10 (de opperhofmeester van Frederik V en daarmee een van zijn belangrijkste poli tieke raadgevers), was voor de tweede keer getrouwd, met Juliana van Nassau- Dietz (1565-1630), een van de zusters van graaf Ernst. De erfenis van Maurits Prins Maurits sterft in 1625 zonder wet tige nakomelingen. Zijn testament wijst zijn jongste broer Frederik Hendrik aan als universele erfgenaam van de Oranje erfenis en —titel, maar dan moet hij wel trouwen en zonen op de wereld zetten. Bij gebrek aan mannelijke nakomelingen zal de erfenis naar Ernst en Sophia en hun kinderen gaan. Prins Frederik Hendrik is al 41 en heeft nooit veel haast gemaakt om in het huwelijk te treden. Maurits' laatste wil schudt hem wakker. Geluk kig is er in Den Haag een geschikte par tij aanwezig in de persoon van zijn jonge achternicht Amalia van Solms. Amalia is mooi, intelligent en ambitieus. Het is niemand ontgaan dat Frederik Hendrik haar al drie jaar het hof maakt, al zijn er meer kapers op de kust, zoals Christiaan van Brunswijk. Voor Maurits voorgoed zijn ogen sluit, zijn Amalia en Frederik Hendrik in de echt verbonden. Historici hebben vaak gesuggereerd dat dit overhaaste huwelijk met Amalia ver beneden de stand van de Oranjes was. Want Amalia was maar een arme, Duitse gravin, een hofdametje van Elizabeth Stuart. Ze komt in werkelijkheid uit een zeer vooraanstaande familie. Haar vader Johan Albrecht is een volle neef van zowel de Winterkoning als van Maurits en Frederik Hendrik. De hele familie Solms- Braunfels heeft deelgenomen aan het Boheemse avontuur en Amalia heeft Elizabeth begeleid op haar vlucht uit Praag naar de Nederlanden. Het huwe lijk tussen Frederik Hendrik en Amalia wordt een succes. In 1626 ligt de felbe geerde mannelijke opvolger al in de wieg: Willem II. Er volgen nog vier dochters. Voor Ernst en Sophia lijken de drui ven zuur. Nu Frederik Hendrik een wet tige zoon heeft, lijkt de kans klein dat de Oranje-erfenis op hun nageslacht zal overgaan. Tegelijk biedt een huwelijk tussen hun oudste zoon Hendrik Casi- mir en de oudste dochter van de Oranjes, Louise Henriette, toch de beste kansen op tenminste een deel van het Oranje- bezit. Sophia blijft er dan ook haar leven lang naar streven om haar zoons aan de dochters van Frederik Hendrik uit te huwelijken. Huis ten Bosch Prins Frederik Hendrik aanvaardt zijn stadhouderschap in een tijd die algemeen bekend staat als het begin van de Gouden Eeuw: een lange periode van ongekende voorspoed, militair, economisch én cultu reel. En Frederik Hendrik is de vorst die deze tijd ook in eigen persoon lijkt te beli chamen. De sfeer waarin hij is opgevoed door zijn moeder, Louise de Coligny, is Frans georiënteerd, tolerant en in gods dienstig opzicht vrijzinnig. Zijn optreden in het openbaar is beschaafd en diploma tiek. Amalia en Frederik Hendrik bou wen schitterende nieuwe paleizen (alleen Huis Ten Bosch, het weduwenpaleis van Amalia, is uit deze periode overgebleven), en schaffen zich een imposante kunstcol lectie aan. Ook de huwelijken die hun kinderen sluiten zijn er op gericht hun vorstelijke status te verhogen. Frederik Hendrik probeert het stadhouderschap erfelijk te maken, in het belang van zijn zoon. Monarchale ambities zijn hem niet vreemd. Maar als opperbevelhebber van het Staatse leger moet Frederik Hendrik zich in 1625 nog zien te bewijzen. Maurits was een militair genie, een beroemdheid in heel Europa. Als de oorlog tegen Span je na het Twaalfjarig Bestand opnieuw op gang komt, is het de ervaren Ernst Casimir die als eerste een klinkend succes boekt met de verovering van Oldenzaal in 1626. Met de inname van Grol, maar vooral met de gecompliceerde belegering van 's Hertogenbosch in 1629, weet Frederik Hendrik zijn militaire meesterschap eerst overtuigend te bewij zen. Er is duidelijk sprake van rivaliteit tussen graaf Ernst en de prins. Terwijl Frederik Hendrik in bepaalde kringen verdacht wordt van Remonstrantse sym pathieën, poseert Ernst graag als de kampioen van de orthodoxe Calvinisten. Dat levert hem in 1629 een stevig verwijt van de Staten-Generaal op. Niemand heeft behoefte aan een herle ving van de godsdienstige twisten die rond 1618 bijna een burgeroorlog in de republiek veroorzaakten! Amalia van Solms krijgt allengs meer invloed op haar gemaal. Diplomaten weten dat ze eerst audiëntie bij Amalia moeten aanvragen en haar moeten over laden met kostbare geschenken voor ze toegang krijgen tot de prins. Haar talrij ke familieleden worden benoemd in hoge functies of uitgehuwelijkt aan belangrijke partijen. Ze is bovenal een liefhebbende en overbezorgde echtgenote voor Fre derik Hendrik, die naarmate hij ouder wordt aan steeds meer vervelende kwalen begint te lijden. Amalia achtervolgt zijn secretaris Constantijn Huygens met brief jes. Eet de prins wel gezond, loopt hij niet teveel risico bij de gevechtshandelingen? Huygens kan niet vaak genoeg rapporte ren over het welzijn van de prins als het aan Amalia ligt. Frederik Hendrik begint na 1640 steeds ernstiger met zijn gezond heid te sukkelen en in zijn laatste levens jaar (1646-1647) vertoont hij bovendien tekenen van dementie. Amalia's politieke invloed is dan op zijn hoogtepunt. Een fatale kogel 1632 is een dramatisch jaar voor Sop hia en haar familie. Aan de vergeefse veldtochten van Frederik V om de Palts te bevrijden komt een einde als de nog jonge vorst bezwijkt aan de pest. Zijn laatste jaren zijn vervuld van droefheid. In 1629 is zijn oudste zoontje Frederik Hendrik voor zijn ogen verdronken bij een scheepsramp op het IJ. De toch al depres sieve koning is deze klap nooit te boven gekomen. Zijn weduwe Elizabeth blijft in Den Haag achter met steeds meer schulden. Ze heeft nog genoeg bewon deraars, maar weet die aanhang niet meer in effectieve politieke steun om te zetten. De banden met Sophia blijven warm, getuige de sympathieke brieven die Elizabeth en Sophia bij verschillende familiegebeurtenissen aan elkaar schrij ven. Op 6 juni 1632 komt er onverwacht een einde aan het leven van graaf Ernst. Bij een verkenningstocht voor de aanvang van het beleg van Roermond treft een kogel hem in het hoofd. Veel inwoners van de Republiek ervaren zijn dood als een groot verlies: met graaf Ernst is een ware oorlogsheld heengegaan. Het gebal semde lichaam van de graaf ligt maanden opgebaard in het Stadhouderlijk Hof te

Historisch Centrum Leeuwarden

Leovardia, 2000-2018 | 2004 | | pagina 13