22 De brand in het Paleis van Justitie op 6 februari 1919 het gebouw wordt gehouden de rust in de zittingzalen niet verstoren. In tegen stelling tot het sombere uiterlijk van het gebouw maken de thans overdekte hal en de beide zittingzalen een lichte en bijna vriendelijke indruk. De meningen over het Paleis van Jus titie waren verdeeld. De meesten prezen 'dit heerlijk pronkstuk van verhevene bouwkunst' als een belangrijke aanwinst voor de stad, maar anderen namen aan stoot aan deze bakstenen kolos en noem den haar 'een parodie op een Griekse tempel in timmermans bouwstijl'. Waar wij heden ten dage minder de nadruk leg gen op de majesteitelijkheid van de recht spraak maar de toegankelijkheid voor de rechtzoekende laten prevaleren, maakt het gebouw, met name door de hoge stoep en de imposante portiek met zuilen, wel een erg afstandelijke en ontoegankelijke indruk. Een overbevolkt gebouw Van het grote gebouw werd een druk gebruik gemaakt. Niet alleen rechtbank en gerechtshof, met de daarbij behoren de parketten van het openbaar ministe rie, waren hier gehuisvest, maar ook de concierge en zijn gezin. Wij zagen al dat ook Provinciale Staten er hun jaarlijkse vergadering hielden. Dat gaf al spoedig aanleiding tot klachten omdat de ambte lijke ondersteuning vrijwel wegviel, het moeilijk was aan stukken te komen en bovendien de koffiekamer maar ruimte had voor de helft van de statenleden. Ook aan anderen werd in de loop der jaren ruimte afgestaan, bijvoorbeeld aan de Provinciale Bibliotheek, de BUMA- bibliotheek en de oudheidkamer van het Fries Genootschap. Voorts werd aan de Raad van beroep inzake ongevallen en de scheidslieden van de Centrale Land bouw Onderlinge verzekeringen gastvrij heid verleend. De ruimtenood werd groter toen in 1876 het Leeuwarder gerechtshof als gerechtshof voor de drie noordelijke provinciën ging functioneren en flink moest uitbreiden. Hoewel de provincie de problemen van de rechterlijke macht erkende lag geen oplossing voorhanden. Tenslotte kwam de provincie met het rijk overeen dat zij het gebouw met de onder grond zou overdragen aan het Rijk en dat het Rijk als tegenprestatie voor de Staten een nieuwe vergaderzaal zou bouwen. Die statenzaal, een monumentale ruimte in neo-gotische stijl, en vol herinneringen aan het roemrijk Fries verleden, was in 1895 klaar en bevalt kennelijk zo goed dat de Staten daar nog steeds bijeenkomen. Geruchtmakende zaken Het Paleis van Justitie sleet zijn dagen als belangrijk stedelijk monument. Op grote feestdagen was het gebouw met honder den lichtpuntjes feestelijk geillumineerd. In 1892 bij een koninklijk bezoek met wel 1100 rode en 600 blauwe lichtjes. Soms was het de plaats van beroemde strafprocessen. Zo diende in 1895 in eer ste aanleg en in hoger beroep het pro ces tegen de gebroeders Hogerhuis en in 1932 in hoger beroep de zaak tegen Eije Wijkstra, die vier politiefunctionarissen om het leven bracht. In 1960 vond het proces tegen dokter O., die in de gevan genis een medegedetineerde door vergif wist te doden, plaats. Eerder had hij zijn vrouw vergiftigd. De Kneppelfreedaf- faire, een mijlpaal in de Friese taalstrijd, speelde zich in 1951 in en om het Paleis van Justitie af. Maar ook in later jaren deed de Friese rechterlijke macht van zich spreken. In 1973 legde de rechtbank een deugdelijk fundament door een aan tal voorwaarden te stellen aan straffeloze euthanasie door een medicus. In een groot aantal vonnissen en arresten zijn die criteria later aangescherpt en verfijnd. Een potje brei in de bedstee Op 6 februari 1919 viel het Paleis van Justitie ten prooi aan brand. De moeder van de concierge, die ook in het paleis van justitie verbleef, plaatste een potje met brei van de kachel in haar bedstee om daar na te garen. Zij ging naar het ver trek van haar zoon. Toen zij na een tijdje terugkwam sloeg een dichte walm haar tegemoet. De brand ontwikkelde zich tot een uitslaande brand met een enorme rookontwikkeling, 'als uit een smidshaard, waarvan de blaasbalg werkt', aldus een journalist van een plaatselijk dagblad. Zo'n brand rond lunchtijd trok natuurlijk een groot aantal belangstellenden. De brandweer was toen op zo'n brand in de kap van het grootste gebouw van Leeu-

Historisch Centrum Leeuwarden

Leovardia, 2000-2018 | 2004 | | pagina 25