29 productie van de uit Zweden afkomstige eiertrays, met beneden toiletten en grote ronde waterbakken. Boven was de grote zaal voor de koffie- en lunchpauzes, maar ook voor personeels- en toneelavonden. Samen met Fokje Strooisma heb ik een paar keer hoofdrollen gespeeld in stukken, waarvan ik me niets meer kan herinneren. Nederland mobiliseerde zijn leger want de oorlog dreigde en dat bracht ook bij ons mutaties. De één zijn uniform (opgeroe pen) was de ander zijn overall (eindelijk werk). Op vrijdag 10 mei 1940 moest ik 's morgens om zes uur beginnen. Toen ik die ochtend bij het ijzeren toegangshek arri veerde, stond een groep collega's te luiste ren naar Sjouke van der Wal, portier annex monteur, die in een bovenhuis aan de voorkant woonde. Hij hing uit het raam en gaf, via de radio beluisterde, onheil spellende berichten door. De Duitsers waren ons land binnen gevallen. De bezet ting bracht de eerste tijd weinig verande ring in het productieproces en de werkor ganisatie. De gemobiliseerden keerden terug, ook naar onze afdeling. Maar in verband met de verduisteringsvoorschrif ten mocht er 's avonds en 's nachts niet meer worden geluncht. Nog zie ik Hans Geertsma vanwege de hitte en de honger flauw vallen achter de lopende band met eierrekjes. De vakorganisaties werden door de bezetter 'gelijkgeschakeld' en vervangen door het Nederlands Arbeidsfront. Bijna unaniem bedankten wij als lid van de vakbonden. Wel werden wij verplicht een bijeenkomst van het Arbeidsfront in de kantine te bezoeken, om te luisteren naar de leider, de welsprekende Woudenberg. Ik wist toen nog niet dat zijn broer Kees later secretaris zou worden van de partij, bij welker oprichting en uitbouw ik nauw betrokken zou zijn: de Partij van de Arbeid, zestig jaar geleden opgericht in 1946. Fabrieksarbeider werd ambtenaar Dat ik later socialist zou worden kon ik in 1940 niet voorspellen. Ik was destijds betrokken bij het (christelijk) Nederlands Jongelingen Verbond. De Leeuwarder afdeling van het NJV hield in 1940 of 1941 een grote bijeenkomst in de kantine van de LPF. Aan het eind van die bijeen komst liet ik twee coupletten zingen van het Wilhelmus. Dat kwam mij na afloop op kritiek te staan en achteraf gezien was het wel een teken van jeugdige overmoed. In verband met de toenemende voedsel schaarste werden ook in Leeuwarden gaarkeukens opgericht die ook aan fabrie ken leverden. Nog zie ik hoe het kantine echtpaar Kuipers samen met dochter Foekje de prak uitdeelden. Het aantal eters was wisselend, afhankelijk van de kwaliteit van het eten. Maar de kwaliteit van het voedsel was niet de grootste zorg. Het Arbeidsbureau stuurde oproepen naar de LPF voor mensen die in Duits land zouden kunnen werken. De begin woorden van deze brieven luidden: 'Beleefd, doch met gepasten drang...' Ook ik kreeg zo'n oproep en ik werd goedge keurd. Maar mijn moeder bracht een bezoek aan haar cardioloog dr. Hoekstra en zijn attest betreffende haar toestand (hartproblemen) leverde mij een voorlopi ge vrijstelling op. Hoe hij en andere artsen met hun vaak overdreven en gefingeerde attesten de bezetter afbreuk deden, ont dekte ik toen ik na de zoveelste sollicitatie op dat Arbeidsbureau kwam te werken. Want op de LPF had ik het wel bekeken achter de lopende band. Op de laatste vrijdagmiddag van november 1942 verscheen een medewer ker van het kantoor op de inpakafdeling met het bericht dat ik de volgende maan dag verwacht werd in het pand Willems kade 10a, het Arbeidsbureau. Over mijn bevindingen daar heb ik in Leovardia 11 geschreven, in mijn verhaal over de over val op het filiaal van het Arbeidsbureau. De fabrieksarbeider werd ambtenaar. Op die maandagochtend had ik eerst een gesprek met directeur Fokkema, een zeer intelligente opportunist. Ik hoor hem nog zeggen dat ik bij goede plichtsbetrachting 'de maarschalkstaf in mijn ransel had'. Zo startte ik dus met de woorden van Napo leon. Aan die woorden heb ik vaak gedacht, vooral nu ik deze herinneringen ophaal. Want oude, bijna vergeten herin neringen komen terug als ik in de krant lees dat het laatste bedrijfsonderdeel van de LPF Leeuwarden gaat verlaten. Mijn politieke loopbaan als PvdA-er begon dus aan de lopende band van de LPF. Leova.'c^tA.lt

Historisch Centrum Leeuwarden

Leovardia, 2000-2018 | 2006 | | pagina 31