'Op de Kelderen alwaer Sinte Nicolaes uithangt'
Leova.'c^LA.It
17
Henk Oly
31. het gulden peert
Al voor 1583 hing hier een uithangbord met een verguld paard uit,
na 1624 wordt dit niet meer vermeld.
29. het blau lam
Vermeld in 1602, de toenmalige bewoner was koopman in (wollen)
laken.
27. de roode poth
tussen 1623 en 1662 hing hier een (uithangbord met een)
dergelijk gebruiksvoorwerp uit.
25. de vergulden os; de Rotterdamsche Erasmus
In 1661 hing hier een afbeelding van een os uit, na 1752 een
van de beroemde humanist.
23. de witte halve maen
Hoewel de verkoper van dit huis in 1625 het uithangbord
zelf houdt, wordt het in 1743 nog steeds de halve maan genoemd,
het achterhuis in de Poststraat zelfs nog in 1878.
19. Sinte Nicolaes; de Rotterdamsche Erasmus
Een afbeelding van de heilige hing hier van 1598 tot 1738 aan
de gevel; Erasmus werd later hier herplaatst.
17. de witte gevel; de vergulden belgouden bol
In 1638 wordt dit huis -waarschijnlijk naar de kleur -
de witte gevel genoemd; in 1698 heet het de vergulden bol
en in 1724 de gouden bel, een schrijffout?
15. de gekroonde boordhammer
In 1704 hing hier (een bord met een afbeelding van) dit stuk
gereedschap uit, er woonden toen al bijna een eeuw tingieters.
Het is een van de weinige namen waarbij in de taal sprake is van
Friese of Leeuwarder invloed.
11. de drie cruijsen
Bijna een eeuw, zeker vanaf 1634 en tot na 1720 droeg dit huis
deze naam
9. de vergulde bol; 't groen kruijs
In 1638 hing hier - net als later bij nummer 17 - een (afbeelding
van een) vergulde bol uit; in 1722 (een van) een groen kruis.
7. de schoone gevel
Tussen 1591 en 1659 werd dit huis zo genoemd, ongetwijfeld op
grond van een bijzonder fraaie voorgevel.
5. de cleerbeesem; de buijssekool
De naam de Kleerbezem werd in 1603 voor dit pand gebruikt;
in 1642 heet het de Boeskool (hiermee werden diverse koolsoorten
aangeduid).
In november 2003 schreef ik in Leovardia een artikel over
historische huisnamen in Leeuwarden. Op de site van het
HCL kunt u een lijst vinden van namen die inmiddels zijn
gelokaliseerd. Ter gelegenheid van de herinrichting van de
Kelders is op deze pagina's een overzicht opgenomen van
namen die verschillende panden daar ooit droegen. Op een
fragment van de kaart van Bast en Sems uit 1603 dat de
Kelders toont, heb ik aangegeven welk huis een naam droeg,
welke naam dat dan was en wanneer die naam voor het eerst
en laatst in een archiefstuk gebruikt werd.
Kooplui en ambachtslieden hebben zich altijd graag op de
Kelders - de spil van Leeuwarden - gevestigd. Zij hadden er alle
belang bij dat klanten hen gemakkelijk konden vinden: een
uithangbord maakte duidelijk wie waar gevestigd was. In de
17e eeuw waren dergelijke uithangtekens razend populair en
bijna elk huis op de Kelders was dan ook van één voorzien.
Zo'n bord kon de aard van het bedrijf symboliseren. In De
gekroonde Boordhammer, een stuk tingietersgereedschap, waren
bijvoorbeeld generaties tingieters actief. Sommige huizen hebben
in de loop der tijd dan ook verschillende uithangborden gedragen:
als de bedrijfsactiviteiten veranderden, kwam er een ander bord.
Kennelijk vond men dat niet altijd nodig. Men handhaafde
gewoon het bestaande bord, terwijl achtereenvolgens verschillen
de ambachten in het huis werden uitgeoefend.
Bij een verplaatsing van bedrijfsactiviteiten kon ook het uit
hangteken verplaatst worden. Dat gebeurde op de Kelders
maar liefst drie keer met De Rotterdamsche Erasmus dat door
verschillende drukkers/boekverkopers werd gebruikt. Sommi
ge van die uithangtekens hielden het meer dan een eeuw uit en
groeiden uit tot namen waarmee men panden zelf of de bewo
ners ervan benoemde.
Een historische naam voor uw pand?
De afgelopen jaren werden op diverse panden in Leeuwarden
historische verantwoorde namen aangebracht.
Het Genootschap Huisnamen kan u behulpzaam zijn als u
uw woonhuis of bedrijfspand een dergelijke naam (terug) wilt
geven. De gemeente Leeuwarden stimuleert deze activiteit door
het aanbrengen te subsidiëren.
Voor inlichtingen kunt u zich wenden tot J.F. Janssen,
medewerker NV Stadsherstel, d'Hondecoeterstraat 46, 8939 DS
Leeuwarden, tel 058 - 213 49 52
