16
nummer twee met meer dan honderd
stemmen verslaat. Door al zijn politieke
activiteiten wordt Jelle Troelstra gezien
als dè leider van de liberale 'partij' van
Friesland.
Ose en Owe
Nog voordat Jelle politiek actief wordt,
houdt hij zich al met literatuur bezig. Op
20 november 1864 hoort hij bij de oprich
ters van een leesgezelschap en wordt hij
nog diezelfde avond, in De Harmonie, tot
voorzitter gekozen. Het gezelschap stelt
zich ten doel om via 'het lezen van tijd
schriften en brochures, zoo op wetenschap
pelijke, als zedelijk gebied, den loop des
tijds te volgen, te betitelen met den naam
De Tijdstroom.' De contributie wordt op
'ten hoogste drie gulden bepaald' en het
gezelschap zal voortaan samenkomen in
het huis van F. de Koe, die echter al op
de tweede vergadering meedeelt dat hij er
niet langer meer bij kan zijn. Troelstra zal
tot 6 maart 1868 voorzitter blijven, maar
als Troelstra naar Stiens verhuist, moet
er een nieuwe voorzitter worden gekozen,
dat zal D.B. Camstra worden. De heer
Herkenbürg bedankt Troelstra namens
het bestuur 'voor de altijd waardige ver
vulling van den betrekking, daar het
zelve onder zijn bestuur steeds in bloei is
toegenomen.' Jelle Troelstra blijft 'buiten
lid' van De Tijdstroom, wat inhoudt dat
hij wel volwaardig lid is, maar niet binnen
Leeuwarden woont.
Maar het blijft niet bij het bespreken
van literatuur. Jelle Troelstra is zelf ook
schrijver, zij het niet zo verdienstelijk als
drie van zijn kinderen. Zijn kleine oeu
vre bevat onder anderen gedichten en de
Noordfriese sage Ose en Owe. Zijn werk
wordt gepubliceerd in de tijdschriften van
het Selskip foar Fryske taal en skrifte-
kennisse, waarvan hij lid is.
Armenzorg
Jelle schrijft echter niet alleen poëzie en
literatuur. Hij is tevens hoofdredacteur
en eigenaar van de liberale Friesche Cou
rant. Ook zijn zoon Pieter Jelles schrijft
in zijn vaders krant. Tussen juli 1883 en
oktober 1886 heeft hij een tweewekelijkse
column Brieven uit Friesland's hoofdstad
onder het pseudoniem van timmerman
Piet van Heuvel.
Op 16 oktober 1887 verschijnt op de
voorpagina van deze krant een groot arti
kel over armenzorg met de uitnodiging om
samen met Jelle Troelstra een vereniging
tot bestrijding en leniging van de armoede
op te richten. In navolging van Amster
dam en Rotterdam moet ook Leeuwarden
zo'n vereniging krijgen. Troelstra geeft
alvast voorzetten en voorbeelden van wat
zo'n vereniging kan gaan betekenen voor
de armen. Zij kan onder andere zorgen
voor werkverschaffing, geldelijke hulp,
het bevorderen van onderwijs, schenking
en in tijden van rampen en strenge vorst
en zij moet de samenwerking tussen de
burgerlijke en kerkelijke armoedeverlich-
ting versterken. Lezers die geïnteresseerd
zijn geraakt kunnen hem schrijven.
Achtentwintig personen geven aan deze
oproep gehoor, zodat op 29 november drie
vrouwen en zeventien mannen tezamen
komen om de vereniging op te richten. In
de Friesche Courant van 1 december 1887
is te lezen dat er een vereniging is opge
richt die ten doel heeft om 'aan personen,
die door bijzondere omstandigheden in
noodlijdenden toestand verkeren, zooveel
mogelijk afdoende hulp te verschaffen, om
verder gezonde begrippen omtrent armen
zorg te verspreiden en de particulier lief
dadigheid voor te lichten en zoo nodig op
het rechte spoor te houden.' Er wordt een
commissie opgericht om het statuut te
schrijven waarin naast mr. J.S. Baron van
Harinxma thoe Slooten, P. van Vliet en
C. Hommes ook Jelle zitting heeft. Jelle
Troelstra is ook de eerste voorzitter van
de Vereniging tot verbetering van Armen
zorg, die, in gewijzigde vorm en met enige
naamswijzigingen, tot in de jaren zes
tig van de twintigste eeuw zal blijven
bestaan.
Linkse zonen
Een ander project van Jelle Troelstra
dat de samenleving ten goede komt, is de
oprichting van de Brandwaarborgmaat
schappij Neerlandia in 1883. Deze verze
keringsmaatschappij is een jaar voordat
Pieter Jelles in Groningen rechten zal
gaan studeren opgericht en Jelle heeft
bij oprichting al bedacht dat Pieter Jel
les hem later op kan volgen. Pieter Jelles
werkt al tijdens zijn studie als inspecteur
voor Neerlandia, maar wordt ontslagen
nadat een socialistisch getinte toespraak
van hem verkeerd wordt uitgelegd. Hij
zal hierdoor ook niet zijn vader kunnen
opvolgen als directeur en zijn broer Dirk
wordt door de raad van commissarissen
aangewezen als nieuwe opvolger. Groot
is de teleurstelling van Jelle Troelstra
dan ook, als Dirk ook socialistisch blijkt
te zijn. Jelle stopt zijn toelage, waarmee
doorstuderen voor Dirk onmogelijk wordt.
Of Dirk überhaupt Jelles opvolger had
kunnen worden is nog maar de vraag. Zijn
gezondheid wordt na zijn vertrek naar
Utrecht namelijk zo zwak dat hij perma
nent moet kuren in de bergen. Alhoewel
teleurgesteld in zijn zoon, blijft Jelle Dirk
wel steunen. Hij geeft hem geld om in
het Noorditaliaanse Arco pension Villa
Hollandia te openen. Een andere aanwij
zing voor een niet compleet verstoorde
vader-zoon relatie is Dirks wens om in
zijn ouderlijk huis te sterven. Als hij op
32-jarige leeftijd zijn tijd voelt naderen,
vertrekt hij met vrouw en kind per trein
naar Nederland. Leeuwarden zal hij net
niet halen. In Arnhem moet hij in het zie
kenhuis worden opgenomen en daar zal
hij ook weldra sterven. Het verdriet om
Dirks vroege dood in 1902, brengt Jelle
en Pieter Jelles weer dichter tot elkaar.
Zelfs zo dicht dat Pieter Jelles na de dood
van zijn vader op 30 januari 1906 als
nog Neerlandia overneemt. Jelle Pieters
Troelstra is 72 jaar geworden.
Naamloze werkers
Jelle Pieters Troelstra is het voorbeeld
van het liberale ideaal dat aan het eind
van de negentiende eeuw hoogtij vierde.
Hij heeft zich zelf van een turfmeter opge
werkt tot directeur van een krant, een
verzekeringsmaatschappij en voorzitter
van een leesclub. Jelle Troelstra had grote
invloed op het politieke leven in Friesland
als wethouder, loco-burgemeester en Fries
Statenlid. Met de eerste zin, Uit de massa
der naamloze werkers voor hun dagelijks
brood ben ik voortgekomen,' waarmee de
herinneringen van Pieter Jelles Troel
stra beginnen doet hij zijn vader te kort.
Maar hij corrigeert zich met zijn tweede
zin: 'Geen lichaam of geest verlichten het
geslacht, waaruit ik ben geboren en dat
in de persoon van mijn vader zich uit de
vergetelheid heeft opgeheven.'