9 reis wordt met veel vertoon en talrijke festiviteiten voortgezet. Op alle moge lijke manieren laten Maurits en Frede- rik Hendrik zien, dat ze zich beschouwen als bondgenoten van de zeventienjarige keurvorst Frederik V, de aanvoerder van de Protestantse Unie in Duitsland. Of de jonge man voor die zware rol wel geschikt is, stelt niemand ter discussie. Elizabeth Stuart en Frederik V zijn even oud. Meteen na de huwelijkssluiting worden de twee knappe, jonge mensen smoorverliefd op elkaar. Hun huwelijk wordt bekroond met dertien kinderen. De oudste, Frederik Hendrik, wordt vernoemd naar zijn Nederlandse oom. In 1619 neemt het leven van het keur- vorstelijk paar een beslissende wending. De Boheemse protestanten zien Frede rik V als de aangewezen persoon om hen van het roomse juk van de nieuwe keizer Ferdinand van Stiermarken te bevrijden. Na enige aarzeling aanvaardt Frederik in 1619 met Elizabeth het koningschap van Bohemen en zetelen ze zich met hun hofhouding in Praag. Hij rekent daar bij op de steun van andere protestantse machthebbers zoals Maurits, Gustaaf Adolf van Zweden en zijn schoonva der Jacobus I van Engeland. Maar het Boheemse avontuur loopt op een ver schrikkelijk fiasco uit. Keizer Ferdinand verslaat op 8 september 1620 de legers van Frederik en de Boheemse opstande lingen en de vrijwilligers uit de Republiek en Engeland. Slechts één jaar zijn Frede rik en Elizabeth daadwerkelijk koning en koningin van Bohemen en daaraan danken ze hun bekendste spotnaam: de Winterkoning en -koningin (een sneeuwpop heerst immers maar één winter). Tot overmaat van ramp val len Spaanse troepen Frederiks gebieden in de Rijnpalts aan. De andere Duitse protestantse vorsten laten merken dat ze geen behoefte hebben om tegen de keizer partij voor Frederik te kiezen in de nu ontstane oorlogssituatie. Uiteindelijk is de Republiek het enige land dat voor langere tijd onderdak wil verlenen aan Frederik en Elizabeth, hun kinderschaar en hofhouding. Ze worden vanaf april 1621 gehuisvest in het Wassenaer Hof aan de Kneuterdijk in Den Haag waar ze hun koninklijke levensstijl met grote allure voortzetten. Het oudste zoontje van het Boheemse koningspaar, de zes jaar oude Frederik Hendrik, is al in september 1620, in het diepste geheim door zijn oom Ludwig van Simmern naar de Nederlanden gebracht. Naar Ernst en Sophia, die hem gastvrij in huis nemen. Dit is dus de 'jonge Koning van Bohemen', die in februari 1621 met het Friese stadhouderlijk paar de wapen oefening in Harlingen bezoekt. Queen of hearts Elizabeth brengt in Den Haag heel wat leven in de brouwerij. Ze houdt ervan om vermaakt te worden en in de jaren van haar ballingschap worden er voortdurend balletten, maskerades, banketten, toneel voorstellingenjachtpartijen en uitstapjes naar Hollandse steden georganiseerd. Al die feestelijkheden hebben een politieke bedoeling: het is een vorm van machtsver toon waarmee het paar zijn koninklijke status blijft benadrukken. Het is in Den Haag een komen en gaan van adellijke legeraanvoerders, die hun diensten aan de koning van Bohe men aanbieden. Ze zijn op een ridder lijke manier zeer onder de indruk van de knappe Elizabeth. Haar bijnaam (eeuwen Detail van een schilderij uit het atelier van Wybrand de Geest, rond 1630. Links Ernst Casimir voor Lady Diana zo genoemd werd) is: The Queen of Hearts. Een van Elizabeths bewonderaars is Sophia Hedwigs jongere broer, Christiaan van Brunswijk (1599- 1626). Zijn motto is: 'Für Gott und für sie' (=Elizabeth). Christiaan vertoeft wel vaker in de Republiek om zijn militaire opleiding bij Ernst Casimir te voltooien en logeert vaak bij zijn zus en zwager. Eigenlijk is Christiaan een simpele ijzer vreter, zijn bijnaam is niet voor niets 'der tolle Halberstadter'. Tijdens een veldtocht in dienst van Maurits raakt hij ernstig gewond en moet zijn arm afgezet worden. Christiaan vindt dat niemand zijn pijn- kreten mag horen en geeft daarom zijn trompetters en paukentrommelaars bevel om tijdens de operatie zoveel mogelijk lawaai te maken. Twee keer, in 1622 en 1626, trekt Chris tiaan op als bondgenoot van de koning van Bohemen, maar beide keren worden de protestantse legers op alle fronten ver slagen. In 1626, tijdens een van die veld tochten, komt Christiaan te overlijden, evenals de oud-Leeuwarder Jan Jansz. Starter die zich als oorlogscorrespondent bij de legers van Frederik V had gevoegd. Sophia heeft de herinnering aan haar jonge, drieste broer haar leven lang gekoesterd. Paulus Moreelse heeft zijn portret geschilderd dat in het Stadhou derlijk Hof hing. Als je Moreelse mag geloven, dan leken broer en zus sterk op elkaar: hij mager en jongensachtig, zij een mollige matrone, maar met dezelfde hoekige gelaatstrekken en rossig-rood haar. Ondertussen breidt het gezin van Frederik V en Elizabeth zich bijna jaar lijks uit. Sophia is aanwezig als getuige bij de bevallingen van Elizabeth. In april 1622 wordt Louise Hollandine geboren, het zesde kind van Elizabeth en Frederik. Het meisje wordt gedoopt in de Klooster kerk en alles wat vorstelijk en adellijk is in de Republiek woont die doop bij. Sophia Hedwig en Elizabeths voornaam ste hofdame, Amalia van Solms-Braun- fels, houden samen het doopkleed van de baby vast. Sophia weet dan nog niet dat de mooie, twintigjarige, Amalia na 1625 haar grootste rivale wordt. Waarschijn lijk beschouwt ze Amalia als het zoveelste nichtje dat tijdelijk in Den Haag bivak keert. Johan Albrecht, Amalia's vader

Historisch Centrum Leeuwarden

Leovardia, 2000-2018 | 2004 | | pagina 12