9
reis wordt met veel vertoon en talrijke
festiviteiten voortgezet. Op alle moge
lijke manieren laten Maurits en Frede-
rik Hendrik zien, dat ze zich beschouwen
als bondgenoten van de zeventienjarige
keurvorst Frederik V, de aanvoerder van
de Protestantse Unie in Duitsland. Of de
jonge man voor die zware rol wel geschikt
is, stelt niemand ter discussie.
Elizabeth Stuart en Frederik V zijn
even oud. Meteen na de huwelijkssluiting
worden de twee knappe, jonge mensen
smoorverliefd op elkaar. Hun huwelijk
wordt bekroond met dertien kinderen.
De oudste, Frederik Hendrik, wordt
vernoemd naar zijn Nederlandse oom.
In 1619 neemt het leven van het keur-
vorstelijk paar een beslissende wending.
De Boheemse protestanten zien Frede
rik V als de aangewezen persoon om hen
van het roomse juk van de nieuwe keizer
Ferdinand van Stiermarken te bevrijden.
Na enige aarzeling aanvaardt Frederik
in 1619 met Elizabeth het koningschap
van Bohemen en zetelen ze zich met hun
hofhouding in Praag. Hij rekent daar
bij op de steun van andere protestantse
machthebbers zoals Maurits, Gustaaf
Adolf van Zweden en zijn schoonva
der Jacobus I van Engeland. Maar het
Boheemse avontuur loopt op een ver
schrikkelijk fiasco uit. Keizer Ferdinand
verslaat op 8 september 1620 de legers
van Frederik en de Boheemse opstande
lingen en de vrijwilligers uit de Republiek
en Engeland. Slechts één jaar zijn Frede
rik en Elizabeth daadwerkelijk koning en
koningin van Bohemen en daaraan
danken ze hun bekendste spotnaam:
de Winterkoning en -koningin (een
sneeuwpop heerst immers maar één
winter). Tot overmaat van ramp val
len Spaanse troepen Frederiks gebieden
in de Rijnpalts aan. De andere Duitse
protestantse vorsten laten merken dat ze
geen behoefte hebben om tegen de keizer
partij voor Frederik te kiezen in de nu
ontstane oorlogssituatie. Uiteindelijk
is de Republiek het enige land dat voor
langere tijd onderdak wil verlenen aan
Frederik en Elizabeth, hun kinderschaar
en hofhouding. Ze worden vanaf april
1621 gehuisvest in het Wassenaer Hof
aan de Kneuterdijk in Den Haag waar
ze hun koninklijke levensstijl met grote
allure voortzetten.
Het oudste zoontje van het Boheemse
koningspaar, de zes jaar oude Frederik
Hendrik, is al in september 1620, in het
diepste geheim door zijn oom Ludwig van
Simmern naar de Nederlanden gebracht.
Naar Ernst en Sophia, die hem gastvrij in
huis nemen. Dit is dus de 'jonge Koning
van Bohemen', die in februari 1621 met
het Friese stadhouderlijk paar de wapen
oefening in Harlingen bezoekt.
Queen of hearts
Elizabeth brengt in Den Haag heel wat
leven in de brouwerij. Ze houdt ervan om
vermaakt te worden en in de jaren van
haar ballingschap worden er voortdurend
balletten, maskerades, banketten, toneel
voorstellingenjachtpartijen en uitstapjes
naar Hollandse steden georganiseerd. Al
die feestelijkheden hebben een politieke
bedoeling: het is een vorm van machtsver
toon waarmee het paar zijn koninklijke
status blijft benadrukken.
Het is in Den Haag een komen en
gaan van adellijke legeraanvoerders, die
hun diensten aan de koning van Bohe
men aanbieden. Ze zijn op een ridder
lijke manier zeer onder de indruk van de
knappe Elizabeth. Haar bijnaam (eeuwen
Detail van een schilderij uit het atelier van
Wybrand de Geest, rond 1630. Links Ernst
Casimir
voor Lady Diana zo genoemd werd) is:
The Queen of Hearts. Een van Elizabeths
bewonderaars is Sophia Hedwigs jongere
broer, Christiaan van Brunswijk (1599-
1626). Zijn motto is: 'Für Gott und für
sie' (=Elizabeth). Christiaan vertoeft wel
vaker in de Republiek om zijn militaire
opleiding bij Ernst Casimir te voltooien
en logeert vaak bij zijn zus en zwager.
Eigenlijk is Christiaan een simpele ijzer
vreter, zijn bijnaam is niet voor niets 'der
tolle Halberstadter'. Tijdens een veldtocht
in dienst van Maurits raakt hij ernstig
gewond en moet zijn arm afgezet worden.
Christiaan vindt dat niemand zijn pijn-
kreten mag horen en geeft daarom zijn
trompetters en paukentrommelaars bevel
om tijdens de operatie zoveel mogelijk
lawaai te maken.
Twee keer, in 1622 en 1626, trekt Chris
tiaan op als bondgenoot van de koning
van Bohemen, maar beide keren worden
de protestantse legers op alle fronten ver
slagen. In 1626, tijdens een van die veld
tochten, komt Christiaan te overlijden,
evenals de oud-Leeuwarder Jan Jansz.
Starter die zich als oorlogscorrespondent
bij de legers van Frederik V had gevoegd.
Sophia heeft de herinnering aan haar
jonge, drieste broer haar leven lang
gekoesterd. Paulus Moreelse heeft zijn
portret geschilderd dat in het Stadhou
derlijk Hof hing. Als je Moreelse mag
geloven, dan leken broer en zus sterk op
elkaar: hij mager en jongensachtig, zij
een mollige matrone, maar met dezelfde
hoekige gelaatstrekken en rossig-rood
haar.
Ondertussen breidt het gezin van
Frederik V en Elizabeth zich bijna jaar
lijks uit. Sophia is aanwezig als getuige
bij de bevallingen van Elizabeth. In april
1622 wordt Louise Hollandine geboren,
het zesde kind van Elizabeth en Frederik.
Het meisje wordt gedoopt in de Klooster
kerk en alles wat vorstelijk en adellijk
is in de Republiek woont die doop bij.
Sophia Hedwig en Elizabeths voornaam
ste hofdame, Amalia van Solms-Braun-
fels, houden samen het doopkleed van de
baby vast. Sophia weet dan nog niet dat
de mooie, twintigjarige, Amalia na 1625
haar grootste rivale wordt. Waarschijn
lijk beschouwt ze Amalia als het zoveelste
nichtje dat tijdelijk in Den Haag bivak
keert. Johan Albrecht, Amalia's vader
