La» it
8
en titels van het huis Oranje Nassau.
De eerste winter die Sophia en haar
gezin in Friesland meemaken is buiten
gewoon koud. De periode 1550 - 1650
staat tegenwoordig bekend als de 'kleine
ijstijd', en de winter van 1621 is een van
de strengste. Friezen zouden zichzelf niet
zijn als ze daar geen gebruik van maak
ten. Op 3 februari 1621 reizen Ernst,
Sophia en de 'jonge koning van Bohemen'
met een groot gevolg van Leeuwarden
naar Harlingen. De publieke belangstel
ling voor deze vorstelijke optocht is groot.
Ze worden gevolgd door wel honderd
arresleden. Hopman Rogier Slijp heeft
het vorstelijk gezelschap uitgenodigd om
in Harlingen een grote wapenoefening
op de bevroren zee mee te maken.
Talloze tentjes en kraampjes op het ijs,
waar lekkernijen, bier en wijn worden
verkocht, onderstrepen het feestelijke
karakter van het spektakel. In 1622 is
de Zuiderzee opnieuw bevroren. Sophia
brengt dan vergezeld van een compagnie
soldaten een bezoek aan Friesland door
bij Enkhuizen de bevroren zee over te
steken en in Stavoren weer aan wal te
komen.
De hele entourage van Ernst is sterk
militair getint, zoals ook uit het boven
staande blijkt. De brede intellectu
ele belangstelling van zijn oudste broer
Willem Lodewijk lijkt bij hem te ontbre
ken.
Een bruid uit dankbaarheid
Voor een goed begrip van de positie
van Sophia en Ernst temidden van de
destijds zeer uitgebreide Nassaufamilie
moeten we wat verder terug in de tijd.
Waarom huwde uitgerekend Ernst zo'n
uitstekende partij? En wat deed die 'jonge
koning van Bohemen' op het Har linger ijs
in hun gezelschap en wie was hij eigen
lijk? Het antwoord ligt verscholen in de
complexe familierelaties van Sophia en
Ernst en de politieke ontwikkelingen van
die tijd. Een schets van Sophia's jonge
jaren geeft wat meer duidelijkheid.
Graaf Ernst is in 1606 korte tijd in
dienst als legeraanvoerder van de hertog
Hendrik Julius van Brunswijk. Met een
ruitercompagnie slaat hij een opstand
in de hoofdstad van de hertog neer.
Uit dankbaarheid biedt de hertog zijn
veertienjarige dochter aan als bruid.
Als bruidsschat brengt ze onder meer
het graafschap van Spiegelberg mee,
nog altijd een van de titels van haar
verre nazaat, koningin Beatrix. Het
huwelijk wordt op 8 juni 1607 gesloten in
Groningen, vlakbij Halberstadt. De plech
tigheid wordt door de Deense koning,
Sophia's oom, bijgewoond.
Ernst en zijn bijna twintig jaar jon
gere Sophia vestigen zich vervolgens in
Arnhem. Voor de huwelijkssluiting is
Ernst bevorderd tot veldmaarschalk.
Sophia weet wat er van haar verwacht
wordt als gemalin van een hoge edel
man. Haar taak is vooral representatief.
Ze onderhoudt intensief contact met haar
adellijke en koninklijke verwanten en is
aanwezig bij allerlei vorstelijke gebeur
tenissen. Ze streeft daarmee samen met
Ernst Casimir de belangen van het huis
Nassau-Dietz na. Er wordt van haar
verwacht - hoe jong ze ook is - dat de wieg
elk jaar gevuld is. In de eerste vier jaren
van haar huwelijk brengt ze twee doodge
boren kinderen ter wereld en een jongetje
dat slechts een dag leeft. Aan die treu-
Ernst Casimir, stadhouder van Friesland,
Groningen en Drente. Hij was de opvolger van
Willem Lodewijk, Us Heit
rige reeks komt een einde met de geboor
tes van een aantal gezonde kinderen:
Hendrik Casimir (1612), Willem Frede-
rik (1613), Maurits (1619) en Elizabeth
(1620). Met deze vier wordt ze vereeu
wigd op een prachtig schilderij van Pau-
lus Moreelse. Daarop poseert Sophia met
haar gulle blote borst als Caritas, het
symbool van de onbaatzuchtige (moe
der-) liefde. Het schilderij is - hoezeer
ook allegorisch van opzet - een zeldzame
weergave van gezinsgeluk in het leven
van Sophia en Ernst. De toekomst van de
kinderen is dan al grotendeels ingevuld.
Hendrik zal zijn vader ooit opvolgen als
graaf van Nassau-Dietz. Hij en zijn twee
broers zijn voorbestemd voor een militaire
carrière en mogelijk het stadhouderschap.
Elizabeth zal ongetwijfeld een belangrijk
huwelijk sluiten.
Maar in september 1628 slaat het nood
lot toe. In Groningen waren de pokken
rond. Maurits sterft op 18 en Elizabeth
op 20 september, nog maar negen en acht
jaar oud. Ook Willem is door de pokken
getroffen, maar hij blijft in leven. Deze
magere, spichtige jongen, is van de in
totaal negen kinderen die Sophia Hedwig
ter wereld brengt, uiteindelijk de enige
die zijn moeder overleeft.
De Engelse nicht
De relatie met het Engels-Schotse
koningshuis speelt een belangrijke rol in
het leven van Ernst en Sophia. Zo wordt
Henry Stuart, de Prins van Wales en
een neef van Sophia, uitgenodigd om de
doop van Hendrik Casimir bij te wonen.
Henry stuurt een afgezant.
In 1613 is zijn zuster Elizabeth Stu
art in Whitehall (Londen) uitgehuwelijkt
aan de jonge keurvorst van de Palts,
Frederik V. Kort daarvoor is de veel
belovende Prins van Wales overleden
aan tyfus, nog maar achttien jaar oud.
Elizabeth is Sophia's nicht. Haar bruide
gom Frederik V moet op zijn beurt oom
zeggen tegen de twee zoons van Willem
van Oranje: Maurits en Frederik Hendrik.
Als het jonggehuwde paar vanuit Enge
land naar Heidelberg vertrekt, waar
Frederik V resideert, komt het eerst in
Vlissingen aan waar het met veel eer
betoon ontvangen wordt door Maurits
en Frederik Hendrik. In Middelburg
voegt Sophia zich bij het gezelschap. De
