16 nummer twee met meer dan honderd stemmen verslaat. Door al zijn politieke activiteiten wordt Jelle Troelstra gezien als dè leider van de liberale 'partij' van Friesland. Ose en Owe Nog voordat Jelle politiek actief wordt, houdt hij zich al met literatuur bezig. Op 20 november 1864 hoort hij bij de oprich ters van een leesgezelschap en wordt hij nog diezelfde avond, in De Harmonie, tot voorzitter gekozen. Het gezelschap stelt zich ten doel om via 'het lezen van tijd schriften en brochures, zoo op wetenschap pelijke, als zedelijk gebied, den loop des tijds te volgen, te betitelen met den naam De Tijdstroom.' De contributie wordt op 'ten hoogste drie gulden bepaald' en het gezelschap zal voortaan samenkomen in het huis van F. de Koe, die echter al op de tweede vergadering meedeelt dat hij er niet langer meer bij kan zijn. Troelstra zal tot 6 maart 1868 voorzitter blijven, maar als Troelstra naar Stiens verhuist, moet er een nieuwe voorzitter worden gekozen, dat zal D.B. Camstra worden. De heer Herkenbürg bedankt Troelstra namens het bestuur 'voor de altijd waardige ver vulling van den betrekking, daar het zelve onder zijn bestuur steeds in bloei is toegenomen.' Jelle Troelstra blijft 'buiten lid' van De Tijdstroom, wat inhoudt dat hij wel volwaardig lid is, maar niet binnen Leeuwarden woont. Maar het blijft niet bij het bespreken van literatuur. Jelle Troelstra is zelf ook schrijver, zij het niet zo verdienstelijk als drie van zijn kinderen. Zijn kleine oeu vre bevat onder anderen gedichten en de Noordfriese sage Ose en Owe. Zijn werk wordt gepubliceerd in de tijdschriften van het Selskip foar Fryske taal en skrifte- kennisse, waarvan hij lid is. Armenzorg Jelle schrijft echter niet alleen poëzie en literatuur. Hij is tevens hoofdredacteur en eigenaar van de liberale Friesche Cou rant. Ook zijn zoon Pieter Jelles schrijft in zijn vaders krant. Tussen juli 1883 en oktober 1886 heeft hij een tweewekelijkse column Brieven uit Friesland's hoofdstad onder het pseudoniem van timmerman Piet van Heuvel. Op 16 oktober 1887 verschijnt op de voorpagina van deze krant een groot arti kel over armenzorg met de uitnodiging om samen met Jelle Troelstra een vereniging tot bestrijding en leniging van de armoede op te richten. In navolging van Amster dam en Rotterdam moet ook Leeuwarden zo'n vereniging krijgen. Troelstra geeft alvast voorzetten en voorbeelden van wat zo'n vereniging kan gaan betekenen voor de armen. Zij kan onder andere zorgen voor werkverschaffing, geldelijke hulp, het bevorderen van onderwijs, schenking en in tijden van rampen en strenge vorst en zij moet de samenwerking tussen de burgerlijke en kerkelijke armoedeverlich- ting versterken. Lezers die geïnteresseerd zijn geraakt kunnen hem schrijven. Achtentwintig personen geven aan deze oproep gehoor, zodat op 29 november drie vrouwen en zeventien mannen tezamen komen om de vereniging op te richten. In de Friesche Courant van 1 december 1887 is te lezen dat er een vereniging is opge richt die ten doel heeft om 'aan personen, die door bijzondere omstandigheden in noodlijdenden toestand verkeren, zooveel mogelijk afdoende hulp te verschaffen, om verder gezonde begrippen omtrent armen zorg te verspreiden en de particulier lief dadigheid voor te lichten en zoo nodig op het rechte spoor te houden.' Er wordt een commissie opgericht om het statuut te schrijven waarin naast mr. J.S. Baron van Harinxma thoe Slooten, P. van Vliet en C. Hommes ook Jelle zitting heeft. Jelle Troelstra is ook de eerste voorzitter van de Vereniging tot verbetering van Armen zorg, die, in gewijzigde vorm en met enige naamswijzigingen, tot in de jaren zes tig van de twintigste eeuw zal blijven bestaan. Linkse zonen Een ander project van Jelle Troelstra dat de samenleving ten goede komt, is de oprichting van de Brandwaarborgmaat schappij Neerlandia in 1883. Deze verze keringsmaatschappij is een jaar voordat Pieter Jelles in Groningen rechten zal gaan studeren opgericht en Jelle heeft bij oprichting al bedacht dat Pieter Jel les hem later op kan volgen. Pieter Jelles werkt al tijdens zijn studie als inspecteur voor Neerlandia, maar wordt ontslagen nadat een socialistisch getinte toespraak van hem verkeerd wordt uitgelegd. Hij zal hierdoor ook niet zijn vader kunnen opvolgen als directeur en zijn broer Dirk wordt door de raad van commissarissen aangewezen als nieuwe opvolger. Groot is de teleurstelling van Jelle Troelstra dan ook, als Dirk ook socialistisch blijkt te zijn. Jelle stopt zijn toelage, waarmee doorstuderen voor Dirk onmogelijk wordt. Of Dirk überhaupt Jelles opvolger had kunnen worden is nog maar de vraag. Zijn gezondheid wordt na zijn vertrek naar Utrecht namelijk zo zwak dat hij perma nent moet kuren in de bergen. Alhoewel teleurgesteld in zijn zoon, blijft Jelle Dirk wel steunen. Hij geeft hem geld om in het Noorditaliaanse Arco pension Villa Hollandia te openen. Een andere aanwij zing voor een niet compleet verstoorde vader-zoon relatie is Dirks wens om in zijn ouderlijk huis te sterven. Als hij op 32-jarige leeftijd zijn tijd voelt naderen, vertrekt hij met vrouw en kind per trein naar Nederland. Leeuwarden zal hij net niet halen. In Arnhem moet hij in het zie kenhuis worden opgenomen en daar zal hij ook weldra sterven. Het verdriet om Dirks vroege dood in 1902, brengt Jelle en Pieter Jelles weer dichter tot elkaar. Zelfs zo dicht dat Pieter Jelles na de dood van zijn vader op 30 januari 1906 als nog Neerlandia overneemt. Jelle Pieters Troelstra is 72 jaar geworden. Naamloze werkers Jelle Pieters Troelstra is het voorbeeld van het liberale ideaal dat aan het eind van de negentiende eeuw hoogtij vierde. Hij heeft zich zelf van een turfmeter opge werkt tot directeur van een krant, een verzekeringsmaatschappij en voorzitter van een leesclub. Jelle Troelstra had grote invloed op het politieke leven in Friesland als wethouder, loco-burgemeester en Fries Statenlid. Met de eerste zin, Uit de massa der naamloze werkers voor hun dagelijks brood ben ik voortgekomen,' waarmee de herinneringen van Pieter Jelles Troel stra beginnen doet hij zijn vader te kort. Maar hij corrigeert zich met zijn tweede zin: 'Geen lichaam of geest verlichten het geslacht, waaruit ik ben geboren en dat in de persoon van mijn vader zich uit de vergetelheid heeft opgeheven.'

Historisch Centrum Leeuwarden

Leovardia, 2000-2018 | 2004 | | pagina 19