Respite! Staling
30
I tar llrMnflmf-te RtficlizsLcjsiytistiLV!?
lu>" ï'^nvlr.^ rfrfl'nr-ïl
1 frrr
w-nhnh-n I" in
uvjjvv ARnr.M. A?*
wii-J ,ilu jtii'iiC" AipO rfnqjnj!
il«n Ni.M-U*rlu-iilw (G.T if
i J In- IJ I iiii> A I ihl
LfiL
Blanco bewijs van vrijstelling voor de Arbeitseinsatz, 1944
De Boers Borstelfabriek exposeert op de land
bouwtentoonstelling in Leeuwarden in 1927.
Uiterst rechts M.J. de Boer sr.
er een uitstekend gebruik is gemaakt van
veertien van de vrijstellingen. Eén is er
overgebleven en die heb ik nog compleet
met hakenkruisstempel en handteke
ning maar zonder naam. Het was ons ook
bekend dat H., toen een lid van de NSB,
hem verzocht om een vrijstelling, deze
toeblafte: 'Sie, Sie sind von der Partei,
Sie solten mitmachen' en hij verleende
geen vrijstelling.
Begin 1944 was de zoon van vrienden
van mijn ouders in Hallum onvoorzich
tig geweest na spertijd, toen midder
nacht. Hij was opgepakt en zat gevan
gen in Leeuwarden. In wanhoop vroegen
zijn ouders mijn vader om hulp. Die
ging uiteraard eerst naar H. Dat wordt
moeilijk, zei H. want dat is niet op mijn
terrein. Maar ik zal kijken wat ik kan
doen. Het kostte hem veel moeite en tijd
maar uiteindelijk konden de ouders hun
zoon bij het Huis van Bewaring afhalen.
Toen af en toe razzia's begonnen belde
H. gewoonlijk 's morgens om ongeveer
elf uur op of er ook problemen waren
geweest. Zonodig zorgde hij weer voor
nieuwe stempels.
Het was ons bekend via Prikken dat
H. nog een paar zulke "bevriende' rela
ties had in Friesland. Herfst 1944, na de
slag om Arnhem toen de avondklok op
acht uur was gesteld, belde H. op en zei,
schrik niet als ik vanavond na acht uur
voor de deur sta met een officier. Die is
ongevaarlijk. Die avond introduceerde hij
bij ons Majoor Rademann. H. vertelde dat
zijn collega Haase van het arbeidsbureau
Heerenveen een partijlid was en hem in
de gaten had gekregen. Daarom kon hij
niet veel meer doen maar dat zou nu door
Rademann worden overgenomen.
Majoor R. was tussen de veertig en
vijfenveertig jaar, een rijzige man in
luxe buitenmodel legeruniform. Bij het
oprukken van de geallieerden in België
was hij naar Leeuwarden overgeplaatst;
hij had een baantje inzake zuivel en land
bouw. Waarom hij in die laatste oorlogs
maanden met zijn rang, toen zelfs jongens
van zeventien en mannen van bijna zes
tig naar het front werden gestuurd, zo'n
veilig burgerbaantje had, hebben we
nooit durven vragen. Hij was een rustige,
zacht sprekende, beschaafde man. Waar
schijnlijk zoon van een Pruisische land
jonkerfamilie. Die leverden van ouds
veel stafofficieren maar hadden in stilte
verachting voor die ordinaire 'Gefreiter,
Adolf Hitier'. Wellicht genoot R. bescher
ming van hoge stafofficieren.
Onderduiken of melden
Sindsdien kwam ook hij af en toe wel
eens op bezoek en deed uitstekend werk.
Hij scheen een goede relatie te heb
ben met de 'Beauftragte für die Provinz
Friesland', de Duitse vervanger van de
Commissaris van de Koningin. En zo
hoorden wij af en toe wel eens iets
vertrouwelijks vanachter de coulissen.
Toen na de overval op de gevangenis
iedere man zich op het Wilhelminaplein
moest melden hebben we eerst telefo
nisch overleg met Majoor R. gevoerd. In
een schuilplaats in huis of ons melden?
Ieder huis werd namelijk doorzocht.
R. adviseerde om te melden want het ver
eiste stempel was van de Sicherheitsdienst
(SD) en daar kan hij niet aan komen, zei
hij. Het kan nu geen kwaad meer, ik vertel
jullie later wel meer voegde hij er aan toe.
