Paleis van Justitie, een kolos op slappe bodem
19
Albert Bosch De Kanselarij te Leeuwarden, gebouwd in de schaduw van de Habsburgse dwang-
burcht, was sinds 1570 de zetel van bestuur en rechtspraak in het gewest Friesland.
Het Hof van Friesland (1499-1811) sprak in civiele en in criminele zaken, recht in
eerste aanleg en in hoger beroep.
Nadat Friesland in 1810 met de andere
Hollandse departementen bij het Franse
keizerrijk was ingelijfd, werd in 1811 de
Franse rechterlijke organisatie ingevoerd.
Het Hof van Friesland werd opgeheven.
Het Hof van Assisen dat tenminste een
maal per kwartaal in Leeuwarden bijeen
kwam om de zware misdrijven te berech
ten, was meer een dependance van het
Keizerlijk gerechtshof te Den Haag en in
ieder geval geen gewestelijk gerechtshof
als het Hof van Friesland.
Toen Friesland in 1813 van de Fran
sen werd bevrijd bleef de rechterlijke
organisatie uit de Franse tijd, met mini
male wijzigingen behouden. Eerst in 1838
kreeg Nederland een nationale rechter
lijke organisatie. Iedere provincie kreeg
een eigen gerechtshof. In Leeuwarden
zetelden het provinciaal gerechtshof, een
arrondissementsrechtbank en een kan
tongerecht.
Romein maakt een studiereis
De rechtbank was gehuisvest in het
Landschapshuis, de oude vergaderplaats
van de gewestelijke staten. Die huisves
ting werd voor de rechterlijke macht niet
geschikt geacht. Het gebouw was erg
bouwvallig en werd in 1849 gesloopt. Er
is nog overwogen terug te keren naar de
Kanselarij, waar van oudsher het Hof van
Friesland had gezeteld, maar dat was nu
een penitentiaire inrichting. Restauratie
van de Kanselarij zou duur zijn zonder
een bevredigend resultaat op te leveren.
Hof en rechtbank hielden tijdelijk zitting
in het nieuw gebouwde Militair Hospitaal
(1839-1850). Naar nieuwe huisvesting
Deze gravure van het Paleis van Justitie komt uit het werk van J. T. Ter
wen, Het Koningrijk der Nederlanden, 1858 tot 1861. De bijbehorende
tekst luidt: Dit aanzienlijk gebouw, dat thans met een groot voorplein
dezer stad tot zulk een sieraad verstrekt, werd gebouwd op de gedempte
oude gracht tusschen het Ruiterskwartier en Zaailand
