maakt is Martinus Antonius
Nagtheim. Hij koopt in 1856 een atelier
ruimte in de Bagijnestraat. Zo'n tien jaar
later opent Gerharda Henrietta Mat-
thijssen haar 'atelier de photographie
pour dames'. Gerharda Matthijssen komt
vanuit de schilderkunst tot de fotografie.
Van wie zij het vak leerde weten wij niet.
Dat ligt anders bij de andere dames, van
wie men kan aannemen dat zij de kunst
hebben afgezien van naaste (mannelijke)
familieleden, waarop zij zelfstandig een
zaak openden of (na de dood van echtge
noot of broer) het bedrijf voortzetten.
Het is niet al te gewaagd om te ver
onderstellen, dat de fotografen de meeste
omzet behaalden in de portretfotografie.
Van mevrouw Lomans en mejuffrouw
Slaterus bezit het Historische Centrum
slechts portretfoto's en bij de meeste ove
rige dames vormen de portretten even
eens een belangrijke afdeling. Mejuffrouw
Matthijssen is ook werkzaam op een bre
der terrein en verwerft zich bekendheid
met haar panoramafoto's en opnamen van
belangrijke tentoonstellingen. Aaltje de
Jong werkt als een soort persfotograaf: zij
gebruikt bezoeken van koninklijke hoog
heden voor het razendsnel vervaardigen
van afbeeldingen, die de belangrijke gast
's avonds aan het diner worden aangebo
den, hetgeen in de krant niet onvermeld
blijft. Deze publiciteit is gunstig voor de
ondernemende fotografe, die met de ver
koop van afdrukken ongetwijfeld goede
Een fotografietent op de Leeuwarder kermis, eh
zaken doet. Van C. Madiol-Ganzinga
tenslotte zijn vrijwel alleen topografische
afbeeldingen aanwezig. Ook maakt zij
opnamen van historische gebeurtenis
sen, als de onthulling van het standbeeld
van Us Heit door koningin Wilhelmina in
1906.
19de eeuw
Gerharda Henrietta Matthijssen
Op 19 oktober 1830 komt in Leeuwarden
Gerharda Henrietta Mattijssen ter wereld
(die later steeds Matthijssen zal schrij
ven). Zij is een van de acht kinderen van
de tekenaar en portretschilder Jan Hen
drik Matthijssen. Ook Gerharda wijdt
zich aan de schone kunsten, aanvanke-
