La» it
26
lijk voornamelijk als schilderes. In 1867
opent zij een fotoatelier in een pand in het
Naauw (nu nr.7), waar enige familieleden
een winkel in garen en band drijven. Het
jaar daarop betrekt zij om de hoek in de
Sint Jacobsstraat nummer 2 een atelier.
Zij noemt zich dan 'onderwijzeres in de
teekenkunst en photographiste'. Tot 1878
blijft zij op dit adres gevestigd.
Gerharda Matthijssen houdt er kenne
lijk van bijzondere dingen te doen. Rond
1875 gaat zij met haar camera naar de
Nieuwe Toren. Die stond tot 1884 halver
wege de Grote Hoogstraat, op de hoek van
de Klokstraat en was 43 meter hoog. Juf
frouw Matthijssen klimt tot aan de eerste
trans op 23 meter. Van hier maakt zij in
alle richtingen opnamen in vogelperspec
tief.
In de zomer van 1877 vervaardigt zij
een serie foto's van de Historische Ten
toonstelling die dan met veel succes door
het Friesch Genootschap wordt gehouden
in het Koninklijk Paleis (dat wij nu meest
al het Stadhouderlijk Hof noemen). Zij
stelt hieruit een album samen, dat zij aan
koning Willem III aanbiedt en noemt zich
vervolgens 'Photographiste des Konings'.
Vermoedelijk geïnspireerd door genoemde
expositie, neemt zij het initiatief tot het
houden van een 'tentoonstelling van voor
werpen van nijverheid en kunst, uitslui
tend door vrouwen vervaardigd', die in
juni-augustus 1878 in de Manege aan de
Arendstuin wordt ingericht. Hier zijn 3000
inzendingen uit binnen- en buitenland te
zien, waaronder haak- en breiwerk, knip
prenten, mozaïeken van haarwerk, post
zegels of rijstkorrels, kunstbloemen en
-fruit en ook schilderijen, foto's en veel
kleding. En natuurlijk maakt juffrouw
Matthijssen een fraaie overzichtsfoto.
In de herfst van 1878 verhuist Gerharda
Matthijssen naar het pand Rui terskwar
tier 95, tegenover het Paleis van Justitie.
Van nu af gaat zij zich meer toeleggen op
de exploitatie van de kunstgalerie die zij
tot 1904 op dit adres openhoudt. In dat
jaar vertrekt zij naar Amsterdam, waar
zij in 1907 komt te overlijden.
Hendrica Johanna Lomans-de Both
In 1867 opent de uit Amsterdam afkom
stige fotograaf J.F. Lomans samen met
de Duitser H.W. Sellbach een 'photo-
graphisch etablissement' op de (Ooster-)
Grachtswal. Sellbach vertrekt een jaar
later al weer, maar Lomans blijft en huwt
op 9 november 1869 Hendrica Johanna de
Both (geboren te IJsselmuiden in 1837).
Het paar krijgt in 1871 een dochter. In de
geboorteakte staat de jonge moeder nog
ingeschreven als zijnde 'zonder beroep'.
Later verandert dat. In de bevolkings
boekhouding vanaf 1876 wordt zij vermeld
als photografe. Kennelijk is zij door haar
echtgenoot in de geheimen der fotografie
ingewijd. Als Lomans in 1879 sterft, zet
zij dan ook het bedrijf (onder de naam J.F.
Lomans) voort en wanneer de weduwe in
1890 naar het adres Tulpenburg 30 ver
huist, is zij nog steeds photografe.
Van de firma Lomans zijn behalve een
serie van 20 stadsgezichten die Lomans
in 1874 in opdracht vervaardigde, voor
namelijk portretten bewaard. Slechts een
enkele foto is met zekerheid aan mevrouw
Lomans toe te schrijven. Als Hendrica
Lomans in 1896 op Achter de Hoven gaat
wonen is het bedrijf inmiddels opgehe
ven. In 1899 verdwijnt zij naar Huizum
en begin 1903 vertrekt zij met haar doch
Meisjes uit de 5e klas van de Meisjes HBS in 1900
(Foto: A. de Jong)
ter naar 's-Gravenhage.
Ruurdtje Slaterus
Ruurdtje Slaterus is de derde dochter van
de bekende Leeuwarder fotograaf Ida-
nus Hendrikus Slaterus en Minke Deel
stra. Zij wordt te Leeuwarden geboren op
1 april 1875. Het gezin woont dan in het
huis Weerd 13, op de hoek van de Bagij-
nestraat. Hier brengt Ruurdtje een groot
deel van haar jeugd door.
In 1890 verhuist Slaterus met echt
genote en vier kinderen naar de Lange
Marktstraat 14, waar hij een 'prachtige
inrichting voor fraaie onveranderlijke
photographiën' vestigt. Ruurdtje staat
vanaf 1 september van datzelfde jaar
ingeschreven als leerlinge van de Middel
bare Meisjes School, waar zij in de klas
zit bij Margaretha Zelle (later bekend
als Mata Hari). Per 1 april 1892 verlaat
zij de school al weer. Vermoedelijk heeft
zij zich in de tijd hierna bekwaamd in
de fotografie. In 1894 richt zij een eigen
'Photogra-phie Studio' geheten atelier in
'buiten de Vrouwen-poort', waar zij zich
